Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach

Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt

Lower Silesia - inheritance of the past in remains


 

Owczary - powiat lubiński

vor 1945 Boeckey (Böckey) - Kreis Lüben

 

Owczary /Boeckey/ - obecnie miejscowość w gminie Lubin z przynależnością do sołectwa Szklary Górne. Jest to typowo folwarczna osada, która powstawała od połowy XIX wieku. Centralnym punktem były tutejsze dobra rycerskie z dworkiem i leśniczówką. Dobra rycerskie 2847 mórg (813 rola, 274 łąki, 1760 las) posiadał w 1873 roku Ernst Raabe z Szklar Górnych, dzierżawił je Oskar Raabe. Był też tu obszar wiejski z 41 mieszkańcami. Osada ta zawsze była nieodłączną częścią wsi Szklary Górne i tutejsze dobra rycerskie tak samo były częścią dóbr rycerskich Szklar Górnych. Od schyłku XIX wieku, aż do 1945 roku właścicielami dóbr rycerskich Owczar byli hrabiowie von Ballestrem z Pławniowic na Górnym Śląsku

Autor tekstu - Grzegorz Bolesław Marek.


           

Dwór w Owczarach.

           

Zabudowa mieszkalno - gospodarcza dawnego majątku.


 

Archiwalne widokówki i zdjęcia

Historische Ansichtskarten und Fotos

               



OWCZARY

Dawne nazwy miejscowości

Bockey - 1700, Beckey, Böckey,Boeckey - 1830, do 1945 r., przez jakiś czas używano nazw: Bekaj, Bugaj.

Historia wsi

Osada Owczary po raz pierwszy wzmiankowana była w dokumencie lennym z 1.10.1606 r. Prawdopodobnie została założona w XVI w. przez właścicieli Szklar (być może von Glaubitzów). Historia dóbr w Owczarach łączy się ściśle z historią własności majątku w Szklarach Górnych. Przez cały XVI w. Szklary Górne należały do rodziny von Glaubitz. W 1605 r. spadek po Glaubitzach nabyła rodzina von Schier (m.in. Wenzel Schier auf Schelesen zm. 1593, jego żona Ursula z domu Stißlin auf Tarnau zm. 1597). 23.11.1665 r. Wolf Sigismund von Schier sprzedał majątek Carlowi von Minkwitz. W rękach tej rodziny dobra pozostawały do 1715 r. Następnie dobra przeszły w posiadanie rodów d’Hautoy de Bronne oraz von Frankenberg-Ludwigsdorf, a od 1739 r. rodu von Clairon d’Haussonville. Potwierdzeniem przynależności Owczar do Szklar Górnych jest opis Zimmermanna z 1791 r. Wówczas we wsi znajdowało się 9 gospodarstw zagrodniczych i 8 chałupniczych. W 1830 r. wspomniane są Owczary również jako kolonia należąca do Szklar Górnych. Brak informacji o folwarku w opisie Zimmermanna oraz w wykazie z 1830 r. potwierdza także mapa topograficzna z 1824 r.: wówczas cały zabudowany obszar osady zaznaczony jest jako obszar zabudowy wiejskiej. Najprawdopodobniej początków założenia folwarku należy łączyć dopiero z kolejnym rodem, w którego rękach pozostawały Szklary Górne wraz z Owczarami. W 1832 r. majątek przeszedł na własność rodziny Raabe. W latach 70. XIX w. właścicielem był Ernst Raabe; Oskar Raabe władał majątkiem do 1896 r. W 1897 r. majątek kupił Paul Fuhrmann-Karing. W 1899 r. majątek zakupiony został przez rodzinę szlachecką przemysłowców na Górnym Śląsku von Ballestremów. Od ok. 1905 Szklary Górne stanowiły współwłasność hrabiego Franza von Ballestrem i jego syna hrabiego Valentina von Ballestrem (zm. 17.05.1920), który po 1910 r. już samodzielnie władał majątkiem - był on właścicielem majoratu w Pławniowicach. Od 1920 r. do czasów II wojny światowej Szklary Górne należały do doktora praw hrabiego Nikolausa von Ballestrem, właściciela majoratu Zabrze na zamku w Pławniowicach.

Układ przestrzenny wsi

Owczary są osadą, pierwotnie kolonią, założoną przy drodze ze Szklar w stronę Lubina złożoną z zespołu folwarku w części wschodniej oraz kilku luźnych zagród w części zachodniej.

Pałac, czy raczej okazały dom zarządcy dóbr, otoczony parkiem, znajduje się w zachodniej części założenia. Jest to budowla o zwartej bryle, jednokondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, kryta dwuspadowym dachem, o bogatym późnoklasycystycznym wystroju elewacji. Do głównego wejścia znajdującego się w elewacji północnej prowadzi podjazd, poprzedzony owalnym gazonem z sadzawką. Budowę domu zarządcy oraz założenie przy nim parku i folwarku łączyć należy z rodziną właścicieli dóbr - Raabe. Okres budowy rządcówki oraz budynków folwarku przypada na 2 ćwierć XIX w. (1836 r.?). Ogród ozdobny wraz z niewielkim parkiem naturalistycznym założony został również ok. poł. XIX w. Od południa do pałacu przylegał parter ogrodowy. Teren na zachód od pałacu został zaadaptowany na park naturalistyczny. Obecnie założenie jest zaniedbane, na terenie parku obecny liczny samosiew, zatarty został układ ścieżek i kompozycji parkowej. Budynki gospodarcze, noszące ślady licznych późniejszych przebudów, skupione są wokół majdanu założonego na planie trapezu z wjazdem od północy.

Wykaz zabytków architektury i budownictwa

1. Zespół dworski Böckey:
    a. dom zarządcy nr 76, mur., 2 ćw. XIX (1836?);
    b. budynek gospodarczy I, mur., ok. poł. XIX;
    c. budynek gospodarczy II, mur., ok. poł. XIX;
    d. budynek gospodarczy III, mur., ok. poł. XIX;
    f. budynek gospodarczy IV, mur., ok. poł. XIX;
    g. park, ok. poł. XIX.

Wykaz stanowisk archeologicznych (patrz Szklary Górne) znajduje się w oryginalnym opracowaniu.

Niniejsze opracowanie stanowi wyciąg ze Studium Środowiska Kulturowego gminy Lubin opracowanego w roku 2002 przez zespół w składzie: Bogna Oszczanowska, Beata Sebzda - historia i historia sztuki, Maria Sikorska i Donata Wiśniewska - archeologia oraz Emilia Dymarska - plansze. Studium powstało w Regionalnym Ośrodku Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego (od 2003 Regionalnym Ośrodku Badań i Dokumentacji Zabytków) we Wrocławiu.



Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska

Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.

Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.

Tomasz  Mietlicki    e-mail  -  itkkm@o2.pl