Czerniawa (część miasta Świeradów Zdrój) - powiat lubański

vor 1945 Bad Schwarzbach - Kreis Lauban

Zabudowa miejscowości.

Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.

Czarci Młyn

Młyn wodny w Czerniawie-Zdroju powstał ok. roku 1890. Jego podstawowe wyposażenie jest oryginalne i pochodzi z okresu budowy. Młyn jest typowym przykładem budownictwa jakie wznoszono na pograniczu śląsko-czeskim. Maszyny i urządzenia znajdujące się w młynie, a funkcjonujące do dziś, są typowe dla wyposażenia młynów gospodarczych z przełomu XIX/XX w. Były one budowane w tzw. systemie amerykańskim, w którym transport zboża był całkowicie zmechanizowany. Młyn dysponował napędem z koła wodnego, nasiębiernego o średnicy 6,5 m i jest jednym z nielicznych tego typu na Dolnym Śląsku.

Obiekt zwany „Czarcim Młynem” stanowi skansen produkcyjny tzw. MUZEUM CHLEBA, gdzie zwiedzający mogą przyjrzeć się dawnemu cyklowi produkcji pieczywa, począwszy od przetworzenia pszenicy w maszynach młyńskich, przez wyrabianie ciasta a skończywszy na wypiekaniu bochenków w piecu chlebowym.

W Sali chlebowej możemy zobaczyć 100 – letni piec chlebowy, w którym do dnia dzisiejszego można piec chleb.

W Sali historycznej mieszczą się urządzenia technologiczne pierwszego poziomu. Od ok.1951 roku młyn dysponował napędem z koła wodnego, nasiębiernego, którego obroty napędzały wał, a ten wprawiał w ruch pędnie pasowe na poszczególne maszyny i urządzenia młyńskie. Niestety w 1951 roku uszkodzeniu uległa oś koła i w efekcie wstrzymano pracę na kilka lat. W 1957 roku wiosenna powódź uszkodziła również jaz piętrzący na Czarnym Potoku i stawidła mechaniczne. W 1957 roku Piotr Pietrasz podjął się próby uruchomienia młyna i zastosował napęd poniemieckiego silnika elektrycznego.

Obecnie woda krąży w obiegu zamkniętym, a wszystkie urządzenia młyna napędzane są energią elektryczną. Koło jest wykonane ze 150 letniego drzewa modrzewiowego. Na ścianach i w rogu sali widać zachowane oryginalne elementy starego koła. Koło to prezentuje wybitne wartości historyczne i techniczne. Należy do unikatowych egzemplarzy urządzeń tego typu, z których do dzisiaj zachowały się tylko nieliczne. Zachowały się również elementy starego wału, które stanowią element ekspozycji muzealnej.

Sala Technologiczna - wśród maszyn i urządzeń usytuowanych na 4 kondygnacjach w części produkcyjnej znajdują się: mlewnik, gniotownik, śrutownik, elewatory, kosz zbożowo-zsypowy, drewniane rury z workownicą, mieszanka pozioma, silosy – zbiorniki zbożowe, szafka aspiracyjne, czyszczarnia, wialnia zbożowa, tryjer, odsiewacz – sortownik.

Maszyny i urządzenia młyńskie funkcjonujące do dzisiaj pochodzą z okresu budowy młyna, a niektóre z nich co najwyżej z lat 20-tych. Możliwości produkcyjne młyna sięgają 1,5 tony mąki na dobę. Fakt, że pochodzą one z jednego czasu i są kompletne podnosi walory historyczno – techniczne i stanowi o unikalności i wyjątkowości Czarciego Młyna. Efektem pracy młyna są następujące produkty: mąka, kasza manna, otręby wszystko w zależności od tego jakie zboże jest mielone. Produkty te można zobaczyć i sprawdzić ich strukturę, smak i zapach.

Młyn jest również jednym z miejsc postojowych na trasie szlaku turystycznego „Śladami Izerskich Tajemnic”, można tu zdobyć informacje na temat wszystkich atrakcji turystycznych okolicy.

W latach 2011-2012 młyn doczekał się rewitalizacji, dzięki której w budynek został całkowicie wyremontowany, a maszyny i urządzenia w nim funkcjonujące zostały odrestaurowane. Ogromnym sukcesem jest uruchomienie koła wodnego. Dla gości odwiedzających młyn dostępny jest punkt informacyjny, wybudowano wiatę pod którą wymurowano grilla z rusztem i kominem. Specjalnością młyna jest chleb pieczony w nowym piecu, podawany ze smalcem i ogórkiem kiszonym. Obiekt został przystosowany dla osób niepełnosprawnych.

