Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach

Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt

Lower Silesia - inheritance of the past in remains


 

Bolesławice (obecnie częściowo w granicach miasta Bolesławiec) - powiat bolesławiecki

vor 1945 Tillendorf - Kreis Bunzlau

 

Prezentowane zdjęcia zostały udostępnione przez Tadeusza Krzywieckiego - mieszkańca Bolesławca.

                   

Kościół p.w. Matki Boskiej Różańcowej.

       

                       

                       

Płyty nagrobne umieszczone na ścianie zewnętrznej kościoła.


Budynek dawnej szkoły katolickiej - obecnie dom mieszkalny.


           

Grobowiec generała Edmunda Josepha Dejanicz von Gliszczyńskiego, jego żony Theresy Dejanicz von Gliszczyński oraz ciotki Theresy (siostry matki) - Anny hrabiny von Ballestrem.

Tekst Grzegorza Bolesława Marka z Łazisk Górnych

Na starym cmentarzu przykościelnym kościoła Matki Boskiej Różańcowej w Bolesławicach (dawniej Tillendorf) oprócz zabytkowych płyt nagrobnych i dawnych grobowców, zachował się potrójny grobowiec z końca XIX i początku XX wieku. W nim są pochowani: po lewej stronie generał Edmund Joseph Dejanicz von Gliszczyński (*17.03.1825 w Bunzlau, † 16.09.1896 Kostów); w środku hrabina Anna Theresa von Ballestrem (*16.03.1809, † 2.05.1891); po stronie prawej Teresa Dejanicz von Gliszczyński z domu von Schmakowsky (*19.01.1832, †29.09.1909).

Pruski generał piechoty Edmund Joseph Dejanicz von Gliszczyński (1825 -1896) był typowo zniemczonym potomkiem polskiej szlachty herbu Jastrzębiec z miejscowości Glisno na Pomorzu, wspominanej już w 1374 roku. Karierę w armii pruskiej rozpoczął jako kadet od 1842 roku, potem jako porucznik grenadierów brał udział w pierwszej wojnie prusko- duńskiej w 1848 roku. Po ukończeniu berlińskiej akademii wojskowej już w randze pułkownika brał udział w drugiej wojnie prusko-duńskiej (1864) i był ciężko raniony. Już jako weteran wojny prusko-francuskiej (1870/71) otrzymał stopień generała i za niedługo przeszedł w stan spoczynku. Potem znany był jako deputowany do niemieckiego Reichstagu z ramienia partii Centrum /Zentrumpartei/ okręgu Kluczborka i Olesna.
Był żonaty z hrabiną Teresą z domu von Schmakowsky, córką hrabiego Ludwika (1799-1881) i hrabiny Katarzyny z domu von Ballestrem (*16.03.1809 Racibórz, † 24.06.1881 Radawie k/Olesna). Jako wiano wniosła mu majątek Kostów k/Kluczborka z pałacem i folwarkiem „Antonienhoff” o powierzchni 827 ha. Po śmierci męża generałowa sprzedała majątek Kostowa i prawdopodobnie zamieszkała w Bolesławcu. Nabył go jej bratanek hrabia Franciszek II von Ballestrem, właściciel Majoratu Pławniowickiego na Górnym Śląsku, dla swego syna Gustawa (1872-1909), który potem zmarł tragicznie w wypadku samochodowym.
Matka generałowej Teresy miała niezamężną siostrę bliźniaczkę hrabinę Annę Teresę von Ballestrem (1809-1891) która przebywała u swej siostrzenicy w Kostowie i jako pierwsza została pochowana w Bolesławicach. To miejsce urządzenia grobowca rodzinnego przy tamtejszym kościele, generał obrał zapewne z racji swego urodzenia w Bolesławcu. Siostry bliźniaczki były córkami hrabiego Karola von Ballestrema (1751-1829) i Jannetty z domu von Züllow (1768-1840) i z rodzeństwa miały braci Franciszka-Karola-Wolfganga (1801-1879) i Aleksandra (1806-1881), oraz niezamężną siostrę Elżbietę (1803-1875).

