Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach

Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt

Lower Silesia - inheritance of the past in remains


 

Ubocze - powiat lwówecki

vor 1945 Schosdorf - Kreis Löwenberg

 

Zamieszczone niżej informacje tekstowe zostały umieszczone za zgodą autora Janusza Bucy ze strony:

http://ubocze66.republika.pl/

Rys historyczny:

Początki wsi sięgają najprawdopodobniej roku 900, a więc czasów przed chrystianizacją Śląska przez ks. Mieszka.Najstarsza informacja pisemna dotyczy roku 1305. Jest to wykaz danin pochodzących z gminy dla biskupa wrocławskiego. Z notatki tej wynika, że w owym czasie w Uboczu istniała już budowla kościelna.Niestety dokładna data założenia wioski nie jest znana. Z dużym prawdopodobieństwem miało to miejsce w XIII w. Pierwsze zabudowania pojawiły się przypuszczalnie pomiędzy majątkiem w Uboczu Średnim, a budynkiem świetlicy wiejskiej.Pierwszymi osadnikami byli prawdopodobnie chłopi frankońscy.Najstarszy zapis dotyczący właścicieli wioski pochodzi z "Schweidnitzer Landbuch" nr 62; 25 listopada 1371 Hentschel Coppe von Zedlitz sprzedał całą wioskę Piotrowi von Spilner, którego potomkowie pozostali właścicielami Ubocza aż do początku XVIII w.W roku 1526 mieszkańcy Ubocza przyjęli naukę luterańską, ale dopiero w roku 1743 wybudowano kościół ewangelicki.Do roku 1745 poszczególne części wsi zmieniały właścicieli. W tymże roku wszystkie 4 części ( Ubocze Górne, Średnie, Dolne i Kocioł) znalazły się ponownie w jednych rękach.Nabył je radca komercyjny Prencel. W roku 1775 założono nową kolonię Ubocza, nazwaną od imienia córki Prenzla - Euphrosinenthal (Dolina Eufrozyny) (okolice FNF). Koniec XIX w. przyniósł Uboczowi rozwój przemysłu: 1867 powstały Zakłady Chemiczne "Karla Koethen", a w1872 Fabryka Wilhelma Rößlera.Do dziś Ubocze jest wsią o funkcji przemysłowo-rolniczej.Ma także bazę handlową oraz liczne zakłady przymysłowo-usługowe.


Majątki i pałace w Uboczu:

Majątek Górny - od 1872 do 1945
Majątek Średni - od założenia do 1945
Majątek Dolny - od 1740, nazwany Tschirnhäuser Hof, (po 1945 majątek za torami), funkcjonował do 1945 roku
Majątek Kolonia - od 1656 roku do 1945


Majątek Kolonia - od 1656 roku do 1945

Park, pałac, ogród warzywny, sad - czyli słów kilka o historii zespołu pałacowo - parkowego.

I. Pałac

Został wybudowany w latach 1860-1866 w stylu angielskiego neogotyku z kamienia i cegły. Posiadał dwie wieloboczne wieże, z których jedna od wschodu zachowała się do dziś. Bryła budynku dwu i trzy kondygnacyjna (w partiach ryzalitów), zróżnicowana bryła zwieńczona kremelażem. Do dziś zachowały się późnogotyckie obramowania okien w partiach przyziemia. Pałac był zaopatrywany w wodę z pobliskiego źródła, z którego pompy tłoczące podawały ją do zespołu parkowego i zabudowań folwarcznych. Na przełomie wieku pałac został zmodernizowany - instalację elektryczną położono „pod tynk”, doprowadzono także sieć wodociągową i kanalizacyjną. Wewnątrz duża sala balowa, bilardowa, biblioteka z pokaźnym księgozbiorem.

II. Usytuowanie zespołu pałacowo - parkowego

Pałac i ogród zwrócony jest elewacją frontową na południe w kierunku Ubocza. Polana parkowa granicząca od wschodu z drogą dojazdową do rezydencji pełniła rolę małego parku z minimalną ilością zadrzewień. W części południowo - zachodniej znajdował się ceglany mur (fragmenty zachowały się do dziś) wraz z ozdobną neogotycką bramą, grodzącą ogród oraz sad. Ogród ten, oprócz muru dodatkowo osłonięty nasypem, miał za zadanie dostarczanie świeżych warzyw. W latach 1920 - 1939 w ogrodzie zaprowadzono na wskroś nowoczesne inspekty a za bramą umieszczono kamienną wannę. Od zachodu, na skraju parku znajdował się mały pawilon gospodarczy, który w okresie ostatniej wojny światowej pełnił rolę świniarni. W części północnej parku wybudowano z mączki ceglanej kort tenisowy, doskonale w owym czasie odwadniany (świadczą o tym w dobrym stanie zachowane studzienki melioracyjne zbudowane z cegły). Elementem ozdobnym jest prostokątna fontanna znajdująca się od strony zabudowań folwarcznych (zachowana do dziś).

III. Szata roślinna

Park w ówczesnym czasie był uporządkowany, z niewielką ilością drzew i krzewów. Nasadzenia drzewostanem wysokim miały miejsce od strony zabudowań folwarcznych i od strony południowo - wschodniej. Istniejące w 1979 roku drzewa miały wartość zabytkową - inwentaryzacja sporządzona przez zespół konserwatorski z Jeleniej Góry podaje rodzaje i liczby drzew:

modrzew europejski Larix decidua 1 szt.
świerk pospolity Piwa alies 3 szt.
sosna wejmutka Pinus atrobus 1 szt.
kasztanowiec biały Aesculus hippocastorum 3 szt.
jesion wyniosły Traximus excelsior 1 szt.
dąb szypułkowy Gercus rebus 1 szt.
lipa drobnolistna Filie cordate 3 szt.