Legenda o Czarcim Młynie

W dolinie Czarnego Potoku położona jest miejscowość Czerniawa-Zdrój, w której to osiedlił się po powrocie z wojennej wyprawy, młodzieniec imieniem Bożydar. Za oszczędności zakupił w okolicach Czarnego Potoku kawałek gruntu i postawił na nim okazały młyn wodny. Wiosną i jesienią wody w rzece nie brakowało, ale w okresach letnim i zimowym zdarzało się, że przy braku opadów, jej niewielkie ilości nie były w stanie poruszyć ciężkiego koła młyńskiego. klientów też było niewielu, ponieważ mieszkańcy wioski posiadali niewielkie uprawy, a okoliczni wozili zboże do innych młynów. Problem ten spędzał sen z powiek Bożydara. Gdy pewnej nocy wracał z karczmy w Orłowicach, spotkał na swej drodze nieznanego osobnika. Okazało sie, że podąża w tę samą stronę i zaproponował towarzystwo. Napój chmielowy rozwiązał język młodemu młynarzowi, który zwierzył się nieznajomemu ze swych problemów. Ten po krótkim namyśle, powiedział, że ma na to radę - wystarczy tylko, że Bożydar pójdzie o północy na Czarną Kopę i na skale wyryje pierwszą literę swojego imienia. Rada była zaskakująca, ale też i nie trudna do wykonania, tylko nie mógł zrozumieć, dlaczego właśnie o północy miał na skale wyryć początek swojego imienia i jaki to mogło mieć związek z jego zmartwieniem. Po kilku tygodniach, kiedy młyn zatrzymywał się coraz częściej, a klientów było coraz mniej, Bożydar postanowił wybrać się na wspomnianą górę. Ostrym narzędziem wykuł w skale literę B. Wysiłek był niewielki, ale po tj wyprawie spał całą dobę. Od wyprawy wszystko się zmieniło, koło młyńskie obracało się bez przerwy, a okoliczni mieszkańcy przywozili zboże na przemiał, a co za tym idzie i majątek Bożydara się powiększał. Stał się, w ciągu kilku lat, jednym z najzamożniejszych mieszkańców wioski. Był tylko jeden problem, chciał sie ożenić, a mimo swego majątku, nie mógł znaleźć odpowiedniej kandydatki. Ubolewał nad tym strasznie, nie mógł spać i marniał coraz bardziej. Podczas jednej z bezsennych nocy zauważył siedząca nad brzegiem potoku postać. Rozpoznał w niej nieznajomego, którego kilkanaście lat wcześniej spotkał na swej drodze. Znów opowiedział mu o swoim zmartwieniu, bez większych nadziei. Nieznajomy wysłuchał Bożydara z uwagą i poradził mu, by wykuł na skale obok pierwszej, ostatnią literę swojego imienia. Następnej nocy udał się Bożydar na Czarną Kopę, zrobił co mu poradził nieznajomy, a po upływie tygodnia oświadczył się pannie z okolicznej miejscowości. Oświadczyny zostały przyjęte, wyprawiono huczne wesele, a młodzi żyli długo i szczęśliwie. Niestety nie doczekali się potomstwa.

Przyszedł wreszcie czas, gdy Bożydar musiał rozstać się zżyciem doczesnym - wówczas nieznajomy pojawił się po raz trzeci. Wziął go za rękę i zaprowadził pod Czarną Kopę, skał się rozsunęły i weszli do mrocznych czeluści. stąd nie było już wyjścia, nieszczęsny Bożydar skazany został na potępienie w nieskończonej otchłani piekła. Za swą lekkomyślność i chęć szybkiego zysku utracił szansę godnego życia na innym świecie. Słuchając rad nieznajomego, własną na skale podpisał na siebie wyrok. Tym "źyczliwym" osobnikiem był czart w ludzkiej skórze i to on skwapliwie wypełniał życzenia Bożydara. W górach jest dużo kamieni, pod którymi znajduje się woda. Gdy w potoku był niski poziom, podnosił kamień i wypuszczał strumień, który poruszał młyńskie koło. Bywały też suche tygodnie, wtedy nie miał innego wyjścia, siadał więc na łopatki koła, by swym ciężarem wprawić je w ruch. Napracował sie sporo przez wiele lat, ale jego wysiłek nie poszedł na marne, pozyskał jeszcze jedną dusze do swych nikczemnych celów.

Wdowa przeżyła młynarza zaledwie o kilka lat, a młyn spłonął od uderzenia pioruna. Po wielu latach w tym samym miejscu wzniesiono młyn murowany. Na pamiątkę tego osobliwego wydarzenia nazwano go Czarcim Młynem, aby ustrzec się jednak odwiedzin przebiegłego czarta, należy zgodnie z tradycją dotknąć metalowej głowy lwa, która jest umieszczona w tym celu na drzwiach wejściowych.

Źródło: M. Świeży - W dolinach Bobru i Kwisy" Przewodnik Historyczno-Krajoznawczy

Informacje ze strony - http://www.swieradowzdroj.pl