Tekst w języku niemieckim ze strony Wikipedii:

Edmund Joseph Dejanicz von Gliszczynski (* 1825; † 1896 auf Rittergut Costau bei Kreuzburg, Provinz Schlesien) war Gutsbesitzer, Mitglied des preußischen Abgeordnetenhauses für die Zentrumspartei sowie königlich preußischer Generalmajor.
Er entstammte aus dem pommerellischen Adelsgeschlecht Glisczynski, welches seinen Namen nach dem Ort Gliśno Wielkie führt, wo die Familie im Jahr 1374 erstmals urkundlich erwähnt wurde. Er war mit Therese Gräfin von Schmackowsky verheiratet.
Er erhielt seine Ausbildung im preußischen Kadettenkorps und trat 1842 in die Armee ein. Er diente zunächst als Sekondeleutnant beim Kaiser Franz Garder-Grenadier-Regiment Nr.2. Er machte den ersten Deutsch-Dänischen Krieg 1848 mit. In den Jahren 1850 bis 1852 war er militärischer des Erbprinzen Heinrich XIV. von Reuß jüngere Linie auf der Universität Bonn. Die Kriegsakademie in Berlin besuchte er 1854/55. Seit 1860 diente er als Kompaniechef beim 4. Garde-Grenadier-Regiment (Königin). Im Jahr 1864 nahm er am Deutsch-Dänischen Krieg teil. Beim Sturm auf die Düppeler Schanzen wurde er schwer verwundet. Ebenso nahm er an dem Kriegen 1866 und 1870/71 teil. Im Juli 1870 wurde er Oberst und Kommandeur des 2. Garde-Grenadier-Landwehr-Regiments. Im August des Jahres wurde er Regimentskommandeur des Mecklenburgischen Füsilier-Regiments Nr.90. Vor Orleans wurde er erneut verwundet. Seit 1873 war er Kommandant von Stralsund. Ein Jahr später wurde er mit dem Charakter eines Generalmajors zur Disposition gestellt.

Glisczynski war Herr auf Gut Costau mit Vorwerk Antonienhof (827 Hektar, Eigentum seiner Gemahlin Therese), königlich preußischer Generalmajor der Infanterie sowie später Mitglied des preußischen Abgeordnetenhauses für den Wahlkreis Kreuzburg-Rosenberg.


Literatur:
Handbuch für das preußische Haus der Abgeordneten. Berlin, 1886 S.201f.

Edmund Joseph Dejanicz von Gliszczyński


       

Dwór w dawnym majątku oraz zabudowa gospodarcza. W budynku tym 21 lipca 1945 roku zginęło 5 współpracowników Bolesława Kubika, pierwszego powojennego burmistrza Bolesławca. Kubik ciężko ranny zmarł dzień później mając zaledwie 27 lat.


Cmentarz - Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich przy ulicy II Armii Wojska Polskiego.


                   

Przy ulicy Ptasiej częściowo otoczony kamiennym murem znajduje się cmentarz ewangelickich mieszkańców Bolesławic i miejscowości Dobra. W obrębie cmentarza znajdował się murowany kościół ewangelicki zbudowany w 1825 roku na miejscu wcześniejszego drewnianego z 1743 roku. Dziś po tej świątyni pozostały tylko ukryte w ziemi fundamenty. Na ostatnim zdjęciu kamień erekcyjny ulokowany w murze.

                       

 Ewangelicki cmentarz w obiektywie Tadeusza Krzywieckiego - późna jesień 2010 rok.

   

Pomnik poległych na frontach I wojny światowej żołnierzy - mieszkańców Bolesławic.

Dokładne miejsce i nikłe ślady po kościele ewangelickim - widocznym na archiwalnej widokówce.


Na założonym w 1875 roku "nowym" cmentarzu ewangelickim (także przy obecnej ulicy Ptasiej) nie zachował się żaden pomnik nagrobny. Obecnie jest w tym miejscu park.


Szkoła Podstawowa nr 3 im. Armii Krajowej - Bolesławiec ul. Ceramiczna 5 to dawna szkoła ewangelicka w Bolesławicach.


Pomnik poświęcony żołnierzom II Armii Wojska Polskiego.


