Chocieborowice - powiat górowski

vor 1945 Birkenhöhe früher Kutscheborwitz - Kreis Guhrau

C h o c i e b o r o w i c e
Choceborowitz (1301), Kotscheborwitz (1566), Kutscheborwiz (1787), Birkenhöhe (1937).

Według autorów Słownika nazw geograficznych Śląska pierwotna nazwa miejscowości ma charakter patronimiczny i została utworzona od staropolskiego imienia Chociebor. Obecna nazwa nawiązuje do lokalnej tradycji.

Pierwsza informacja o miejscowości pochodzi z 1301 r. i dotyczy sprzedaży 3 łanów ziemi pomiędzy Chocieborowicami a Płoskami. Najwcześniej wzmiankowanym właścicielem majątku w Chocieborowicach był niejaki Thomas von Pfar.
W 1507 r., ówczesny właściciel Hans Dyhr uzyskał prawo wzniesienia w miejscowości gospody, słodowni, browaru i gorzelni. W XVI w. tutejsze dobra kilkakrotnie zmieniały właścicieli. W 1581 nabył je Alexander von Portugall, który w 1593 majątek powiększył o Kowalewo (Kodelewe). Rodzina von Portugall utrzymała posiadłość do 1614 r. Kolejnymi właścicielami byli: Araham von Schweinitz (1614), Christian von Hofmann (1663), Christina von Nickisch i Stotzeneck, Maria Elisabeth Frankenberg z domu Nickisch (1699), Friedrich Oswald von Tschammer, baronowa von Rechenberg z domu Prittwitz (1719), niejaki von Rothe (po 1726), który w 1746 r. sprzedał posiadłość rodzinie von Seidel z Wąsosza. Ostatni właściciel z rodu von Seidel zmarł w 1806 r., wówczas Chocieborowice przeszły na owdowiałą hrabinę Christiane Wilhelmine z do-mu Richthofen. Ta w 1818 r. sprzedała posiadłość Bernardowi von Rieben, rodzina von Rieben zarządzała dobrami do 60 - tych lat XIX w. Kolejnymi posiadaczami byli: dr Kühne (1873), mieszczańska rodzina Friese (1879 - 1898), Arthur Weissleder (1922, 1926). Około 1926 r. dobra zostały podzielone na kilka małych części, w tym jedną z siedzibą pańską. Wówczas Chocieborowicami zarządzało Niemieckie Stowarzyszenie dla Wspierania Kolonizacji w Berlinie. Ostatnim właścicielem, wymienionym w 1937 r., był kapitan Kurt Schilke.
W 1787 r. na terenie miejscowości odnotowano folwark pański, szkołę, wiatrak, 2 domy gminne. Do miejscowości należał folwark Waldforwerk - z 3 działkami zagrodniczymi. W latach 1765 - 1787 wzmiankowano: 13 - 24 zagrodników, 16 wolnych (od pańszczyzny), 3 chałupników oraz 3 rzemieślników. Liczba mieszkańców wynosiła 245 osób. Wówczas w skład dóbr wchodziły: Czeladź, Bieniowice i Kowalewo.
Około poł. XIX w. Chocieborowice posiadały 36 domów, pałac z folwarkiem, wiatrak, browar, gorzelnię oraz folwark - Waldvorwerk położony na południowy wschód od wsi. Liczba mieszkańców wynosiła 264 osoby, ponadto wymieniono 3 rzemieślników i 4 kupców.
Dwór stanowiący część założenia folwarcznego został wzniesiony w 4 ćw. XVIII w., późnobarokowy z wpływami neoklasycyzmu, rozbudowany na pocz. XX.
Miejscowość o układzie placowym rozwinęła się przy odgałęzieniu od drogi Wińsko – Wąsosz. W centrum znajduje się zespół dworsko - folwarczny, dwór usytuowany jest w pn. części założenia, na skraju reliktu parku.

Wykaz zabytków architektury i budownictwa
Zespół dworsko - folwarczny, wpisany do rejestru zabytków dn. 22.09.1993 pod nr 1459
a) dwór, k. XVIII, p. XIX, p. XX, wpisany do rejestru zabytków dn. 22.09.1993 pod nr 1459
b) oficyna dworska, nr 31, k. XVIII, wpisana do rejestru zabytków dn. 22.09.1993 pod nr 1459
c) park podworski, relikt, k. XVIII, wpisany do rejestru zabytków dn. 22.09.1993 pod nr 1459
d) oficyna folwarczna, nr 47, p. XX
e) dawna obora, obecnie owczarnia, 2 poł. XIX
f) dawny spichlerz, obecnie owczarnia i magazyn,
g) budynek gospodarczy, stodoła gorzelnia, obecnie rzeźnia
h) ogrodzenie metalowe
Stacja trafo, ok. 1926
Dom mieszkalny, nr 32, pocz. XX
Dom mieszkalny, nr 38, 1879
Dom mieszkalny, nr 40, k. XIX

Charakterystyka istniejącej zabudowy

CHOCIEBOROWICE – dość duża wieś położona na zachodnim krańcu gminy, w pobliżu dużego kompleksu leśnego, przy drodze wiejskiej, w odległości ok. 0,5 km . Od drogi głównej Wińsko-Wąsosz. Zabudowa zwarta, gniazdowa. W centrum miejscowości znajduje się zespół dworsko-pałacowy, z którego dwór, oficyna oraz relikt parku zostały wpisane do rejestru zabytków.
Obecnie teren podworski jest nieurządzony, a budynki folwarczne nieużytkowane. Bardzo malownicza wieś z zabudową przedwojenną w większości parterową. Budynki z dachami dwuspadowymi, krytymi dachówką ceramiczną i cementową. Szczególną uwagę zwraca okazały, ozdobny budynek o konstrukcji ścian z muru pruskiego, poło-żony w centrum wsi, w sąsiedztwie zespołu pałacowego, obecnie pełniący funkcję sklepu.
Elementem dysharmonii w krajobrazie wsi, jest budynek szkoły podstawowej, usytuowany przy drodze dojazdowej do miejscowości.

Z KSIĄŻKI ADRESOWEJ
ŚLĄSKICH MAJĄTKÓW ZIEMSKICH – rok 1937

Opracowanie: Zofia Hanulak i Elżbieta Maćkowska