Ich wartość zabytkową podkreślała wysokość (do 26 m) oraz średnica pnia sięgająca u sosny 0,4 m, u kasztanowca białego 0,7 m, u lip drobnolistnych przekraczająca 0,7 m. Obecnie pozostały lipy drobnolistne, pozostałe drzewa zostały wycięte. W części południowej i wschodniej rosną rzadkie gatunki krzewów, nie pielęgnowane i nie rozpoznane. W okresie międzywojennym liczne samosiewy krzewów i drzew, formowane i pielęgnowane. Od wschodu planowe nasadzenia lipy drobnolistnej – wzdłuż drogi do Rząsin (Welkersdorf). Od południa – w kierunku Ubocza nasadzenia drzew i krzewów o gęstych koronach, służących prawdopodobnie jako osłona przed wiatrami. Droga gospodarcza, oddzielająca pałac od zabudowań folwarcznych była obsadzona lipą drobnolistną a kiedyś także krzewami i drzewami ozdobnymi (krzewy i drzewa ozdobne zostały wycięte przed 1982 rokiem). Obecnie cały zespół parkowy posiada dużo samosiewów lipy, akacji, klonu, dębu, olchy i dzikiej czereśni.

Właściciele Kolonii

Do 1371 roku właścicielem byl Hentschel Coppe von Zedlitz (można domniemywać, iż Hentschel byl rycerzem księcia świdnicko - jaworskiego Bolka II, a później księżnej Agnieszki. Za zasługi otrzymał włości w pobliżu Świdnicy i Lwówka Śląskiego.

Poniżej właściciele majątku od XIV wieku do 2005 roku

1371 - całą wieś zakupił Peter von Spiller (25.11)
1387 - Bernhard von Spilner
1393 - jego brat Conrad
1401 - Heinz von Spiller (proboszcz w Lahn), sprzedał połowę majątku swoim braciom ( Bernhard i Conrad )
1404 - Bernhard i Conrad Spillerowie stają się właścicielami dzisiejszych Biedrzychowic
1404 - majątek dziedziczą synowie Conrada von Spillera - Hans i Heinz
1422 - Heinrich Spiller przekazał w spadku majątek synom swego brata Conrada (Hans i Heinze)
1433 - Heinz Spiller połowę majątku sprzedaje Georgowi i Nickelowi Spiller
1438 - Hans Spiller (zaczęto go nazywać Hauenschild z racji jego waleczności i zasług na wojnach)
            sprzedaje połowę majątku bratu Heinzowi, wkrótce jednak go odkupuje
1456 - Hans Spilner - Hauenschild sprzedaje majątek miastu Lwówek Śląski
1478 - Kunze Hauenschild dodatkowo kupuje majątek w Olszynie Górnej
1489 - właścicielami majątku są Georg, Heinze i Michael Spillerowie
1505 - dziedziczy Kunce Spiller
1508 - właścicielem jest Hans Spiller
1521 - majątek przechodzi we władanie Christophera Talkenberga i Hansena Queissera z Rząsin
1525 - włości ponownie wracają do rodziny Spiller
1528 - Christow von Boraw (zwany Kessel - Kocioł) obejmuje Kolonię
1555 - majątek dziedziczy jego syn Hans
1603 - syn Hansa - Wenzel von Borau jest właścicielem Kolonii i majątku w Olszynie Górnej
1609 - Hartwig von Spiller przejmuje majątek
1656 - Siegmund von Spiller wszedł w posiadanie majątku na Kolonii i wybudował go na nowo
1665 - od córki po Bernardzie von Boreau folwark Kessel odkupił Siegmund von Spiller i był we
            władaniu tej rodziny do 1699 roku, po czym przeszedł we władanie Melchiora Dux
1699 - naczelny dowódca policji z Saksonii - Christian Vollrath von Enden kupuje majątek Kessel
1710 - przez rok właścicielem staje się Ferdynand Felix von Puleani
1711 - Wilhelm Liebeneck drogą kupna wchodzi w posiadanie majątku
1740 - właścicielem majątku zostaje hrabia Hans Anton von Schaffgotsch
1747 - bogacz z Gryfowa - Johann Carl Prentzel, doradca królewski, kupuje majątek i podporządkowuje
            wszystkie majątki jednej rodzinie
1762 - umiera J. C. Prentzel
1849 - właścicielem jest Rudiger z Gryfowa
1850 - Hermann Hempel obejmuje majątek
1850 - majątek kupuje Leopold Sanden
1851 - do obiegu wchodzi nazwa Schlossgut
1854 - właściciel postanawia rozebrać mały pałac i na jego miejscu wybudować nowy, którego ruiny
            można oglądać do dziś
1858 - mistrz rycerski Gracht nabył majątek
1860 - właścicielem jest Ganzert
1861 - bankier Braun z Freibergu
1861 - rodzina von Normann
1863 - dobra obejmuje Gaunitz
1865 - właścicielem jest Friedrich Wilhelm Nixdorf
1866 - majątek kupuje Robert Thode, bankier z Drezna
1873 - Robert Thode sprzedaje 66 ha lasów dla Nixdorfa a tenże odsprzedaje las gminie Ubocze
1917 - nowym właścicielem został Fritz Moennich (Mannigen)
1940 - pałac staje się ośrodkiem wypoczynkowym dla zakonnic, ogrodnictwo należące do pałacu
            obrabiał Moraz (do 1945)
1945 - pałac i majątek obejmuje oddział VII Dywizji WP
1949 - Zarząd Gminy Ubocze przejmuje park z pałacem
1959 - Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Uboczu wyraża zgodę na sprzedaż parku
            z ruinami pałacu

Majątek w 1927 roku został wydzielony z byłej posiadłości zwanej Kessel Gut. Składał się z zabudowań mieszkalnych (pałac dolny, czynszówka nr 164) i folwarcznych (obora, stodoła, spichlerz, mleczarnia, stajnia końska).
1930 - zapis w Księdze Wieczystej
Właściciel Fritz Schade, pocztowo-czekowe konto Wrocław 53433. Powierzchnia 125,9 ha w tym 100 ha roli ornej, 10 ha łąk, 7,5 ha pastwisk, lasu 5,3 ha, 0,3 ha stawu, 0,5 ha ogrodu i podwórka.
Podatek gruntowy netto 2928 DM, posiada elektryczne światło i siłę elektryczną. Członek rolniczo-dostawczego związku dla Dolnego Śląska, uszlachetnione świnie.
1937 - zapis w Księdze Wieczystej
Powierzchnia 100,92 ha, niewiele zmian w porównaniu do 1930 roku, założona Księga Hodowlana dla nizinno - czarno - białej rasy krów, uprawa dużej ilości okopowych.
1947 - rozparcelowanie gruntów majątku na potrzeby osadników wojskowych i repatriantów z Kolonii i Ubocza Dolnego.