Bolesławice (Tillendorf) - autor opracowania Tadeusz Krzywiecki

Współcześnie Bolesławice - Tillendorf, to są ulice: (od południa) Zabobrze, II Armii Wojska Polskiego i Zgorzelecka (krótki fragment od mostu do II Armii WP), oraz dawniejsze centrum: ulice Widok, Irysów, Ptasia, również w kierunku północnym ul. Ceramiczna - od lat 90-tych ubiegłego wieku włączone do miasta Bolesławiec (dawne Bunzlau).
Głównie ten rejon stanowi przedmiot opisu dotyczącego Bolesławic.
Dodać należy iż idąc nadal w kierunku północnym ulicą Ceramiczną, poza granicami miasta jest osobna jednostka administracyjna Bolesławice należąca do gminy Bolesławiec, niegdyś będąca północnym krańcem wsi Tillenberg.
Bolesławice - Tillenberg w swym kształcie była wsią łańcuchową, wzdłuż lewego brzegu rzeki Bóbr na przestrzeni ponad 6 km. Oba jej krańce były luźno zabudowane.
Na południu zaczynała się osadą Mühlsdorf (osada - kolonia Młyńska), dzisiaj ok. 200 metrów od szosy nr 4 do Zgorzelca (ul. II Armii WP) w kierunku wsi Brzeźnik (d. Birkenbrück)..
Bolesławice - Tillendorf będąc jedną z większych wsi w tej okolicy, dzieliła się na Alt Tillendorf (Stary) i Neu Tillendorf (Nowy) własnościowo również odrębnym posiadaczom.
Należy odnotować następne podziały na Nieder T., Mittel T., i Ober T. (Dolny, Średni i Górny) co wywodziło się z położenia wsi względem biegu rzeki Bóbr.

Historyczny wywód nazwy wsi.

Nazwę wsi spotykamy w dokumentach z XIII wieku, z roku 1270 czyta się o “villa nostra Thilendorff ...”, z roku 1296 Tylonis villa, a także Tylindorff z 1372 roku.
W kolejnych wiekach nazwa wsi przechodziła zmiany pisowni i do 1945 roku przetrwała w formie Tillendorf.
Sięgając historycznie głębiej - przed czas zapisanej nazwy Tillendorf - na terenie Bolesławic istniał plemienny gród Bobrzan, przez niektórych badaczy uważany za główne siedlisko Bobrzan a w XIII wieku za kasztelanię. Siedlisko to pierwotnie nazywało się Bolesław, a następnie villa Boleslauicz.
Znajdowało się na lewym brzegu rzeki, jego ślady zniszczono w XIX wieku głównie przy eksploatacji gliny i drogowych robotach. W Muzeum w dziale historii Bolesławca znajdują się znaleziska z odkrytego w 1963 roku cmentarzyska w tym rejonie.
U stóp tego grodu osadnictwo z czasem przeniesiono na prawy brzeg rzeki, dając początki miastu Bolesławiec.
Natomiast na lewym brzegu Bolesławice zostały wsią lokowaną na prawie niemieckim w XIII wieku. Nazwę wsi niektórzy wywodzą od Tyllonisa (1264) być może właściciela.
W wiekach średnich wieś rozwijała się dosyć szybko, a przy podziale w początkach XV wieku część zwana Neu (Nowe) były własnością Bolka von Kittlitza (Ketelicza) a później rodu Raußendorf.
Część zwaną Starą w 1484 roku od królewszczyzny nabyła Rada miasta Bolesławca.
Alt Tillendorf - po wymarciu rodu von Landskron, w 1484 roku od króla czeskiego dobra te wykupił magistrat miasta Bolesławiec.
Neu Tillendorf - ta posiadłość należała do rodu Ketelicz (potem Kittlitz), następnie przeszła do rodu Raußendorf.
Ostatni dziedzic tego rodu Mikołaj von Raußendorf w 1601 odsprzedał posiadłość również magistratowi miasta Bolesławiec.
Od tego momentu cała wieś stanowiła własność kameralną.
W czasie wojny trzydziestoletniej 1618-1648, wieś Bolesławice doznała znacznych zniszczeń.

