Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach

Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt

Lower Silesia - inheritance of the past in remains

Wieś położona ok. 7 km na południe od Ścinawy przy drodze do Prochowic.
Nieliczne, luźne znaleziska archeologiczne datowane na młodszą epokę kamienną – neolit, świadczą o pobycie pierwszych gromad ludzkich w tamtym właśnie okresie.

Znacznie młodsze jest stanowisko osadnicze zlokalizowane w wyniku penetracji powierzchniowych a datowane na okres wczesnośredniowieczny.
Pierwsza wzmianka pisana o miejscowości pochodzi z 1376 roku i odnosi się do istniejącego tu kościoła filialnego p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.
Nieznana jest etymologia nazwy wsi. W dokumentach z XVII wieku, niemiecka jej forma brzmiała Lampersdorf i jako taka przetrwała do końca II Wojny Światowej.
Z zachowanych tutaj zabytków na uwagę zasługują wspomniany już kościół i ruiny barokowego pałacu.

Świątynia jest obiektem murowanym, jednonawowym, zorientowanym, z masywną czworoboczną wieżą dzwonnicy od strony zachodniej. Znajduje się w niej dzwon wykonany w 1503 roku. Wydzielone prostokątne prezbiterium z trójprzęsłowym stropem oddzielone jest od nawy nadwieszonym ostrołukiem ze zwornikiem. Strop nawy jest płaski. W trakcie gruntownej renowacji w latach 1869-1870 prezbiterium zostało powiększone o symetrycznie dobudowane kaplice boczne. Okna części nawowej ostrołukowe, dzwonnicy prostokątne. Świątynia przykryta jest dwuspadowym dachem ceramicznym, wieża – czterospadowym. W skromnie wyposażonym wnętrzu znajdują się piękny szafkowy ołtarz z 1520 roku wykonany w formie bogatego tryptyku oraz bogato zdobiony prospekt organowy wykonany w stylu rokoko.

Opodal kościoła, w stosunkowo dobrze zachowanym parku romantycznym znajdują się ruiny barokowego pałacu, który wzniesiono tu w 1725 roku dla rodziny von Nostitz. Z zachowanych elementów dekoracyjnych oraz samego układu budowli można wysnuć przypuszczenie, iż jego twórcą mógł być znany architekt legnicki Martin Frantz, autor projektów pałaców m.in. w Chróstniku, Chocianowie i Dziesławiu.
Pałac jest budowlą dwukondygnacyjną o rzucie prostokątnym i założeniu dwutraktowym z pilastrowym podziałem elewacji. Całość była przykryta dwuspadowym ceramicznym dachem mansardowym. Na uwagę zasługuje bogato zdobiony, piaskowcowy portal głównego wejścia oraz wspaniały kartusz herbowy umieszczony w trójkątnym tympanonie frontonu. W początkach XIX wieku pałac był przebudowywany z inicjatywy rodu von Prittwitz. W 1906 roku jego rozbudowy dokonał Gotthard Wirtsch i prawdopodobnie wówczas pałac skierowano fasadą frontową na wschód, w stronę parku. Pierwotnie bowiem fasad frontowa zwrócona była na zachód, ku rozległemu dziedzińcowi folwarcznemu. Pośrodku dziedzińca, na osi rezydencji usytuowano owalny basen. Do dziś zachowały się zabudowania gospodarcze oraz pozostałości fontanny i kamienno-ceglanej cembrowiny basenu. W parku zachowało się również sporo ciekawych drzew: dęby, platany, graby a także pomnikowe dziś żywotniki olbrzymie (tuje) i cyprysiki groszkowe.
W styczniu 1945 roku wieś znalazła się w pasie ciężkich walk frontowych i kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk. Zniszczeniu uległ wówczas pałac i od tamtej pory pozostaje w stanie daleko posuniętej ruiny.

Autorem tekstu jest Henryk Rusewicz

Pałac powoli zamienia się w gruzowisko choć jeszcze na jednej ze ścian zachował się kartusz herbowy rodów Prittwitz i Blankensee.

Zabudowa mieszkalno - gospodarcza dawnego majątku. Na szczycie jednego z budynków - Freiherr von Nostitz 1774.

Obok pałacu stoją jeszcze dwie ściany ptaszarni. Na ścianach zachowane są jeszcze pozostałości setki małych gniazd. Nad budowlą był kiedyś przeszklony dach po którym nie ma już dziś śladu. W parku monumentalnych rozmiarów platany.

