Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach

Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt

Lower Silesia - inheritance of the past in remains


 

Brodowice - powiat lubiński

vor 1945 Brödelwitz - Kreis Wohlau

 

                       

Neoklasycystyczny pałac z XIX wieku, wzniesiony na miejscu starszej rezydencji. W 1791 roku własność rodu von Tschammer. Od 1845 roku notowany jest Rittmeister Hans Wallrath von Biela w którego posiadaniu jest od 1836 roku także pałac i majątek w pobliskim Kębłowie (Kammelwitz). Na początku XX wieku właściciel to Georg Quoos i później Bruno Schön von Mutzenbecher. Dziś opuszczony pałac w stanie znacznie posuniętej ruiny. W podobnym stanie znajdują się pojedyncze zachowane jeszcze zabudowania gospodarcze. W naturalistycznym parku zlokalizowanym na północ od rezydencji, zakłócone zostały istniejące tu wcześniej układy wodne, w związku z czym teren parku jest zabagniony. Spowodowało to nadmierny i niekontrolowany rozrost roślinności.

   

Zabudowa dawnego majątku.


           

Duży budynek gospodarczy widoczny na fotografii wyżej już w 2010 roku nie istnieje. Został całkowicie rozebrany.

                           

Park w pobliżu ruin pałacu.


Wjazd do miejscowości.


 

Archiwalne widokówki i zdjęcia

Historische Ansichtskarten und Fotos

Archiwalna fotografia pochodzi ze zbiorów Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Legnicy. Autor Dobrzyniecki 1987.


Majątki rodziny von Tschammer (także właścicieli Brodowic) na Śląsku:

 

Bankwitz - Kreis Namslau                                                 Bąkowice - powiat namysłowski 

Dahsau - Kreis Wohlau/Guhrau                                        Daszów - powiat górowski 

Dromsdorf und Lohnig - Kreis Striegau                             Drogomiłowice i Łagiewniki Średzkie - powiat średzki 

Eichholz - Kreis Liegnitz                                                    Warmątowice Sienkiewiczowskie - powiat legnicki 

Gross-Krichen - Kreis Lüben                                            Krzeczyn Wielki - powiat lubiński 

Lederose - Kreis Striegau                                                 Różana powiat - średzki 

Polnisch-Taschammendorf - Kreis Strehlen                     Samborz powiat - średzki 

Saabor - Kreis Grünberg                                                   Zabór - powiat zielonogórski 

Tschammer-Ellguth - Kreis Gross Strehlitz                       Ligota Samborowa - powiat oleski 

Brunzelwaldau - Kreis Freystadt                                       Broniszów - powiat nowosolski 

Heidevorwerk (neben Quaritz) - Kreis Glogau                  Dzików - powiat polkowicki 

Oberquell früher Quaritz - Kreis Glogau                           Gaworzyce - powiat polkowicki 

Nieder Tschirnau - Kreis Guhrau                                      Czernina Dolna - powiat górowski 

Reisicht - Kreis Goldberg                                                  Rokitki - powiat legnicki 

Tammendorf - Kreis Goldberg                                          Groble - powiat legnicki 

Tschirbsdorf - Kreis Goldberg                                          Czernikowice - powiat legnicki 

Wittgendorf - Kreis Goldberg                                            Witków - powiat legnicki 

Porlewitz - Kreis Guhrau                                                   Parłowice - powiat rawicki 

Osselwitz und Vorwerk Teichenau - Kreis Guhrau           Osłowce - powiat górowski 

Gross Räudchen - Kreis Guhrau                                      Rudna Wielka - powiat górowski 

Strehlitz - Kreis Oels                                                         Strzelce - powiat oleśnicki 

Borganie - Kreis Schweidnitz                                            Borzygniew - powiat wrocławski 

Ketzendorf - Kreis Opeln                                                   Karłowice - powiat opolski 

Mühnitz - Kreis Oels-Trebnitz                                            Mienice - powiat trzebnicki 

Kuhnern - Kreis Striegau                                                   Konary - powiat średzki 

Brödelwitz - Kreis Guhrau/Wohlau                                    Brodowice - powiat lubiński 

Tscheschen - Kreis Guhrau                                              Cieszyny - powiat górowski 