Zabytki Bolesławic

Bolesławice mają architektonicznie i historycznie piękny kościół, jest najcenniejszym zabytkiem Bolesławic.
Jest to kościół pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej.
Położony na wyniosłości, otoczony kamiennym murem wyglądem przypomina kościół typu wiejskiego.
Jako jedna z najstarszych świątyń w okolicach Bolesławca, wymieniona jest w dokumencie przekazania kościoła (capellam de Thilendorff) przez księcia Konrada I szpitalowi św. Ducha w Bolesławcu (rok 1270). W latach 1530-1654 świątynia służyła ewangelikom. Od 1569 roku kościół (wtedy p.w. św. Jakuba) został objęty patronatem miasta Bolesławiec. W 1597 kościół został rozbudowany do czego przyczynił się Mikołaj von Raußendorf.
W południowej zewnętrznej ścianie są wmurowane kamienne nagrobne płyty z XVI wieku należące do ówczesnych właścicieli Bolesławic i kilku okolicznych włości, a także epitafia pierwszych luterańskich pastorów.
W ścianę jest wmurowanych 9 całopostaciowych płyt nagrobnych głównie Raußendorfów i z rodziny Kittlitzów z przedziału czasu 1561 -1596. Teksty okalające postaci są o tematyce religijnej i nagrobnej w języku łacińsko-niemieckim. Epitafia są zdobione szlacheckimi herbami rodu zmarłej osoby oraz rodów spokrewnionych.
Jedna niewielka tablica nad gotyckim portalem jest z roku 1549 , “Anno 1549 ... Christoph ... von Raussendorff ..”, niestety częściowo przysłonięta głośnikiem.
Epitafia pastorów są z lat 1549 i 1554 roku (pierwszego i trzeciego pastora Bolesławic), oraz tablica z roku 1617 poświęcona kolejnemu duszpasterzowi z rodziny Hillerów - tablicę pamięci ufundowała jego żona.
Są także wmurowane uratowane elementy z ewangelickiego cmentarza pochodzące z XVIII i XIX wieku
Wnętrze kościoła zostało po wojnie splądrowane i okradzione z większości zabytków. Do lat 60-tych kościół nie miał gospodarza.
Główny ołtarz zwany różańcowym będący w tym kościele od 1810 roku, na szczęście pozostaje do dzisiaj. Zdobi go obraz modlącego się św. Dominika otrzymującego różaniec od Matki Bożej.
Od tego obrazu i ołtarza, parafia wzięła swoje imię.
Kościół przyozdabiają też kościelne pamiątki przywiezione tutaj przez parafian z Kresów Wschodnich.
Schronienie przed wandalami i złodziejami zabytków, we wnętrzu znalazły figury Matki Boskiej z XVIII wieku i św. Jana Nepomucena (1719 r.), także kamienna gotycka pieta z połowy XV wieku.
Kościół okolony jest obecnie dziedzińcem, starannie utrzymanym , jest grota Matki Boskiej Fatimskiej, był czas że przed głównym wejściem stały barokowe figury postaci świętych, niestety, ze względów ochrony są przeniesione do wnętrza.
Należy docenić wygląd ostatnio odnowionych witraży w gotyckich oknach.
Część dziedzińca jest nadal zachowana jako pozostałość parafialnego cmentarza, a ponadto zwraca szczególną uwagę grobowiec trzech osób.
Jest to grobowiec - jak informują napisy na płytach:
königl. General Majora Edmunda Dejanicz von Gliszczyńskiego;
Therese Dejanicz von Gliszczyński geborene von Schmakowsky (żona Edmunda);
Anny Gräfin Ballestrem (matka Teresy i Anna Ballestrem były siostrami- bliźniaczkami).
Powstaje pytanie skąd osoby bardziej związane z majątkiem Kostów k. Kluczborka, mają grobowiec w Bolesławicach .
( Kostów był wianem Teresy Dejanicz z domu Szmakowsky, sprzedany dopiero po śmierci męża Edmunda, natomiast zgon Anny w 1891 roku wiązany jest z Pławniowicami)
W ostatnim czasie zostało ustalone miejsce urodzenia Edmunda Dejanicz v. Gliszczynskiego.
Okazuje się, że tym miejscem jest Bunzlau (Bolesławiec).
W Museen Schleswig-Holstein & Hamburg znajduje się podobizna Generalmajora Edmunda von Gliszczynski z opisem “geb. 17.3.1825 in Bunzlau, gest. 1896”, a także inne dane dotyczące uczestnictwa w wyprawie przeciw Danii.
Powyższe uzyskano od Pana Grzegorza Bolesława Marka, miłośnika historii, poszukiwacza śladów Hrabiów Ballestremów, także na Dolnym Śląsku.
Do pytania o ostatnie miejsca pobytu, zgonu i okoliczności pochowania przy obecnym katolickim kościele Matki Bożej Różańcowej, dochodzi następne - gdzie około 1825 roku była majętność-siedziba rodu Dejanicz-Gliszczyński w Bolesławcu lub okolicy.