                   

Zabudowa gospodarcza Kolonia (Pasiecznik).

   

Archiwalne wizerunki dwóch pałaców w Uboczu Kolonia.



       

Ruina pałacu w Uboczu Kolonia oraz fundament rozebranego budynku gospodarczego.

Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.



Majątek Ubocze (Nieder - Schosdorf - Ubocze Dolne 138)

Z uwagi na fakt istnienia pałacu, podaję skrócony opis zespołu pałacowo - dworskiego według stanu z 1991 roku. Dziś tylko w obrysie i niektórych detalach przypomina swoją świetność i pozwala na częściowe utrwalenie wizerunku pozostałych trzech budowli pałacowych w Uboczu.

Majątek obejmuje teren zbliżony do prostokąta, którego część północno-wschodnia stanowi czworoboczny dziedziniec otoczony z czterech stron budynkami gospodarczymi i pałacem (budynki gospodarcze pierzei południowej w ruinie). Towarzyszy mu rozległy staw w części południowej i południowo - zachodniej oraz park otaczający od północnego zachodu i wschodu. Dwór usytuowany jest pośrodku wschodniej pierzei dziedzińca. Przed fasadą zakole drogi dojazdowej, prowadzącej od głównego - północnego wjazdu na teren dziedzińca, obok kępa zieleni wysokiej. Od wschodu teren porośnięty chwastami i samosiewami śnieguliczki, głogu, czarnego bzu. Przed elewacją południową teren dawnego ogrodu ozdobnego, którego pozostałością jest owalna misa fontanny.

Pałac

Budynek zwarty, częściowo podpiwniczony, dach czterospadowy łamany, poniżej okapu trójkątny szczyt i para lukarn po bokach. Trzy lukarny w połaci wschodniej i po jednej w połaciach północnej i południowej. Lukarny kryte daszkami naczółkowymi, zwieńczone stożkowatą sterczyną z kulą. Dwukondygnacyjny aneks północno - wschodni, nakryty dachem jednospadowym z kalenicą na wysokości okapu dachu głównego. Fasada pięcioosiowa na osi budynku, ściana wznosi się powyżej okapu (0,5m), zwieńczona trójkątnym szczytem wykrojonym w spływy wolutowe. Ściany murowane z kamienia i cegły, obustronnie tynkowane (tynk nakrapiany i gładki). Węgary i nadproża otworów ceglane, otynkowane. Strop belkowy typu nagiego z dekoracyjnym deskowaniem ślepego pułapu – w jodełkę i na zakładkę, bejcowany. Podsufitka z desek otynkowanych na trzcinie. Więźba dachowa drewniana, słupy wbudowane w ceglane ściany pokoi poddasza, odkryte. Słupy narożne usztywnione parami mieczy ze zdwojonymi płetwami dźwigającymi krokwie czterech połaci dachowych: tramy górnej kondygnacji, więźba (legary podłogi górnej kondygnacji strychu leżą na podciągu). Pokrywa dachu: łupek na goncie mocowanym na łatach. Odprowadzenie wody z połaci dachu rynnami i rurami spustowymi na teren przy budynku (pierwotnie do studzienek drenażowych połączonych z kanalizacją burzową). Wnętrza w południowej części przyziemia to jadalnia i salon, rozdzielone wąskimi fragmentami ściany działowej, z szerokim otworem w środku. Na krawędzie ścian nałożone profilowane pilastry, dźwigające profilowany fryz i lekko wyładowany gzyms, zwieńczone bezpośrednio pod sufitem. Ściany salonu do 1 metra wyłożone ramowymi płycinami boazeryjnymi, parkiet dębowy, przy oknach drewniane okiennice, dwuskrzydłowe - czterodzielne. W narożniku salonu zachowany kominek, w jadalni kominek węglowy z nadstawką z wtórnie użytych kafli. W sieni, ściany do 1 metra wyłożone boazerią ramowo - płycinową, w posadzce z lastrica gwiazda. W pokoju na piętrze zachowany piec kaflowy, kafle białe zdobione motywami roślinnymi, pośrodku popiersie kobiety w muszli. Sztukatorska rozeta pośrodku stropu. Schody:

- murowane, niesione na kolebkowym sklepieniu klatki schodowej piwnicy. Stopnie i
  podstopnice drewniane, zabiegowe z balustradą pełną w początku biegu, boazeria typu angielskiego
- drewniane, jednobiegowe, policzkowe pełne, z profilowaną poręczą i balustradą tralkową. Tralki
  toczone, smukłe, wieloczłonowe na poddaszu.
- drewniane, jednobiegowe, w górnej części zabiegowe, policzkowe pełne – na strych
- murowane, nieregularne, dwubiegowe, łamane – do piwnicy.

Posadzki wielobarwne, lastrico, płytki ceramiczne kwadratowe o ściętych narożach w układzie rombowym, deski na legarach, parkiet dębowy.
Okna skrzynkowe, ościeżnicowe, krosnowe – jedno lub dwudzielne, z dwu lub jednym nadślemieniem. Krzyż właściwy lub pozorny.
Drzwi zewnętrzne główne dwuskrzydłowe z dekoracyjnym nadświetlem, skrzydła łamane płycinowe, przeszklone, opatrzone kutą kratą z inicjałem AB w ligaturze. Wewnętrzne jedno i dwuskrzydłowe na zawiasach czopowych. Rok ukończenia budowy pałacu - 1905.

