Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach

Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt

Lower Silesia - inheritance of the past in remains


 

Stary Lubin - część miasta Lubin

vor 1945 Altstadt bei Lüben - Kreis Lüben

 

       

Kościół pomocniczy pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny

Miejsce, w którym znajduje się obecna świątynia pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny jest najstarszą częścią obecnego Lubina. Według tradycji i podań ludowych pierwszą świątynię chrześcijańską miano tu wznieść około 1175 roku z fundacji Piotra Włostowica (Własta). Wydaję się to zupełnie nieprawdopodobne, gdyż Włostowic nie żył już od 22 lat (przyjmuje się, że żył on w latach 1080 – 1153). Natomiast mniej wątpliwości może budzić sama data powstania świątyni, chociaż też jest raczej hipotetyczna. Wiadomo jednak, że kościół na starolubińskim wzgórzu uprawnienia parafialne uzyskał i rolę tę pełnił dla mieszkańców okolicznych osad jeszcze przed rokiem 1270. W 1319 r. książę ścinawski Jan wystawił dokument potwierdzający przywileje miejskie nowego Lubina, lokowanego na prawie niemieckim jeszcze przed rokiem 1295 (prawdopodobnie przez ówczesnego księcia ścinawskiego Przemka w 1289 roku), i przekazał pod jego jurysdykcję osadę Stary Lubin ze wszystkimi jej przywilejami. Wówczas to funkcję kościoła parafialnego przejął kościół pw. Najświętszej Panny Marii. Sprowadzony do roli podrzędnej i pozbawiony znacznych dochodów kościółek na Starym Lubinie zaczął stopniowo chylić się ku upadkowi. Około 1524 roku kościółek na starolubińskim wzgórzu przejęli protestanci. W ich posiadaniu był przez burzliwe lata wojny trzydziestoletniej w wyniku, której uległ dalszej dewastacji i destrukcji. W tym burzliwym i tragicznym w swych skutkach okresie niewielki cmentarz przykościelny na Starym Lubinie przeżywał okres, chyba „największej swojej świetności”. Nasilenie grzebania zmarłych na tym niewielkim cmentarzyku miało miejsce w latach 1630 – 1634. Wskutek przywleczonej tutaj dżumy przez ciągle zmieniające się wojska walczących stron wymarła prawie połowa mieszkańców miasta oraz sąsiednich osad (4 303 osoby, z tego 2916 na dżumę). Oczywiście zmarłych na dżumę chowano z dala od miasta, a jednym z takich miejsc był wówczas położony na peryferiach przykościelny cmentarz w Starym Lubinie. Liczne pochówki zadżumionych sprawiły, że miejsce to ze strachu zaczęto omijać, co doprowadziło do zawieszenia funkcji liturgicznych kościoła, który funkcjonował przez wiele lat jako kościół, a raczej kaplica cmentarna. W 1676 roku kościół formalnie zwrócono katolikom, którzy próbowali go odremontować, jednak z powodu braku funduszy zwrócono go władzom miejskim, które objęło go patronatem. Decyzja o rozbiórce mocno zniszczonego i grożącego zawaleniem się kościółka zapadła jeszcze w 1677 roku, ale jej realizacja doszła do skutku dopiero w 1680 roku, kiedy to pieczę nad świątynią ponownie przejęli protestanci. Ostatecznie w 1683 roku zakończono budowę nowego kościoła o konstrukcji szachulcowej, który dotrwał szczęśliwie do chwili obecnej w prawie niezmienionej formie. W czasie działań wojennych w 1945 roku kościół został poważnie uszkodzony, a jego wyposażenie rozgrabione. Dopiero w latach 1959 – 1960 na wniosek Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków przeprowadzono prace zabezpieczające i konserwatorskie. W 1972 roku kościół został przejęty przez parafię Matki Boskiej Częstochowskiej, a 25.01.1982 r. oficjalnie erygowano nową parafię diecezjalną pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Generalnej odbudowy i rekonstrukcji świątyni dokonano jednak dopiero w latach 1997 – 2000. Kościół posadowiony jest na znacznym, sztucznie usypanym wzniesieniu w zachodniej części miasta. Jest to budowla zorientowana założona na prostokątnym planie fundamentów wcześniejszej świątyni, z kwadratowym przedsionkiem i wejściem oraz dwukondygnacyjną, zwężającą się ku górze, drewnianą wieżą od strony zachodniej i trójbocznie zamkniętym prezbiterium od strony wschodniej. Do części nawowej od południa i północy znajdują się dobudowane przedsionki na rzucie kwadratu, zaś do południowej strony prezbiterium przylega zakrystia, również zbudowana na planie kwadratu. Ryglowo-drewniana konstrukcja nawy głównej z przybudówkami wypełniona jest mieszaniną zaprawy murarskiej, gliny, sieczki i trocin. Ściany wieży wykonane są z desek. Dachy nawy głównej i przedsionków dwuspadowe z powiekami, zakrystii – pulpitowy. Całość kryta gontem. Wieża przykryta jest wysokim, czterospadowym hełmem, obecnie krytym blachą. Otwory okienne i drzwiowe prostokątne. Wnętrze świątyni, bardzo skromne pozbawione zabytkowego wystroju. Zachowały się partie empor, niegdyś bogato zdobione malowanymi ornamentami, głównie, roślinnymi.

Tekst umieszczony za zgodą autora z publikacji - Świątynie powiatu lubińskiego. Henryk Rusewicz, Lubin 2006

   


               

Dawny dwór oraz zabudowa majątku w Starym Lubinie, budynek w miejscowości oraz hala stanowiąca pozostałość dawnej cukrowni.



   

Kościół p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny.

Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.



 

Archiwalne widokówki i zdjęcia

Historische Ansichtskarten und Fotos

                   


Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska

Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.

Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.

Tomasz  Mietlicki    e-mail  -  itkkm@o2.pl