Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Dalków – wieża mieszkalna
Dalków od XVI w. był własnością jednej z linii rodu von Glaubitz, która wywodziła się z Brzegu Głogowskiego. Dzisiaj w centrum wsi znajduje się ich pałac, zbudowany w XVII w. Natomiast przy polnej drodze prowadzącej do Kurowa Wielkiego stoi druga siedziba szlachecka (być może też Glaubitzów) – wieża mieszkalna. Wieża położona jest w granicach Dalkowa, w miejscu, które na mapach z początku XX w. nazywano „Reihe”. Przed II wojną światową była tam leśniczówka, a wcześniej młyn wodny wzmiankowany już w 1628 r., zwany „Reih–Mühle”. Nazwę tę można wiązać ze słowem „Rhey" lub „Rey”, które używane są na inskrypcjach nagrobnych z Kurowa Wielkiego przy nazwisku niektórych przedstawicieli rodu von Glaubitz. Oznaczałoby to, że jeden dom Glaubitzów znajdował się centrum Dalkowa, drugi niedaleko w Reihe.
Geneza wież mieszkalnych łączy się z obowiązującymi jeszcze w XIII w. zakazami budowania przez feudałów samodzielnych zamków obronnych. Wieże takie wznoszono w obrębie niewielkiego okręgu warownego. Pełniły rolę centrum posiadłości rycerskiej, jednocześnie zapewniając ochronę mieszkańcom, lub tylko właścicielom. Schemat rozmieszczenia pomieszczeń wież mieszkalnych był podobny, pomieszczenia dolne miały charakter usługowo-gospodarczy, górne mieszkalno-reprezentacyjny. Budowle takie były na Śląsku w XIV, XV i początkiem XVI w. zjawiskiem powszechnym. Bardzo często powstawały jako pierwszy murowany obiekt w dużych założeniach zamkowych i pałacowych. Wiele pałaców z okolic Głogowa wzniesiono na bazie takich budowli.
Wieża dalkowska powstała prawdopodobnie w XVI w. Nie jest siedzibą bardzo okazałą, co wiązało się najpewniej z możliwościami finansowymi jej budowniczego.
Zasadniczy układ przestrzenny spotykany w śląskich wieżach mieszkalnych jest tutaj widoczny. Jest to budowla jednoprzestrzenna, z dostawioną klatką schodową. Wzniesiona z kamienia i cegły gotyckiej, o długości boku około 8 m. Ma trzy kondygnacje, w tym piwnicę sklepioną kolebkowo. Pomieszczenie parteru ma sklepienie krzyżowo-kolebkowe, a drugą kondygnację nakrywał niegdyś strop. Nie zachowały się żadne elementy dawnego wystroju. Wnętrza są obecnie pobielone. Okna wieży są stosunkowo nieduże i na parterze występują pojedynczo, co wskazuje na charakter obronny budowli *. Być może wieża była niegdyś otoczona wałem i fosą, sugeruje to blisko położony staw. Jednak odpowiedź na to pytanie mogą dać dopiero badania archeologiczne.
Literatura:
Inwentaryzacja architektoniczno-konserwatorska gotyckiej wieży mieszkalnej w Dalkowie, pr. zb., Wrocław 1984 (Archiwum WKZ w Legnicy);
L. Kajzer, W sprawie genealogii wiejskiej siedziby obronnej w Polsce, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XX, nr 3, 1972;
Kartoteka Zabytków Architektury i Budownictwa UWKZ w Legnicy.
Jerzy Dymytryszyn [EZG z. 17, 1994 - Dalków – wieża mieszkalna]