Hengwitz - Kreis Guhrau                                                   Kobylniki - powiat górowski 

Hochbeltsch - Kreis Guhrau                                              Bełcz Górny - powiat górowski 

Hünern - Kreis Guhrau                                                      Psary - powiat górowski 

Kittlau - Kreis Guhrau                                                        Kietlów - powiat górowski 

Rahenau - Kreis Guhrau                                                   Równa - powiat górowski

Weisfurt früher Krolkwitz - Kreis Glogau                            Królikowice - powiat nowosolski

Wiesenberge früher Malschwitz - Kreis Glogau                 Małaszowice - powiat nowosolski

Nenkersdorf - Kreis Glogau                                               Drogomil - powiat nowosolski

Skeyden - Kreis Glogau                                                     Skidniów - powiat głogowski

Eichbach früher Kummernick - Kreis Glogau                     Komorniki - powiat polkowicki                                

 

Westpommern:

 

Latzig - Kreis Belgard                                                        Laski - powiat białogardzki 

Gross Rambin - Kreis Belgard                                          Rąbino - powiat świdwiński

 



 

Brodowice

1.1. Dane nazwy miejscowości.

Brewlitz, brew licz (ok.1300), Bredelwitz (1485), Brewitz, Bredelwitz (1589), Brödelwitz (1500, 1580, 1670, 1687), Brödelwitz (1765), Brodelwitz (1791, 1814), Brödelwitz (1830 – 1945), Brodowice (po roku 1945).

1.2. Etymologia nazwy wsi.

Nazwa wsi utworzona od nazwy broda(?).

1.3. Historia wsi i dóbr.

Na początku XIV w. wieś była już przeniesiona na prawo niemieckie wieś i miała 12 łanów. Istniało w niej alodium. Alodium powstało na prawie polskim i płaciło dziesięciny polowe. W 1. 1765 – 1814 Brodowice znajdowały się w księstwie głogowskim i w powiecie górowskim. Po roku 1818 znalazły się w rejencji wrocławskiej, w powiecie ścinawskim. W XVIII w. wieś zamieszkała była głównie przez zagrodników. W XIX w. miejscowość należała do parafii ewangelickiej w Kębłowie i do parafii katolickiej w Chobieni.

W roku 1305 istniało już we wsi alodium i należało wówczas do Henczlo Mrokoty . W końcu XV w. i na początku XVI stulecia dobra te podzielone były na dwie części. Właścicielami jednej byli: Caspar Pusch i Bernhard Weyseheim (1493), Hans Busewory (1507) i Leonhard von Stössel (1511). W roku 1511 włości te przestały być lennem i stały się prywatnymi dobrami dziedzicznymi. Posiadaczem drugiej części dóbr był około roku 1512 Henrich Wunsch. Kolejnymi właścicielami całych dóbr lub jednej z dwóch ich części byli Hans Lupticz (1485), przedstawiciele rodziny von Unruh (1550), Melchior von Unruhe (1589), Valention von Stösel (1688). Zapewne w XVIII wieku włości te były już scalone i należały wówczas oraz później do: generałowej von Kursel (1765), pana von Tschammer 1791 von Dibitisch (1814, 1830), rotmistrza von Biele (1845), Augusta Kahle (1876), Bruna von mutzenbechera.

1.4. Układ przestrzenny wsi.

Wieś została założona przy drodze z Nieszczyc do Studzionek. Początkowo była to ulicówka z centralnie usytuowanym założeniem pałacowym. Przed rokiem 1824 został wykształcony zasadniczy układ wiejskich dróg. Zwarte i jednolite siedlisko wypełniała skromna i mało zagęszczona zabudowa. Dwa duże stawy założono również na dworskiej części siedliska, po południowej stronie głównej, wiejskiej ulicy. W 1. Ok. 1892 – 1925 zagęszczone sieć lokalnych wiejskich dróg, tak że wieś uzyskała układ wielolicowy, zmniejszone tez zasięg siedliska, wyburzono młyn. Charakter skromnej zabudowy wsi pozostał bez większych zmian. współcześnie

Współcześnie zachowany jest zasadniczy układ dróg. Siedlisko zredukowano do działek budowlanych oraz zanikła północno wschodnia część wsi przy drodze z Chełma. Obecna zabudowa wsi złożona z niewielkich zróżnicowanych zagród skupiona po północnej stronie głównej drogi wiejskiej, pochodzi z końca XIX w. i z pierwszych lat wieku XX. Po południowej stronie tej drogi znajduje się zespół pałacowy z parkiem.