Kościół filialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Najstarsza wzmianka o kościele i cmentarzu w Zaborowie pochodzi z 1287 roku. Następna z roku 1376 wymienia tutejszego proboszcza. Około 1540 roku świątynię przejęli protestanci i w ich posiadaniu pozostawała ona do 1945 roku. Jest to jednonawowy obiekt orientowany o bryle gotyckiej założony na rzucie prostokąta, z prostokątnym, sklepionym trójprzęsłowym stropem prezbiterium, wyodrębnionym od części nawowej nadwieszonym ostrołukiem ze zwornikiem. Strop nad nawą jest płaski. Otwory okienne i portal zachodni są o wykroju ostrołukowym. Na osi fasady zachodniej znajduje się masywna, czworoboczna wieża, wzniesiona w 1584 roku przez ówczesnego właściciela Zaborowa, Christopha von Nostitz. W 1769 roku do nawy dobudowano kaplicę grzebalną dla rodziny von Prittwitz. W latach 1869 – 1870 dokonano gruntownego remontu świątyni i wówczas to do prezbiterium dobudowano kaplice boczne. Cała świątynia nakryta jest dwupołaciowymi dachami ceramicznymi, zaś wieża – dachem kopertowym, także krytym dachówką ceramiczną. Po zniszczeniach wojennych w 1945 roku wieża została znacznie obniżona. W dość skromnie wyposażonych wnętrzach zachowało się kilka bardzo interesujących obiektów, z których najcenniejszym jest piękny, drewniany ołtarz szafkowy z około 1520 roku, który według tradycji wykonał jeden z uczniów Witta Stwosza. Ponadto na uwagę zasługują także: rokokowy prospekt organowy oraz kilka płyt nagrobnych i epitafiów, z których wyróżnia się całopostaciowa płyta Christopha von Nostitz zm. w 1585 roku. W wieży dzwonnicy zachował się ciekawy zabytek ludwisarstwa - spiżowy dzwon z 1503 roku. Na terenie przykościelnym znajduje się stary, zabytkowy cmentarz z okresu budowy świątyni.

Tekst umieszczony za zgodą autora z publikacji - Świątynie powiatu lubińskiego. Henryk Rusewicz, Lubin 2006

Drzwi wejściowe do świątyni, epitafium na jego ścianie oraz mur okalający kościół.

Autor zdjęcia i opisu - Aleksander Mucha z Wałbrzycha

CHRISTOPH VON NOSTITZ (1548-1585)


ANNO 1585 DEN 14 FEB ZU NACHT/
IST IN GOT SELIGENTSCHLAFEN DER EDLE EHRENVESTE WOLBENAMPTE .../
(- - - - - -) CHRISTOF/
VON NOSTITZ AUF LAMBERSDORF SEINES ALTERS 37 IAR DEM G(OT) G(ENADE)


HERBY (od góry):

a) strona ojczysta:
- der von Nostitz (SW I/71)
- der von Rausendorf(?) (SW I/52)
b) strona macierzysta:
- der von ???????
- der von Leschern (SW I/135)

UWAGA!
Na herbie von Leschern zachowana czerwona farba (czerwona) na "koniczynkach" na tarczy i w klejnocie

Figura Chrystusa na cokole pomnika żołnierzy poległych na frontach I wojny światowej pochodzących z Zaborowa. Pomnik leży pod murem okalającym kościół.

Szkoła z Zaborowie oraz budynek w miejscowości.

       

       

Współczesny cmentarz został założony na starym niemieckim.

     

Aleja prowadząca z Zaborowa na cmentarz.

     

W latach 60 - tych XX wieku stare niemieckie nagrobki zostały całkowicie usunięte z terenu cmentarza. Wiele z nich znalazło swoje miejsce w głębokim rowie znajdującym się między nekropolią a drogą główną prowadzącą do Parszowic.

Archiwalne widokówki i zdjęcia

Historische Ansichtskarten und Fotos

Poniżej tekst dotyczący Grzybowa umieszczony za zgodą autorów Teresy-Ewy Pruban i Grzegorza Pruban i pochodzący ze strony:

Grzybów

Najstarsza wzmianka o Grzybowie - folwarku należącym do Zaborowa pochodzi z 1787 roku (Waldvorwerk). Zachowana zabudowa folwarczna pochodzi z 1 ćw. XX wieku.

Na podstawie licznych poszukiwań ustaliłem następujące miejscowości w których rodzina von Saurma posiadała swoje majątki:

Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska

Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.

Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.

Tomasz  Mietlicki    e-mail  -  itkkm@o2.pl