Majątek w Dolnym Uboczu od dawien dawna obejmował część terenu z Górnej Olszyny (znajdował się na jej terenie), dopiero od 1740 roku majątek w całości znalazł się w granicach wsi Ubocze.

Wzmiankowani właściciele

1478 - Kunze von Spiller
1489 - Michael von Spiller
1512 - Kasper von Spiller
1513 - Kunze von Spiller i jego żona Jadwiga
1525 - Kasper von Spiller
1584 - Christoph von Spiller
1603 - Wenzel von Borau
1609 - Hartwig von Spiller
1631 - majątek przejmuje Barbara Schlichtyng z d. Spiller
1635 - umiera Casper Hartwig von Spiller, majątek przejmuje córka Magdalena
1649 - majątek przejmuje brat Barbary - Heinrich
1652 - Peter von Spiller
1658 - majątek dziedziczy rotmistrz Wolf Friedrich von Bornstadt - żonaty z Barbarą
           Magdaleną von Spiller
1675 - dziedzic Casper Hartwig von Spiller mając zezwolenie buduje duży browar i wytwórnię słodu
1676 - 1681 - właścicielem jest Johann Friedrich von Lüttitz
1695 - majątek odzyskuje Caspar Hartwig von Spiller
1712 - Maria Elisabeth von Crezenstein z powiatu strzegomskiego kupuje majątek
1716 - właścicielka majątku zamienia go na podobny z Hansem Ferdinandem Tschirnahaus
            (położony w pobliżu Strzegomia)
1740 - spłonęły budynki majątku w Górnej Olszynie, pogorzelisko zostało sprzedane
Dotychczasowy właściciel stawia budynki w miejscu współcześnie nam znanym
1749 - majątek kupuje Johann Carl Prenzel
1815 - Olszyna przechodzi do powiatu lubańskiego
1845 - właścicielem jest Carl von Hoffmann
1849 - władzę nad majątkiem obejmuje Rudiger z Gryfowa
1850 - a następnie Leopold Carl von Sanden
1858 - rotmistrz von Kracht
1860 - Ganzert
1863 - Gaunitz
1865 - kapitan Friedrich Wilhelm von Nixdorf
1866 - majątek kupuje Robert Thode, po nim dziedziczy córka Emma, żona Aleksandra von Loben
1905 - Adolf Bormann
1917 - właścicielem zostaje Hermann Stolzenberg
1930 - zapisy w Ksiedze Wieczystej

Ostatnim niemieckim właścicielem (1937) majątku, pałacu i parku był Albert Wagner, fabrykant z Zitau. Majątek należał do związku dostawców Dolnego Śląska, telefon Gryfów 137, obsługa bankowa w Dreźnie (filia Zittau). Zarządcą byl Hunger. Powierzchnia gruntu 74,5 ha, w tym 33 ha tłustych pastwisk (prawdopodobnie chodzi o grunty zasiane lucerną, koniczyną itp), 1 ha staw, 12 ha lasy, 3,25 ha park, 2,25 ha ogród, obejście i żwirownia. Podatek gruntowy 1440 DM. Hodowano amerykańską rasę kur.

1945 - oddział Armii Czerwonej kwateruje w pałacu
1946 - formalny zarząd nad majątkiem z zabudowaniami przejmuje Zarząd Gminy w Uboczu
1947 - częściowa parcelacja, wydzielenie parku i pałacu z obszaru majątku, od 1956 roku w pałacu
            mieszkały rodziny: Kanecki, Uleryk, Stankiewicz, Karaczun, Waszkun, Wołoszyn, Bąk.

Na krótko majątek był zarządzany przez Spółdzielnię Produkcyjną, po jej rozwiązaniu grunty zostały sprzedane rolnikom.

Pałac w Uboczu  Dolnym na archiwalnym zdjęciu.

                       

Pałac w Uboczu  Dolnym oraz przylegająca zabudowa gospodarcza współcześnie (2012 rok).

Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.


Majątek Ubocze 170-172 (Mittel - Schosdorf - Ubocze Środkowe)

Zespół pałacowo-folwarczny wraz z parkiem zajmuje nieregularny obszar. Opada w kierunku południowo - wschodnim do wąwozu w którym płynie potok. Od południowego wschodu naturalna skarpa, w południowej części obniżenie zajęte przez nieckę stawu. Ogrodzeniem jest od północy tylna elewacja budynku gospodarczego i mur kamienny, częściowo nadbudowany cegłą. Istnieją cztery wjazdy – brama południowo - zachodnia, północno - zachodnia i dwa na końcach alei parkowej. Dookoła stawu rosną 160 - letnie lipy. Ogród ozdobny i staw powstał w latach dwudziestych XIX wieku, a parkowe zagospodarowanie terenu w końcu tegoż wieku. Na południowy wschód od potoku park porośnięty dębem, olchą czarną, lipą, świerkami i jesionami. 

 W okresie 1945 - 1947 w pałacu przebywało dowództwo oddziału rosyjskiego (zaopatrzenie - gospodarstwo pomocnicze). Po opuszczeniu przez Rosjan Ubocza, do 1952 pałac był niezamieszkany a jedynie dozorowany. Po utworzeniu Spółdzielni Produkcyjnej, jej zarząd przejął pałac wraz z budynkami gospodarczymi. Z chwilą likwidacji spółdzielni w 1956 roku, pałac był systematycznie niszczony i dewastowany, w latach 60-tych został rozebrany. Cegła i inny materiał budowlany został wywieziony (kierunek krakowski). 

Do 1371 roku właścicielem byl Hentschel Coppe von Zedlitz (można domniemywać, iż Hentschel byl rycerzem księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II, a później księżnej Agnieszki. Za zasługi otrzymał włości w pobliżu Świdnicy i Lwówka Śląskiego. Poniżej właściciele majątku ( majątek w Uboczu Górnym powstał jako pierwszy). W latach 1371 - 1582 właściciele Ubocza zarządzali całą wsią - bez podziału na majątki.

