Raszowa Mała - powiat lubiński

vor 1945 Klein Reichen - Kreis Lüben

Wjazd do miejscowości oraz Gospodarstwo Rybackie w Raszowej Małej.

Dawne nazwy miejscowości

Richnov - 1273, Reichenaw - 1353, Reichnaw - 1418, Klein Reichen - 1789, 1830, do 1945 r.

Historia wsi i dóbr

Wieś wzmiankowana po raz pierwszy 19 marca 1267 r. w dokumencie papieża Klemensa IV, potwierdzającym prawo klasztoru trzebnickiego do dziesięciny ze wsi Rasova. Wymieniona w urbarzu trzebnickim z 1410 r. liczyła 16 łanów. Do 1577 r. wspólną nazwą Rasowa określano w dokumentach dwie odrębne osady (obecne Raszowa i Raszowa Mała), w związku z czym przy obecnym stanie badań trudno jednoznacznie rozstrzygnąć, której miejscowości dotyczą pierwsze wzmianki źródłowe. K. Klose identyfikuje Raszową Małą ze wsią o korzeniach słowiańskich, wzmiankowaną w 1273, 1353 i 1418 r, w pobliżu której założono na surowym korzeniu i ulokowano na prawie niemieckim w l. 1250-60 Raszową. Średniowieczną i przedlokacyjną genezę wsi potwierdza znajdujące się na pd.-wsch. od obecnego siedliska grodzisko z reliktami budowli określanej jako wieża mieszkalna. W czasie wojny trzydziestoletniej osada uległa prawdopodobnie znacznym zniszczeniom. W 1789 r. był we wsi folwark, 5 gospodarstw zagrodników omłockowych, 1 wolnego chałupnika oraz 2 domy kolonistów. Do wsi należał także młyn Birkmühle.

W 1830 i 1845 r. dobra ziemskie w Raszowej Małej należały do Dunckela, właściciela majątku w Raszowej. Następnie znajdowały się w posiadaniu Juliusa Glötzera, wzmiankowanego w 1886 r. oraz Hermanna Klemm wymienianego w l. 1891-1905. W l. 1909-1911 właścicielem majątku pozostawał Adalbert Mehl, rotmistrz dragonów z Baden-Baden. W l. 1911-1937 Raszowa Mała przeszła na własność rodziny Westphal, przy czym jako kolejni właściciele wymieniani byli: w l. 1922-1926 Curt Westphal, w 1930 r. Antonie Westphal, a w 1937 r. Julius König Westphal, który dzierżawił dobra w l. 1926-30. Wcześniej posiadłość była także dzierżawiona w l. 1909-1912 przez Richarda Boehme oraz w l. 1917-1920 przez podporucznika A. Bochynka. Gospodarstwo nastawione było najpierw na hodowlę bydła i owiec, a następnie świń. Do majątku należały także stawy rybne.

Układ przestrzenny wsi

Siedlisko wsi położone przy rozwidlającej się drodze lokalnej prowadzącej z Raszowej. Raszowa Mała reprezentuje typ wsi przyfolwarcznej, ukształtowanej wzdłuż obu rozwidleń, ujmujących stawy hodowlane należące do założenia dworskiego i przechodzących poza zabudową wsi w groble. Zabudowa zagrodowa rozlokowana po obu stronach dróg.

Obecnie istniejący zespół pałacowo-folwarczny zajmujący pd.-wsch. część osady, powstał stosunkowo późno. W 2 poł. XIX w. wzniesiono pałac o bardzo skromnej formie architektonicznej, w 4 ćw. XIX w. jednorodne stylowo zabudowania folwarczne. Przy zespole założono także ogrody użytkowe i niewielkie zadrzewienie parkowe, wzmiankowane od 1905 r., obecnie nieczytelne. Układ przestrzenny założenia zachowany, budynki gospodarcze usytuowane wokół prostokątnego majdanu. Od pd. są to: obora i oficyna mieszkalna, od pn. dwie stodoły i stajnia, które wskutek przebudowań utraciły cechy stylowe. Dziedziniec od wsch. zamyka budynek współczesnych garaży. Pośrodku majdanu wtórna wiata.

Wykaz zabytków architektury i budownictwa

1. Zespół pałacowo-folwarczny:
    a. Pałac nr 1, mur., 2 poł. XIX, przebud. l. 20. XX, nr rej. 618/L z 27.08.1982;
    b. Oficyna mieszkalna nr 12, mur., 4 ćw. XIX, nr rej. 618/L z 27.08.1982;
    c. Obora, mur., 4 ćw. XIX, nr rej. 618/L z 27.08.1982.

Niniejsze opracowanie stanowi wyciąg ze Studium Środowiska Kulturowego gminy Lubin opracowanego w roku 2002 przez zespół w składzie: Bogna Oszczanowska, Beata Sebzda - historia i historia sztuki, Maria Sikorska i Donata Wiśniewska - archeologia oraz Emilia Dymarska - plansze. Studium powstało w Regionalnym Ośrodku Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego (od 2003 Regionalnym Ośrodku Badań i Dokumentacji Zabytków) we Wrocławiu.