Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Kosmalski Andrzej
Działacz związkowy - organizator struktur ”Solidarności” na ziemi głogowskiej i Dolnym Śląsku, poseł na Sejm X kadencji.
Andrzej Kosmalski urodził się 22 II 1950 w Krotoszynie. Uczył się m.in. w zakładowej szkole zawodowej w Nowej Rudzie, w zawodzie mechanika urządzeń radiowo-telewizyjnych. Po ukończeniu szkoły w 1968 r. pracował w Kłodzkich Zakładach Drzewnych w Kłodzku. W 1972 r. podjął pracę w Hucie Miedzi „Głogów” i zamieszkał w Głogowie. Pracował na Wydziale Automatyki i Pomiarów (także w innych wydziałach) jako elektryk precyzyjny.
W sierpniu 1980 r. A. Kosmalski włączył się w budowanie nowych struktur związkowych i tworzenie Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Gdy okazało się, że ówczesnemu przewodniczącemu chodzi bardziej o „uzdrowienie” starych związków, Kosmalski i inni działacze związkowi zaczęli budowanie nowych, niezależnych od władzy struktur związkowych. 3 IX 1980 przekształcono MKS w Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność” w skład którego wszedł też A. Kosmalski. W grudniu 1980 r. został wybrany na zastępcę przewodniczącego Międzyzakładowej Komisji Robotniczej i włączył się w tworzenie miejskich struktur związku w Głogowie. W czerwcu 1981 r., podczas obrad I Walnego Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność” województwa legnickiego, został wybrany na członka zarządu Delegatury Zagłębia Miedziowego i powołano go na jednego z dwóch zastępców przewodniczącego Ryszarda Sawickiego. W tym samym miesiącu był jednym z trzech przewodniczących podczas obrad I Walnego Zebrania Delegatów NSZZ „Solidarność” Regionu Dolny Śląsk i wszedł w skład Zarządu Regionu. Do jego zadań należały sprawy organizacyjno-techniczne.
13 XII 1981 A. Kosmalski został internowany i osadzony w ośrodku internowania w Zakładzie Karnym w Głogowie. Po pewnym czasie został przewieziony do ośrodka internowania w Grodkowie. Na wolność wyszedł 23 XI 1982. W czasie internowania wykorzystywał swoje zdolności plastyczne, m.in. projektował okolicznościowe znaczki pocztowe i „loga” ośrodków internowania. Jego znaczek z płonącą świecą w zakratowanym oknie jest uważany za najlepszy tego rodzaju.
Po zwolnieniu z internowania podjął działalność podziemną. Był wielokrotnie zatrzymywany, poddawany rewizji i karany przez kolegia ds. wykroczeń. Normą były „profilaktyczne” zatrzymania na 48 godzin przed świętami państwowymi i solidarnościowymi. Publikował w biuletynach „Solidarność Głogowska” i „Zagłębie Miedziowe”, domagając się przywrócenia działalności „Solidarności”. We wrześniu 1983 r. powstała Międzyzakładowa Komisja Koordynacyjna Ziemi Głogowskiej w składzie: Jerzy Jurkiewicz, A. Kosmalski i Stanisław Orzech. Komisja posiadała swoje komórki w Hucie Miedzi „Głogów”, „Famabie” i Głogowskim Przedsiębiorstwie Budowlanym.
3 XII 1987 Władysław Frasyniuk powołał Regionalną Komisję Wykonawczą NSZZ „Solidarność” Regionu Dolny Śląsk, w której A. Kosmalski został jego zastępcą. Komisja była jawna, co było dużą odwagą w tamtych czasach. Urząd Wojewódzki wszczął stosowne postępowanie, a SB podjęło działania aby ją zdelegalizować. Wobec sprzeciwu założycieli RKW, ze strony władzy nastąpiły nowe przesłuchania, szykany i kolegia. W październiku 1988 r. A. Kosmalski organizował wiece załogi Huty Miedzi „Głogów” i powołał jawny Komitet Organizacyjny NSZZ „Solidarność”.
W czerwcu 1989 r. został z ramienia Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie wybrany na posła X kadencji Sejmu, zwanego kontraktowym. Zasiadał w sejmowej Komisji Obrony Narodowej i Komisji Spraw Wewnętrznych i Administracji, gdzie zajmował się m.in. kwestiami rozwiązania SB, reformy milicji i wojska oraz wyprowadzenia wojsk radzieckich z Polski. Był jednym z założycieli Unii Demokratycznej, z ramienia której startował w następnych wyborach po rozwiązaniu sejmu kontraktowego. Mimo dużego poparcia nie uzyskał mandatu posła i po 1991 r. wycofał się z działalności politycznej. Swoją działalność związkową i polityczną przypłacił chorobą serca.
Po odejściu z polityki A. Kosmalski żył ze skromnej renty inwalidzkiej (po internowaniu przywrócono go do pracy na najniższej stawce, a za swoją działalność był pozbawiany awansów). Oddawał się swoim hobby – malarstwu, rzeźbie i pisaniu wierszy. W 2005 r. został uhonorowany medalem 25-lecia NSZZ „Solidarność. Jedną z jego ostatnich inicjatyw było umieszczenie na murach głogowskiego Zakładu Karnego tablicy upamiętniającej ośrodek internowania i działaczy związkowych, którzy byli w nim osadzeni. Tablicę odsłonięto 13 XII 2007, już po jego śmierci.
A. Kosmalski zmarł w Warszawie 10 XII 2007. Podczas uroczystości pogrzebowych 18 XII 2007 w Wierzchowicach k. Milicza, prezydent Lech Kaczyński odznaczył go pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Literatura:
Ł.A Kamiński, Drogi Do Wolności Zagłębia Miedziowego, Legnica 2007;
M. Cimek, Solidarność Głogowska 1980–1984 (maszynopis w zbiorach TZG).
Korzystałem także ze wspomnień Radosława Kosmalskiego.
Michał Cimek [EZG z. 68, 2008 - Kosmalski Andrzej]