 

  1371  - całą wieś zakupił Peter von Spiller (25.11)

  1387  - Bernhard von Spilner

  1393  - jego brat Conrad

  1401  - Heinz von Spiller (proboszcz w Lahn), sprzedał połowę majątku swoim braciom 

              (Bernhard i Conrad )

  1404 - Bernhard i Conrad Spillerowie  stają się właścicielami dzisiejszych Biedrzychowic

  1404 - majątek dziedziczą synowie Conrada von Spillera - Hans i Heinz

  1422 - Heinrich Spiller przekazał w spadku majątek synom swego brata Conrada (Hans i Heinze)

  1433 - Heinz Spiller  połowę majątku sprzedaje Georgowi i Nickelowi Spiller

  1438 - Hans Spiller (zaczęto go nazywać Hauenschild z racji jego waleczności i zasług na wojnach) 

             sprzedaje połowę majątku bratu Heinzowi, wkrótce jednak go odkupuje

  1456 - Hans Spilner - Hauenschild sprzedaje majątek miastu Lwówek Śląski

  1478 - Kunze Hauenschild dodatkowo kupuje majątek w Olszynie Górnej

  1489 - właścicielami majątku sa Georg, Heinze i Michael Spillerowie

  1505 - dziedziczy Kunce (Kunze) Spiller

  1508 - właścicielem jest Hans Spiller

  1521 - majątek przechodzi we władanie Christophera Talkenberga i Hansena Queissera z Rząsin

  1525 - włości ponownie wracają do rodziny Spiller

  1546 - Antonius von Spiller staje się właścicielem majątku

  1582 - młodszy syn Antoniego Spillera Hartwig przejmuje majątek średni i zarządza nim przez 67 lat

  1587 - umiera Antoni Spiller (żonaty z Urszulą von Nostitz)

  1611 - do majątku dołącza gospodarstwo Blasiusa Wessela

  1649 - umiera Hartwig Spiller (11.12.1649) przeżywając 89 lat

  1650 - trzeci syn Hartwiga - Siegesmund, obejmuje majątek

  1665 - umiera Sigmund von Spiller

  1672 - majątek przejmuje Joachim Friedrich von Spiller

  1675 - Caspar Hartwig von Spiller przejmuje włości

  1699 - majątek (wespół z Kolonią)  kupuje Melchior Dux von Wallenberg za sumę 25250 talarów

  1705 - hrabia von Schaffgotsch staje się właścicielem majątku

  1747 - radca Johann Prentzel z Gryfowa kupuje majątek wespół z pozostałymi w Uboczu

  1762 - po śmierci ojca Johanna, majątek dziedziczy córka Euphrosine 

  1764 - Euphrosine Prentzel wychodzi za mąż - wybrankiem jest Carl Heinrich Otto Hoffmann, 

             syn znanego kupca gryfowskiego

  1792 - umiera Euphrosine Hoffmann (Hoffmanowie posiadali grobowiec na byłym cmentarzu w Uboczu)

  1796 - rodzina Hoffmann zostaje uznana za szlachtę

  1818 - syn Hoffmanów - Johann Karl Ludwig przejmuje majątek

  1846 - umiera Johann Karl Ludwig von Hoffmann

  1849 - właścicielem zostaje Rudiger z Gryfowa

  1850 - majątek obejmuje Carl Leopold von Sanden

  1861 - dobra kupuje bankier Braun z Freibergu i w tymże roku sprzedaje rodzinie von Normann

  1866 - Robert Thode, bankier, staje się właścicielem majątku. Majątek w drodze spadku otrzymuje 

             jego córka Emma, która jest zamężna za królewskiego majora Aleksandra von Loben. Major 

             umiera 11.11.1889 roku

  1910 - majątek przejmuje Breithaupt

  1917 - von Rotzler na krótko obejmuje zarząd nad gruntami i zabudowaniami

  1918 - majątek kupuje Brauchitsch

           - Ulrich von Losch został odnotowany w księdze katastralnej

  1926 - majątek nabył Ewald Kretschmar

  1930 - zapisy w Księdze Wieczystej

             Majątek Średni jest członkiem Rolniczo - Dostawczego Związku Dolnego Śląska. Właściciel Ewald

             Kretschmar Berlin Linden 1. Inspektor (zarządca) Hossmann tel. Gryfów 39. Powierzchnia 115 ha,

             79,5 ha ziemi ornej, 21,9 ha łąk i pastwisk, staw 0,7 ha, 7,8 ha lasu, 4,7 ha parku, ogrodu i obejścia.  

             Podatek 2500 DM. Zaprowadzona księga rodowodów dla krów rasy nizinno czarno-białej i hodowla  

             zarodowa buhajów. Istnieje suszarnia siana i silosy.

  1937 - zapisy w Księdze Wieczystej

             W porównaniu z poprzednimi zapisami zmienił się telefon w Gryfowie z 39 na 239, mieszkanie Ewalda

             w Berlinie z Linden 1 na Charlottenburg 2. Zarządcą był Badecker, szefem dojarzy Steck, 

             nieznacznie powiększyła się powierzchnia (o 9,25 ha)

  1938 - majątek stał się własnością rolniczej wspólnoty gospodarczej pod zarządem Lindenberga. Zarządcą

             był Jungmann.

  1945 - majątek obejmuje oddział Armii Czerwonej

  1947 - Zarząd Gminy Ubocze podejmuje decyzję o rozparcelowaniu majątku

  1952 - Zarząd Spółdzielni Produkcyjnej przejmuje pałac na swoją siedzibę 

  1956 - dewastacja i rozbiórka pałacu, cegła i inne elementy budowlane zostały wywiezione do Krakowa

 

   

 

Dom pracowników dawnego majątku w Uboczu Środkowym oraz rozebrany pałac na archiwalnym zdjęciu.



 

           

 

Ruina pałacu oraz zabudowa mieszkalno - gospodarcza dawnego majątku w Uboczu Środkowym.

 

   Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.