Bolesławice w XVIII wieku - historia ewangelickiego zboru i cmentarza

W czasie przejęcia Śląska przez Prusy, co miało miejsce w 1743 roku, Bolesławice nadal podzielone na Nowe i Stare są już dużą wsią, nieco kmieci i zagrodników, sporą część stanowią rzemieślnicy związani z tutejszymi zasobami surowca, a pozostałą ludność chałupnicy..
Przywrócenie wolności religijnej przez Fryderyka Wielkiego (1741) pozwoliło na wybudowanie w Bolesławicach zboru.
W niedalekim sąsiedztwie katolickiego kościoła parafialnego, w 1743 roku na terenie należącym do chłopa (ogrodnika) Hentschela (Jerzego) Grzegorza wybudowany został drewniany kościół ewangelicki, (tu też cmentarz zwany później starym), a w 1745 wybudowano pastorówkę i szkołę.

Początek XIX wieku - wpływ wydarzeń kampanii napoleońskiej na Bolesławice

W trakcie kampanii napoleońskiej w roku 1813 zabudowanie świątyni ewangelickiej zostało zniszczone przez Francuzów, miało to miejsce 30 sierpnia. Zaraz potem w odwrocie po przegranej bitwie nad Kaczawą, Francuzi spalili dom pastora, szkołę oraz 39 innych budynków.
Trzy lata później (1816) odbudowany zostaje dom pastora, a nieopodal niego w 1824 roku położono kamień węgielny pod budowę nowej świątyni.
Dzięki wsparciu pieniężnemu kwotą 5 tysięcy talarów przez króla Prus Fryderyka Wilhelma III, otwarcie murowanego budynku kościoła ewangelickiego nastąpiło 27.XI.1825 roku.
Kościół ten wybudowany został na gruncie bezpośrednio przy cmentarzu ewangelickim zwanym “stary cmentarz” . Był to budynek murowany, surowego wyglądu, dwupiętrowy z dwuspadowym dachem bez wieży.
Cały kompleks wyżej opisany zlokalizowany jest przy dzisiejszej ulicy Ptasiej, a główne dojście do cmentarza i świątyni określane jako “wschodnie”, obecnie jest z ulicy Irysów (boczna od Ptasiej).
Po 1945 roku budynek zboru uległ całkowitemu zniszczeniu, jak również w kolejnych latach ewangelicki “stary” cmentarz.
W zaroślach można odnaleźć ślady fundamentów oraz reszki po nagrobkach i tablicach nagrobnych z XIX wieku.
W centrum tego cmentarza zachowany jest kamień-pomnik pamięci żołnierzy niemieckich poległych w I wojnie światowej 1914-1918.
To kamień z wykutym tekstem “DEM ANDENKEN DER GEFALLENEN 1914 -18”i ozdobiony żołnierskim krzyżem w oplocie dębowych liści, na szczęście dotąd uniknął fobii do języka niemieckiego.
Zachowany w dużej części jest solidny kamienny mur okalający ten cmentarz, szczególnie na odcinku biegnącym wzdłuż ulicy Ptasiej.
W narożniku tego muru (obok budynku parafii przy Ptasiej), widać wmurowany kamień erekcyjny z jeszcze częściowo czytelnym tekstem w języku niemieckim 'Cmentarz gminy ewangelickiej z Bolesławic i Dobrej'.
Można (jeszcze) odczytać wyryty na tym kamieniu napis “Friedhof der evagelischen Kirchgemainde Tillendorf & Dobrau”
W 1875 roku założono drugi ewangelicki cmentarz w górze ulicy Ptasiej.
Cmentarz ten funkcjonował od początku XX wieku. Obecnie jest tu park pocmentarny.

