Brodów - powiat lubiński

vor 1945 Brodelwitz - Kreis Lüben

Brodów

1.1 Dawne nazwy miejscowości.

Brodelwitz 1457r., Brodelwitz 1459r., Brodilwicz, Brodelwitz 1404r., 1499r., 1517r., 1519r., 1520r., 1550r. i 1580r. Brodelwiz 1787r., potem Brodelwitz do 1945r., odtąd Brodów.

1.2. Etymologia nazwy miejscowości.

Rospond uważa, iż nazwa pierwotnie brzmiała, Brodowcze i wywodzić ją można od nazwy osobowej – broda. Nie wyklucza jednak i drugiej możliwości – od brodu.

1.3. Historia wsi i dóbr.

Około 1456r. Melchior von Stosch (auf Mondschütz – Mojecie gm. Wołów) zakupił od niejakiego Honize lopitza część wsi Brodów. Następnie jego bracia Kaspar i Franz dokupili wespół z nim od tegoż dalszą część wsi wraz z niewielkim folwarkiem i należące doń kościelne lenno z Rudnej, a także wszystkie prawa do młyna (tzw.Eichmühle). Informacje na ten temat znajdują się w dokumencie z 1459r. W 1571r. Dawid von Stosch sprzedał swoją część (pozostałe należały do jego braci) dóbr w Brodowie Melchiorowi von Haugwitz z Obiszowa. W posiadaniu tej rodziny pozostały one do 1688 r., kiedy Gottfried von Haugwitz odsprzedał je Hansowi Wilhelmowi von Falckenhain, którego następcy utrzymali je w swych rękach do 1720r. ( w 1654 r. jako właściciel wymieniany jest Georg Fridrich von Falckenhain). Następnie nabyła je Agnes von der Heide z domu von Bleker, która podobnie jak jej poprzedniczka Falckenhainowa z domu Uechtritz, uczyniła zapis testamentowy (z dóbr) na rzecz kościoła w Rudnej. W latach 1727 – 1742 właścicielem jest jeden z von Kottwitzow (auf Ibsdorf). Z powodu upadłości majątek przechodzi na jakiś czas pod kuratelę von Arnolda, lecz już w 1760 r. znalazł się w rękach Siegfrieda von Uechtritza, rok pózniej – Karola Gottloba von Schweinichena, w 1763 r. Georga Sigmunda von Festenberg – Pakischa, w 1765 r. Hansa Ernsta von Förstera z Toszowic i w końcu od 1767 r. Maksymiliana von Kreckwitza, w którego rękach pozostawał jeszcze w 1787 r., a być może i dłużej. W latach 1830 – 1845 jako właściciel figuruje baron von Langerman, w 1876 r. Paul von debschütz (do ok. 1890r. ), następnie od 1891 r. baron Veit – Adolf von Seckendorff – Gudent, który powiększył areał o ponad 100 ha i za którego inicjatywy zapewne powstała wytwórnia krochmalu. Pozostawał on właścicielem majątku do ok. 1898 r., kiedy to przeszedł w ręce Friedricha Teichmanna i pozostał w nich zapewne do 1945 r. Zasługą tego ostatniego właściciela było kolejne powiększenie dóbr, tym razem kosztem własności chłopskiej (łącznie ok. 100 ha).

W czasie wojny trzydziestoletniej (1618 – 1648) wieś bardzo ucierpiała, a jej mieszkańcy w 1642 r. zbiegli w większości do Polski. Natomiast w 1712 r. pewien krawiec przywlókł tu również stamtąd zarazę, która zdziesiątkowała mieszkańców. W czasie wojen napoleońskich wieś została zamknięta (ogrodzona i otoczona strażą), a następnie wypalona.

Pałac, który swój kształt architektoniczny zawdzięczał zapewne któremuś z Haugwitzów ( jak się zdaje był to w swym zrębie jeszcze renesansowy dwór o zwartej bryle) należał z końcem XVIII w. do najstarszych w powiecie. Z oględzin dzisiejszych jego pozostałości ( zachowane w koronie murów) należy przypuszczać, iż barokowe przeróbki zmieniły jedynie kostium tej architektury. Być może już wówczas istniało wokół pałacu jakieś zadrzewienia, jednakże dopiero wzmianki XX – wieczne mówią o parku.