 

Majątek Ubocze 264 (Ober - Schosdorf - Ubocze Górne)

 

 

  W drugiej połowie XIX wieku, wokół pałacu (budowla z 1890 r.) na dawnych dworskich łąkach założono park naturalistyczny z wydłużoną polaną w zachodniej części. Na obrzeżach polany skoncentrowany został jednolity wiekowo, 100-letni drzewostan (klony, graby, dęby, jesiony, modrzewie). Po 1945 roku pałac rozebrano. niektóre jego elementy wywieziono do Krakowa. Pozostały w bardzo dobrym stanie - jedyne w Uboczu, zabudowania przyfolwarczne (zarządza nimi obecnie firma eksportowa z Jutrosina).

 

   Można domniemywać, iż majątek w Uboczu Górnym powstał jako pierwszy. Do 1371 roku właścicielem byl Hentschel Coppe von Zedlitz (Hentschel byl rycerzem księcia świdnicko - jaworskiego Bolka II, a później księżnej Agnieszki). Za zasługi otrzymał włości w pobliżu Świdnicy i Lwówka Śląskiego.

 

   Poniżej właściciele majątku

1371 - całą wieś zakupił Peter von Spiller (25.11)
1387 - Bernhard von Spilner
1393 - jego brat Conrad
1401 - Heinz von Spiller (proboszcz w Lahn), sprzedał połowę majątku swoim braciom ( Bernhard i Conrad )
1404 - Bernhard i Conrad Spillerowie stają sie właścicielami dzisiejszych Biedrzychowic
1404 - majątek dziedziczą synowie Conrada von Spillera - Hans i Heinz
1422 - Heinrich Spiller przekazał w spadku majątek synom swego brata Conrada (Hans i Heinze)
1433 - Heinz Spiller połowę majątku sprzedaje Georgowi i Nickelowi Spiller
1438 - Hans Spiller (zaczęto go nazywać Hauenschild z racji jego waleczności i zasług na wojnach)
            sprzedaje połowę majątku bratu Heinzowi, wkrótce jednak go odkupuje
1456 - Hans Spilner - Hauenschild sprzedaje majątek miastu Lwówek Śląski
1478 - Kunze Hauenschild dodatkowo kupuje majątek w Olszynie Górnej
1489 - właścicielami majątku sa Georg, Heinze i Michael Spillerowie
1505 - dziedziczy Kunce Spiller
1508 - właścicielem jest Hans Spiller
1521 - majątek przechodzi we władanie Christophera Talkenberga i Hansena Queissera z Rząsin
1525 - włości ponownie wracają do rodziny Spiller, Kunze Spiller ofiarowuje dwa stawy swej żonie
            Jadwidze jako dowód miłości
1546 - Antonius von Spiller staje się właścicielem majątku
1587 - umiera Anthonius von Spiller (był żonaty z Urszulą von Nostitz). Majątek dziedziczą jego synowie
            Hartwig i Christoph, po śmierci starszego z nich Christopha, majątek dziedziczą jego synowie
            Heinrich i Peter
1643 - umiera Peter Spiller, jego spadkobiercy sprzedają majątek burmistrzowi z Lubomierza
            Antoniemu Tannerowi von Liebenthall
1649 - umiera Caspar Hartwig von Spiller
1652 - majątek kupuje Anton Tanner von Lowenthall
1666 - właścicielem zostaje syn Antoniego - August Tanner von Lowenthall
1676 - majątek zakupił von Hain z Lubomierza
1679 - dobra kupuje Hans Christoph von Schonau
1685 - hrabia Christoph Wenzel von Nostiz (z Niwnic) staje się właścicielem majątku
1699 - naczelny dowódca policji z Saksonii - Christian Vollrath von Enden kupuje majątek
1709 - przez rok wlaścicielem staje się Ferdynand Felix von Puleani
1711 - Johann Wilhelm von Liebeneck droga kupna wchodzi w posiadanie majątku (do 1721)
1721 - w majątku osiada rodzina von Nostitz
1740 - właścicielem majątku zostaje hrabia Hans Anton von Schaffgotsch
1743 - umiera Hans Anton von Schaffgotsch
1747 - bogacz z Gryfowa, Johann Carl Prentzel, doradca królewski, kupuje majątek
            od Karla Gottharda von Schaffgotscha
1762 - umiera Johann Carl Prentzel, włości dziedziczy syn Carl Heinrich Otto von Hoffmann
            (był bezdzietny), a następnie córka Agnette Euphrosine po mężu Hoffmann
1849 - do majątku wprowadza się Rudiger z Gryfowa (właściciel kopalni)
1850 - majątek obejmuje Carl Leopold von Sanden (nazywany starszym panem)
1861 - bankier Braun z Freibergu w tymże roku sprzedaje grunt i zabudowania rodzinie von Normann
1865 - odbudowa majątku
1866 - Robert Thode, bankier, obejmuje dobra w Uboczu Górnym
1868 - połowa majątku zostaje rozparcelowana (na 120 części) w ramach akcji uwłaszczeniowej
1872 - majątek kupuje Wilhelm Roßler, w tymże roku zabudowania spłonęły. Nowy właściciel podjął
            decyzję o budowie siedziby majątku w innym miejscu (miejscu nam współcześnie znanym).
 Na miejscu pogorzeliska Wilhelm buduje tkalnię.
1882 - syn Wilhelma - Gustaw rozbudowuje tkalnię
1890 - zakończenie budowy pałacu
1911 - po śmierci Gustawa Roßlera (pochowany w rodzinnym grobowcu w Gryfowie Śląskim), jego
            zięć major Breithaupt (żonaty ze starszą córką Gustawa - Charlotte) przejął fabrykę. Małżonka
            posiadała prokurę w tym zakresie.
1930 - w księdze adresów majątków i posiadłości (Księga Wieczysta) istnieją następujące wpisy:
            Właściciel Wilhelm Roßler GmbH jest członkiem Związku Dostawców produktów rolnych dla
            Dolnego Śląska, konto czekowe Wrocław nr 8931, telefon Gryfów Śląski 46. Powierzchnia gruntów
            200,5 ha w tym 67 ha ornej, 20 ha łąk, 21,5 ha pastwisk, 0,3 ha stawów, 80 ha lasów,
            1 szkółka drzew, 21 ha parku, 8 ha podwórza - obejścia. Podatek gruntowy 2800 DM,
            cegielnia, hodowla rasowych krów czarno - białych, wschodnio - pruska rasa świń.
1930 - 1933 - parcelacja, wydzielenie parku i pałacu z obszaru majątku
1945 - 1950 - rozbiórka pałacu

1933 - za sprawne funkcjonowanie pozostałości po majątku odpowiadają rodziny Setzkom, Richard, Liebig, Feg, Becker. Ostatni właściciel majątku wyjeżdża do Wrocławia. Majątek staje się drobnym gospodarstwem rolnym.