Cmentarz Wojenny im. M. Kutuzowa

Początek XIX wieku - rok 1813 - niezależnie od poważnych zniszczeń doznanych przez mieszkańców Bolesławic - rozsławił je chociaż raczej w sposób przypadkowy.
Przy trakcie do Zgorzelca zasłabł i zmarł w Bolesławcu 28.04.1813 feldmarszałek armii rosyjskiej książę M. I. Kutuzow. W miejscu zdarzenia zasłabnięcia postawiono pomnik.
Pomnik w kształcie niewysokiej złamanej kolumny, u góry przewiązanej dębowym wieńcem. Kamienna kolumna jest postawiona na cokole z napisami w języku rosyjskim i niemieckim 'Książę Kutuzow Smoleński zasnął snem wiecznym 28.IV.1813'.
Oryginalny napis w języku niemieckim :”Fürst Kutusoff Smolensky schlummerte in ein beßeres Leben hinüber am 28. April 1813”.
W urnie - metalowej trumience (roboty bolesławieckiego mistrza) w tym miejscu pochowano wnętrzności księcia (pozostałość po balsamowaniu ciała). Legenda głosiła że było to serce. Podobno po 1945 roku, cynowa trumienka została zabrana i wywieziona do Związku Radzieckiego.
Po wojnie teren wokół pomnika wykorzystano na mauzoleum żołnierzy 1 Frontu Ukraińskiego 7 Korpusu Pancernego Gwardii i 31 Dywizji Piechoty, poległych wiosną i latem 1945 roku.
Obecnie jest to Cmentarz Wojenny im. M. Kutuzowa, ulica II Armii Wojska Polskiego - droga nr 4 prowadząca z Bolesławca do Zgorzelca, naprzeciw dawniejszej osady Mühlsdorf (kolonia Młyńska).
Przy wejściu do nekropolii stoją dwa imponujące kamienne pylony, w specjalnych wnękach z boku pylonu, ustawiono - w prawej postać żołnierza armii rosyjskiej Kutuzowa, w lewej postać żołnierza armii radzieckiej, od frontu pylony zdobione są pięcioramienną gwiazdą, oraz mają tablice ze stosowną treścią. Przez kutą metalową ozdobną bramę schody prowadzą w górę do pomnika Księcia Smoleńskiego.
Zejście schodami w lewo prowadzi na cmentarz żołnierzy radzieckich. Są tam oficerskie groby z obeliskami i napisami, a także jednolite imienne groby żołnierskie.
W tym kontekście trzeba opisać jak zmienne mogą być, lub są losy pomników utrwalających fakty historii.
Otóż pierwszy projekt monumentu poświęcony księciu Kutuzowowi, zniszczyli żołnierze francuscy. Dopiero starania fundatora oraz córki Kutuzowa doprowadziły do uroczystego poświęcenia obecnego monumentu dnia 27 lipca 1813 roku.
Fundatorem wraz córką Kutuzowa był generał graf von Sacken.
Drugą próbę zniszczenia podjęto w roku 1947, próbując wysadzić pomnik na świeżo zbudowanym cmentarzu armii radzieckiej.
Idąc główną aleją w głąb cmentarza dochodzimy do wysokiego obelisku upamiętniającego żołnierzy radzieckich którzy walczyli i zginęli w wojnie z faszyzmem. Obiekt ten na skutek ludzkiej niechęci ulega niszczącej sile czasu.
Natomiast szlak bojowy polskiego wojska który prowadził również przez Bolesławice, upamiętniono pomnikiem poświęconym II Armii Wojska Polskiego.
Pomnik ten w postaci dwóch grunwaldzkich mieczy wbitych w ziemię, odsłonięto 16.X.1966 roku przy końcu ulicy Zgorzeleckiej, dając początek i nazwę ulicy II Armii Wojska Polskiego.