Siedziba szlachecka powstała w Brodowicach już zapewne w XIV w.. Istniała nadal w połowie wieku XVIII. W roku 1824 był to budynek usytuowany po zachodniej stronie folwarku, wzniesiony na nietypowym planie wydłużonej litery S, na osi wschód – zachód. Tego rodzaju kształt dworu powstał zapewne w wyniku jego przebudów. W latach pięćdziesiątych lub sześćdziesiątych XIX w. powstał obecny, skromny pałac utrzymany w stylu prostego neoklasycyzmu z elementami stylu arkadego. Jest to budynek na planie prostokąta, dwutraktowy ze środkowym korytarzem przekształconym w centrum w sień ze schodami, dwukondygnacyjnym, z podwyższonymi ryzalitami środkowymi (zwieńczonymi trójkątnymi szczytami) w elewacjach frontowej i tylnej, nakryty wysokim dachem naczółkowym. W przyziemiu sklepienia odcinkowe przedzielone gurtami. Front poprzedzony schodami. Obecnie pałac nie jest użytkowany i niezabezpieczony ulega dewastacji.

Na zachód od pałacu na terenie dworskim wydzielonym główną ulicą wiejską i drogą ograniczającą siedlisko od południa założono w 3 ćw. XIX w. park, który powiększono o niewielka część położoną na północ od wiejskiej ulicy, na terenie siedliska wsi. W trakcie tych prac osuszono oba stawy handlowe, istniejące Ne terenach dworskich jeszcze w roku 1824. Park ten, ze stawem za pałacem zachował się do dziś, zasadniczo w swoich dawnych granicach. Zatarciu uległy tylko granice północnego, odizolowanego fragmentu założenia (również ze stawem), usytuowanego za główną wiejska drogą.

Obecnie zatarciu uległ fragment drogi ograniczającej park od północy, co sprawiło, że ta część parku stopiła się z otoczeniem. Ponadto zatarty jest układ kompozycyjny, ze względu na samosiewy. Pałac zwrócony fasadą w stronę folwarku oddzielony jest od dziedzińca zrujnowanym murem, przy którym znajduje się szpaler kasztanowców. Za pałacem, w zachodniej części parku zachował się system trzech stawów hodowlanych, z których jeden zarósł. Droga prowadzona od dworu, w kierunku południowym, wzdłuż stawów obsadzona jest szpalerem z kasztanowców. Nad rowem łączącym stawy – dwa stare graby, będące być może pozostałością szpaleru. Za stawem za pałacem czytelna jest polana z obsadzeniem lip, świerków i modrzewia. Za polaną, w zwartym masywie zachowały się ślady alei z kasztanowców. W drzewostanie parkowym przeważają gatunki łęgowe: olchy, jesiony oraz dęby. Teren parku podmokły, ze względu na niekonserwowanie układu wodnego.

Folwark powstał zapewne w średniowieczu i był wielokrotnie przebudowywany. W końcu XVIII w. istniał we wsi tylko jeden folwark. Około roku 1824 było to założenie, również nieregularne, z przypałacową częścią na planie trapezu. Obudowano tylko pierzeję północna i południową tej części folwarku. Na pozostałej południowo wschodniej partii dziedzińca wzniesiono wolnostojące budynki gospodarcze. Na pałac oddzielono od folwarku murem. Obecna zabudowa folwarku powstała na początku XX w.