 

   

 

Wjazd do dawnego majątku w Uboczu Górnym.

 


   

Kościoły i cmentarz w Uboczu

 

   Ubocze po raz pierwszy zostało wymienione w dokumencie z 1305 roku, który informował o daninach  pochodzących z gminy dla biskupa wrocławskiego. "In Safysdorf solvunt dimidiam marcam, sed nulto deberent solvere et habent ecclesiam.Ibidem  sunt allodia,de quibus nun solvunt, cum de jure cederent ab eis tres fertones"  Zapis ten jednoznacznie potwierdza istnienie we wsi dużych majątków i zarazem wyznawców wiary katolickiej (jest to jedyna wzmianka z tamtego okresu odnotowana w piśmiennictwie historycznym). Z pojawieniem się nauki luterańskiej na ziemi gryfowskiej, przyjęli ją też właściciele wsi, a w ślad za nimi mieszkańcy wsi, a więc od około 1526  do 1654 roku kościół katolicki znalazł się we władaniu protestantów. Dzięki "Pokojowi Westfalskiemu" z 1648 roku, kończącemu wojnę trzydziestoletnią, od Niedzieli Wielkanocnej 6.04.1654 roku, kościół ponownie wraca we władanie wiernych wyznania rzymsko-katolickiego. Za niecałe stulecie ewangelicy budują najpierw Dom Modlitwy, przekształcony później w zbór protestancki. Od 1743 roku funkcjonowały obok siebie dwa kościoły, w 1840 roku część wiernych z kościoła ewangelickiego odchodzi (staroluteranie), zakładając własną salę modlitwy i gminę wyznaniową. W  1885 roku i kościoły i wiernych połączyła wspólna budowa cmentarza. Koniec drugiej wojny światowej i jej konsekwencje, to ubytek wyznawców nauki protestanckiej i napływ wiernych  wyznania rzymsko-katolickiego. Zbór ewangelicki, wobec braku zainteresowania mieszkańców Ubocza, władz gminnych i kościelnych popada w ruinę, aby swój widoczny żywot zakończyć w 1992 roku. Kościółek staroluteranów w 1946 roku został przekształcony na zabudowania mieszkalno - gospodarcze. Kościół katolicki, po wielu remontach i  modernizacjach nadal przyciąga wiernych, a jego sylwetka jest wyrazistym symbolem wiary i polskości tej ziemi.

 

  

Kościół katolicki w Uboczu

 

               

 

maj 1305 - pierwsza wzmianka o katolikach w Uboczu

1526 - 1654  kościół we władaniu ewangelików

1550 - 1599 - wzniesienie kościoła na miejscu częściowo spalonego

1589 - montaż ambony o bogatym ornamencie

         - fundacja figurki Matki Boskiej z Dzieciątkiem

1623 - zainstalowanie ołtarza

         - montaż balkonu (empory) 

1624 - wbudowanie kolumn wewnątrz kościoła z herbami i obrazami z życia Pana Jezusa

           (dziś już nie istnieją) 

1634 - ufundowanie dzwonów dla kościoła (sygnaturka z 1615), poświęcone św. Mikołajowi

           i Nawiedzeniu Najświętszej Marii Panny  - "o rex glorie veni cum pace c.o. Maria" 

1654 - kościół  przejęty przez komisję redukcyjną we władanie kościoła rzymsko - katolickiego  

         - stan posiadania: 2 dzwony, 1 cynowy kielich, 2 cynowe świeczniki, 1 serweta z ołtarza, 87

            talarów, zapasy  żyta, pszenicy, owsa

         - proboszczem zostaje o. Michael Adolfus

1773 - wybudowano kaplicę grobową - po 1960 roku służyła celom katechizacji.

1811 - remont kapitalny kościoła

1925 - na 2354 mieszkańców jest  83 katolików

1929 - sprowadzenie i  zainstalowanie organów przez rodzinę Carla Berschdorf w Nysie, 

           wcześniej służyły do nauki gry seminarzystom w Lubiążu, 6 registrów

1933 - przebudowa kościoła na stan obecny - pow. użytkowa 210,5 m², kubatura 1263 m³ 

1958 - wpisanie kościoła do rejestru zabytków (4.12.1958)

         -  wymiana gontowego pokrycia dachu1961 - Misje Święte

1962 - msza prymicyjna ks. Tadeusza Żejmy

         - nawiedzenie obrazu Matki Bożej Częstochowskiej 

1964 - uroczystości w związku z wręczeniem przez ks. biskupa  Pawła Latuska  krzyża papieskiego 

              Pro Ecclesia et Pontyfice dla Jana Baszaka, kościelnego  z Ubocza

1967 - konserwacja ołtarza głównego

1968 - msza prymicyjna ks. Mariana Lewandowskiego

         - odnowienie wnętrza kościoła 

1970 - 29 listopada  po raz pierwszy w kościele odprawiona została msza święta w języku polskim

1971 - Misje Święte 

1972 - budowa nowego  balkonu, demontaż organów, nowa kompozycja malowideł na suficie

           (dawniej sufit był płaski, podzielony na kwadraty listwami, w których były obrazy apostołów)  

