Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej

Wersja z dnia 13:41, 26 wrz 2016; Dariusz (Dyskusja | wkład)
(różn) ← Poprzednia wersja | Aktualna wersja (różn) | Następna wersja → (różn)

Stachura Edward na ziemi Głogowskiej

Edward Jerzy Stachura urodził się 18 VIII 1937 w Pont-de-Cheruy we Francji, w rodzinie polskich emigrantów. W 1948 r. powrócił z rodziną do Polski i zamieszkał w Łazieńcu (Aleksandrówek) na Kujawach. Po studiach w Lublinie i Warszawie uzyskał w 1965 r. dyplom magistra filologii romańskiej. W latach 1969-1970 jako stypendysta rządu meksykańskiego studiował na uniwersytecie w Meksyku. Odbył liczne podróże zagraniczne. Zmarł śmiercią samobójczą 24 VII 1979.

E. Stachura (pseud. Sted) był poetą, prozaikiem, tłumaczem oraz autorem piosenek. Dorobek literacki Stachury obejmuje (w nawiasach pierwsze wydania): zbiór wierszy Dużo ognia (1963), poematy Po ogrodzie niech hula szarańcza (1968) i Przystępuję do Ciebie (1968), Piosenki (1973), pośmiertnie wydane Poezje wybrane (1980), zbiory opowiadań Jeden dzień (1962) i Falując na wietrze (1966), powieści: Cała jaskrawość (1969), Siekierezada albo zima leśnych ludzi (1971), Się (1977). Ponadto napisał luźno skomponowaną „opowieść rzekę” Wszystko jest poezja (1975), zawierającą programowe wypowiedzi o sztuce poetyckiej, oraz Fabula rasa. Rzecz o egoizmie (1979).

Ważnym etapem literackiego życiorysu Stachury były pobyty na ziemi głogowskiej. W styczniu 1967 r. pisarz przyjechał do gminy Kotla. Zaprosił go tu przyjaciel Jan Czopik-Leżachowski. Kotlę odwiedzał wiele razy, najczęściej wraz z żoną Zytą (korespondencja z Wiesławem Tkaczukiem i Bogusławem Żurakowskim z 1967 r.). O pobycie poety na ziemi głogowskiej w następnym roku świadczy pocztówka wysłana przez niego 25 III 1968 r. z Głogowa do Ryszarda Milczewskiego-Bruno. Kilka miesięcy później Stachura napisał podanie do Komisji Ryczałtów Terenowych Związku Literatów Polskich, o następującej treści: „Uprzejmie proszę o przyznanie mi ryczałtu terenowego. Chciałbym wyjechać do województwa zielonogórskiego, gdzie zimą 1966/67 pracowałem jako robotnik leśny na zrębie (wieś Grochowice, nadleśnictwo Sława Śląska). Ukończyłem pisanie powieści p.t. Cała jaskrawość. Zamierzam pisać kolejną prozę, której akcja toczyłaby się wokół tamtych leśnych, że tak powiem, spraw. W związku z tym chciałbym sprawdzić i uzupełnić posiadane notatki, a także zebrać dodatkowy materiał, a także przeprowadzić szereg rozmów z moimi byłymi towarzyszami pracy i tak dalej …”. We wspomnianych w liście Grochowicach poeta mieszkał (w domu nr 37) w okresie od początku stycznia do połowy lutego 1967 roku.

Stachura ponownie przebywał w Kotli od końca września do początku listopada 1968 r. Dowodzi tego m.in. wysłana 26 września do Milczewskiego kartka pocztowa: „… Pisz na Kotla 196 pow. Głogów, woj. zielonogórskie. Sted”. W innym liście z Kotli do Mieczysława Czychowskiego datowanym na 10 X 1968 r. napisał: „… Jesteśmy z Zytą od dwóch tygodni u Czopików, to znaczy u Majki – żony Czopika, bo Janek jest we Wrocławiu.(...) Będziemy tu do końca października, więc w tym czasie możesz pisać na adres: E. S. Kotla 196, pow. Głogów, woj. zielonogórskie”.

Pobyt w Kotli i okolicy dostarczył pisarzowi wielu obserwacji wykorzystanych później w powieści Siekierezada albo zima leśnych ludzi. Sporządzał notatki utrwalające materiał do przyszłej powieści – zapisywał pomysły oraz fragmenty rozmów drwali, szkicował pierwsze wersje opisów i refleksji oraz planował kolejne czynności przygotowawcze.

Tłem powieści, która ukazała się w 1971 r., były okoliczne lasy i wsie: Grochowice i Kotla (kryją się one pod nazwami Bobrowice oraz Hopla). Prototypami licznych postaci byli tutejsi mieszkańcy i pracownicy leśni (m.in. Władysław Majdański i Michał Serediuk).

Wokół ludzi i miejsc, które poeta uwiecznił w powieści Siekierezada albo Zima leśnych ludzi ogniskowała się idea „Stachuriad”, odbywających się w Grochowicach w latach 1983-1987, reaktywowanych w latach 90. i kontynuowanych obecnie. Na podstawie powieści powstał w 1985 r. film fabularny Siekierezada w reżyserii Witolda Leszczyńskiego.

Literatura:
M. Buchowski, Edward Stachura. Biografia i legenda, Opole 1992, 19932;
A. Falkiewicz, Nie Ja Edwarda Stachury, Wrocław 1995;
M.R. Górniak, Autor „Siekierezady” żył wśród nas, „Gazeta Głogowska” 1(2000) nr 5, s. 20;
M.R. Górniak, Stachura w Grochowicach, w: Grochowickie Stachuriady 1983-2006. Spotkania przyjaciół, Głogów 2006;
P. Koszela, Przystanek Grochowice, czyli w poszukiwaniu minionego czasu. „MIT – Głogowski Kwartalnik Kulturalny”, 5(1998) nr 2, s. 28;
P. Kuncewicz, Agonia i nadzieja, t. 3 – Poezja polska od 1956, Warszawa 1993, s. 337-343;
D. Pachocki, Edward Stachura. Listy do pisarza, Warszawa 2006;
D. Pachocki, Listy Edwarda Stachury do Janusza Żernickiego, „Topos” 10(2002) nr 3, s. 33-59;
J. Pieszczachowicz, O pisarzu, który został Bogiem, „Odra” 46(2006) nr 11, s. 45-50;
P. Sarzyński, M. Wolny, Kronika śmierci przedwczesnych, Warszawa 2000, s. 264-271;
A. Siateczki, Siekierezada albo zima Stachury w Kotli, „Nadodrze” 25(1981) nr 25, 26;
C.M. Szczepaniak „Cholernie bolą mnie pięty od tego myślenia…”. Widokówki Edwarda Stachury, „Akcent” 20(1999) nr 1, s. 46;
W. Szyngwelski, Sted. Kalendarium życia i twórczości Edwarda Stachury, Warszawa 2003 (zawiera szczegółową bibliografię).

Marek R. Górniak [EZG z. 64/65, 2007 - Stachura Edward]