1.4. układ przestrzenny wsi.

W swym historycznym kształcie wieś był ulicówką z rozległym nawsiem o formie wydłużonego owalu. Na jej krańcu północno – zachodnim znajduje się relikt dawnego folwarku na rzucie nieregularnego pięcioboku ze znacznie przerzedzoną zbudowaną gospodarczą.

Nieco później folwarku, w kierunku zachodnim, zlokalizowane są ruiny pałacu widoczne z rozleglej perspektywy z nasypu kolejowego linii Wrocław – Głogów. Postuluje się zatem dla tej części wsi strefę ekspozycji. Folwark i pałac, głównie z uwagi na swe historyczne walory, zasługuję na pozostawienie w strefie ‘’K’’ (zabytkowe w znacznej mierze utraciły, unicestwione fizycznie po 1945 r.). Podobnej degradacji ulęgła również wieś, jednakże jak się zdaje, w jej przypadku procesy powolnego upadku rozpoczął się po wspomnianych już wojnach napoleońskich. Proponuje się strefę ochrony konserwatorskiej ‘’K’’ jedynie dla folwarku i pałacu.

1.5. Tabelaryczne zestawienie danych statystycznych.

*Dane łączne dla wsi i dóbr

2. Strefy ochrony konserwatorskiej oraz wykaz elementów objętych ochroną konserwatorską.
2.1. Strefy ochrony konserwatorskiej.
2.1.1. Wyznaczono strefę ‘’K’’ ochrony konserwatorskiej dla folwarku z pałacem.
Obejmuje ona pałac z parkiem i folwarkiem w jego historycznych granicach.
2.1.2. Wyznaczono strefę ‘’E’ ’ochrony ekspozycji folwarku z pałacem od strony nasypu kolejowego.
2.2. Wykaz zabytków architektury i budownictwa.
Pałac wraz z folwarkiem
Pałac, XVII, 2 poł. XIX,
Oficyna mieszkalno gospodarcza nr 15 a
Dom mieszkalny nr 15 a
Spichlerz nr 15 b
Obora nr 15 c
Dom mieszkalny nr 15 d
Zabudowa wsi
Dom mieszkalny nr 4
Stodoła nr 4
Dom mieszkalny nr 6
Dom mieszkalny nr 7
Dom mieszkalny nr 8
Stodoła nr 8
Obora nr 8
Dom mieszkalny nr 10
Dom mieszkalny nr 12
10. Dom mieszkalny nr 13
11. Dom mieszkalny nr 22
12. Dom mieszkalny nr 25
13. Stodoła nr 25
14. Dom mieszkalny nr 26
15. Dom mieszkalny nr 30
16. Dom mieszkalny nr 31
17. Budynek gospodarczy nr 31
2.3. stanowiska archeologiczne
Obszar AZP 71-22
361. osada chronologia: średniowiecze
362. ślad osadnictwa chronologia: średniowiecze
Obszar AZP 71-21
375. osada chronologia: pradzieje
osada kultury przeworskiej chronologia: okres wpływów rzymskich (późny)
ślad osadnictwa chronologia: XIV – XV w.
376. osada kultury łużyckiej
ślad osadnictwa chronologia: XIII- XIV w.
377.ślad osadnictwa chronologia: pradzieje
378. ślad osadnictwa kultury przeworskiej chronologia: okres wpływów rzymskich (późny)
osada chronologia: IX – X w.
ślad osadnictwa chronologia: 2 połowa XIII – XV w.
379. osada chronologia: X – XII w.
380. ślad osadnictwa chronologia: pradzieje
381. osada chronologia: pradzieje
ślad osadnictwa chronologia: epoka kamienia/ epoka brązu
osada kultury przeworskiej chronologia: okres wpływów rzymskich (późny)