1.5. Tabelaryczne zestawienie danych statystycznych.

 

Gmina wiejska

Dobra

Instytucje publiczne i przemysł

Rok Areał Domy Ludność Areał Ludność  
1791  

 

151

 

 

wiatrak
1830  

29

188

 

 

gorzelnia, wiatrak
1845  

30

197

 

 

 
1867  

23

142

 

69

 
1876  

 

395

 

 

2 młyny, dawna cegielnia

1887

101

19

137

396

75

2 młyny dawna cegielnia
1898

100

20

88

380

68

dawna cegielnia
1909

100

20

88

380

46

 
1934  

 

140

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Strefy ochrony konserwatorskiej oraz wykaz elementów objętych ochroną konserwatorską.
2.1. Strefa ochrony konserwatorskiej.
2.1.1. Wyznaczono strefę ‘’B’’ ochrony konserwatorskiej.
Obejmuje ona pałac, wpisany do rejestru zabytków pod nr 629/L, dnia 11.05.1982r., z parkiem, wpisanym do rejestru zabytków pod nr 735/L, dnia 30.07.1986r. i folwark. Granice strefy: główna wiejska ulica (od północy), droga i gospodarstwo (od zachodu), graniczna droga dawnego siedliska wsi (od południa ) oraz wschodnia pierzeja folwarku.
2.1.2. Wyznaczono strefę ‘’OW’’ – obserwacji archeologicznej dla miejscowości o średniowiecznej metryce.
2.2. Wykaz zabytków architektury i budownictwa:
Zespół pałacowy
1. Pałac, wpisany do rejestru zabytków pod nr 629/L, dnia 11.05.1982r.
2. Chlew
3. Spichlerz
2.2.1. Inne elementy objęte ochroną konserwatorską.
Park pałacowy, wpisany do rejestru zabytków pod nr 735/L, dnia 30.07.1986r.
2.3. Stanowiska archeologiczne.
Obszar AZP 70-22
158. osada kultury łużyckiej
ślad osadnictwa chronologii; pradzieje
ślad osadnictwa chronologii: wczesne średniowiecze
159. ślad osadnictwa chronologii; epoka kamienia
osada kultury łużyckiej
ślad osadnictwa chronologia: późne średniowiecze
160. ślad osadnictwa chronologia: wczesne średniowiecze
161. ślad osadnictwa chronologia: wczesne średniowiecze
162. ślad osadnictwa chronologia: epoka kamienia
osada kultury łużyckiej
osada kultury przeworskiej
osada chronologia: wczesne średniowiecze
ślad osadnictwa chronologia: późne średniowiecze
Nieokreślone
163.ślad osadnictwa chronologia: epoka kamienia
ślad osadnictwa kultury przeworskiej
osada chronologia: wczesne średniowiecze
ślad osadnictwa chronologia: późne średniowiecze
ślad osadnictwa chronologia: nieokreślona
164. ślad osadnictwa chronologia: późne średniowiecze
ślad osadnictwa chronologia: nowożytna
165.osada kultury przeworskiej
osada chronologia: wczesne średniowiecze
166. osada kultury przeworskiej
osada chronologia: wczesne średniowiecze
ślad osadnictwo chronologia: późne średniowiecze
167. osada kultury przeworskiej
ślad osadnictwa chronologia: wczesne średniowiecze
ślad osadnictwa chronologia: późne średniowiecze
168. ślad osadnictwa chronologia: pradzieje
169. ślad osadnictwa chronologia: wczesne średniowiecze
170. ślad osadnictwa chronologia: epoka kamienia
ślad osadnictwa chronologia: pradzieje
ślad osadnictwa chronologia: nowożytna
171.ślad osadnictwa chronologia: wczesne średniowiecze
ślad osadnictwa chronologia: późne średniowiecze
172. ślad osadnictwa chronologia: wczesne średniowiecze
ślad osadnictwa chronologia: wczesne średniowiecze
ślad osadnictwa chronologia: późne średniowiecze
173. ślad osadnictwa chronologia: późne średniowiecze
174. ślad osadnictwa chronologia: pradzieje
ślad osadnictwa chronologia: późne średniowiecze
175. ślad osadnictwa chronologia: późne średniowiecze
ślad osadnictwa chronologia: nowożytna
176. ślad osadnictwa chronologia: późne średniowiecze
177. cmentarzysko kultury łużyckiej :
Decyzja konserwatorska o wpisie do rejestru zabytków nr: 63/386/68
178. ślad osadnictwa chronologia: pradzieje
179. ślad osadnictwa chronologia: późne średniowiecze

 

Źródło - http://www.rudna.pl

 



Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska

Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.

Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.

Tomasz  Mietlicki    e-mail  -  itkkm@o2.pl