Bolesławice obecnie na tle XIX wieku

Bolesławice w miarę zachowały pierwotny układ przestrzenny budownictwa mieszkalnego niskiego rozciągniętego wzdłuż brzegu rzeki Bóbr, jednakże już mocno zdominowany nowymi dużymi osiedlami domów jednorodzinnych (osiedle Kwiatowe) po zachodniej stronie i w kierunku wsi Dobra, powstał też nowy układ komunikacyjny i bardzo ruchliwa trasa do granicy państwa nr 4 (E-40) która prawie w połowie przecina Bolesławice.
Wcześniej, bo w 1846 roku Bolesławice przecięła linia kolejowa, ale nie powstała stacja. W tym czasie Bolesławice liczyły do 200 domów, miały dwa kościoły - katolicki i ewangelicki z plebaniami i szkołami (przy ulicy Ceramicznej obecny budynek szkoły podstawowej pochodzi z tego okresu i był szkołą ewangelików)..
Wydobywano tu surowiec garncarski i glinę dla cegielni tutejszych i okolicznych, oraz dwór z folwarkiem. Dokonania ostatnich lat całkowicie zmieniły charakterystykę dawnej wsi, włączając przedmieście do miasta i przeznaczając wolne tereny pod budowę osiedli budynków jednorodzinnych.

Zespół dworski

Zespół dworski - folwark (obecnie ul. Ceramiczna 5), pierwszy dwór w tym miejscu powstał w XV wieku, rozbudowany w 1763, a teraźniejszy wygląd uzyskał w XIX wieku.
W powojennym okresie jego historia wiąże się z tragiczną śmiercią pierwszego powojennego burmistrza Bolesławca Bolesława Kubika i czterech jego współpracowników. W zabudowaniach folwarcznych 21.VII.1945 podczas prac polowych od wybuchu miny zginęły cztery osoby, Bolesław Kubik oraz druga osoba zmarły w szpitalu na skutek odniesionych ran.
Śmierć Bolesława Kubika nastąpiła 22 lipca 1945 roku. Narodziła się legenda przypisująca niemieckiemu podziemiu zorganizowanie zamachu, zachowane relacje z tamtego czasu tego nie potwierdzają.
Obecnie główny budynek z zachowanymi XIX wiecznymi elementami architektury, jest zamieszkały a budynki gospodarcze folwarku dostosowano dla celów handlowych na magazyny.

Inne zachowane z XIX wieku

Do pozostałości historycznych dawnych Bolesławic, można zaliczyć budynki z przełomu XVIII/XIX i liczniejsze z XIX wieku, które zachowały zewnątrz takie elementy ówczesnego budownictwa jak portale przy wejściu lub opaski kamienne przy otworach okiennych lub gzymsy.
Kamień budowlany, co szczególnie widoczne jest w podmurówkach, zewnętrznych ścianach i murach ogradzających, pochodzi z miejscowych kamieniołomów.
Budynki te można odszukać w rejonie który niegdyś był centrum Tillendor - teraz ulice Ptasia, Widok, początek II Armii Wojska Polskiego - odbudowane po zniszczeniach z roku 1813go.
Są też budynki gdzie zachowano pamiątkowo wmurowane kamienie z datą budowy lub inicjałami budowniczego (ul. Widok nr 1 “Erbaut A. Helwig 1870”) Także w portalu wejściowym do budynku ul. Widok nr 12 kamienny tekst “H G P 1816”, oraz w budynkach mieszkalnych przy ul. II Armii Wojska Polskiego o numerach 2, 4 i kolejne, gdzie można dojrzeć daty budowy 1876, 1868, 1872.
Także niektóre na ulicy Zabobrze. Większość budynków już przebudowana, w niektórych pozostawiono detale starego budownictwa.



 

       

 

Cmentarz ewangelickich mieszkańców Bolesławic i miejscowości Dobra.

Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.

 



 

Archiwalne widokówki i zdjęcia

Historische Ansichtskarten und Fotos

Friedrich Bernhard Werner - Schlesische Bethäuser. Reprint von 1748 - 1752.

           


Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska

Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.

Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.

Tomasz  Mietlicki    e-mail  -  itkkm@o2.pl