1973 - Rada Ministrów decyzją z 31 grudnia  przekazała na własność Kościoła 

           Rzymskokatolickiego  budynek mieszkalny (przykościelny)  w Uboczu

1974 - msza prymicyjna ks. Bolesława Boczana (25.05.1974)

1981 - restauracja kościoła

1984 - Misje Święte

1992 - Misje Święte

1997 - wybrukowanie placu przed kościołem

2000 - Misje Święte

2004 - bieżący remont kościoła

2005 - młodzież z Hiszpanii i Polski naprawia mur cmentarny i rozpoczyna  remont budynku  

           przykościelnego z przeznaczeniem na harcówkę (lipiec 2005) 

2006 - wpisanie ołtarza do ewidencji zabytków ruchomych (2.03.2006)

         - uroczystości związane z Peregrynacją Relikwii bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego

           (31.03. - 1.04.2006)      

2007 - odprawiona została uroczysta msza święta (17.01.2007) jako wotum za remont ołtarza        

         - ukazał się pierwszy numer kwartalnika parafialnego

         - poświęcenie kaplicy cmentarnej (16.11.2007)

 

 

Kościół ewangelicki w Uboczu

 

   

 

   1526 - większość Uboczan przechodzi na ewangelicyzm
1526   do 1654 - kościół rzymsko-katolicki przejęty we władanie ewangelików
1654 - kościół dzięki działaniu komisji redukcyjnej ponownie wraca we władanie kościoła
            rzymsko - katolickiego
1654 - 1742 - kościół w Uboczu służy katolikom obrządku rzymskiego, wyznawcy
            protestantyzmu korzystają z posług pastora w Ober-Wiese
1742 - koncesja na budowę Domu Modlitwy dla ewangelików (bez dzwonów)
1743 - święcenie nowo wybudowanego ( wałki z gliny pomiędzy drewno )
            Domu Modlitwy
1747 - kupno przez wieś domu pastora i szkoły
1750 - murarze i stolarze naprawiają Dom Modlitwy
1764 - edyktem królewskim Dom Modlitwy przemianowany na kościół
1750 - zakup organów dla kościoła
1775 - dobudowanie do kościoła wieży kościelnej (3 dzwony), wieża wysokość 44 m.
1778 - nowy gont na dachu
1787 - budowa nowego fundamentu dla kościoła
1793 - kasa gminy ubocze przejmuje naprawy i remonty kościoła i budynków kościelnych,
            dorosła młodzież funduje dla kościoła chorągiew, a dziewczęta szkolne czerwoną
            serwetę na ołtarz, misę chrzcielną i dzbanek chrzcielny
1797 - budowa domu parafialnego
1840 - od kościoła odłącza się grupa tzw. Starych Luteranów
1845 - remont wiezy kościelnej, pokrycie dachu wieży nowym gontem, pozłocenie hełmu z
            chorągiewką
1862 - wyłożenie podłogi brukowcami, założenie instalacji odgromowej,
1863 - przebudowa kościoła (usunięto drewno i glinę, mury zbudowano z kamienia, budowa
            dwóch balkonów, instalacja loży dla ziemiaństwa - oszklona od ołtarza, dorobienie
            ławek (łącznie 750 miejsc siedzących)
            - na czas remontu rzymskokatolicy zezwolili na korzystanie ze swojego kościoła
            - wnętrze wzbogacono o obraz na ołtarzu, dwa żelazne i pozłacane lichtarze, żelazny
            pozłacany krzyż, ozdobne okrycie na ambonę, dywan przed ołtarz
1865 - wbudowanie zegara na wieży kościelnej
1879 - rozebranie starych i wmontowanie nowych organów (2 klawiatury, 1 pedał, 18
            głosów, napędzane przez dwa dmuchane balony (worki) - poświęcono je 2 listopada
1879 - naprawa organów
1887 - pokrycie na nowo dachu kościoła, plebani i wieży płytkami z łupka, wnętrze kościoła
            zostało wyłożone płytami z piaskowca, montaż 3 drzwi wejściowych, malowanie okien
1925 - umieszczenie w kościele 400 tablic upamiętniających poległych mieszkańców
            Ubocza na frontach I wojny światowej
1946 - 13.07.1946 ostatnie nabożeństwo w kościele ( pastor Wilhelm Dorn)
1981 - zawalenie się dachu, kościół w ruinie

1982 - rozbiórka ruin

 

   Pastorzy kościoła ewangelickiego w Uboczu:

1549 - 1553 - Martin Wildner
1553 - 1555 - Caspar M.Fischer
1555 - 1559 - Samuel Knot
1559 - 1568 - Dawid Zeise
1568 - 1579 - brak danych
1579 - 1602 - Michale Kybitz
1602 - 1606 - Christoph Hänisch
1606 - 1615 - Johann Herfart
1615 - 1627 - George Krischke
1628 - 1635 - Christoph Weiker
1635 - 1645 - Martin Hoffmann
1647 - 1654 - Caspar Damian Böttner
1743 - 1754 - pastorem dla Ubocza zostaje Johann Adam Tschorn
1754 - 1789 - Carl Christian Schäfer
1789 - 1793 - Johann Carl Friedrich Metthesius
1794 - 1833 - Johann Gottlieb Kulmann
1833 - 1845 - Carl Heinrich Eduard Hörtel
1845 - 1847 - wacat z powodu braku zgody wsi na pastora ( Fromm Berger )
1847 - 1872 - Friedrich Gustaw Neugebauer
1873 - 1910 - Konrad Dürlich
1910 - 1917 - Gotthard Kühn
1918 - 1946 - Wilhem Dorn

Kościół staroluterański w Uboczu 

1840 - część mieszkańców Ubocza oddziela się od kościoła ewangelickiego

1841 - przystosowanie domu nr 180 (Jöschke) do odprawiania nabożeństw

1848 - wybudowanie sali modlitw jako dobudówki domu nr 180  (na palach, na górę wiodły schody)

1900 - powstanie chóru przy gminie wyznaniowej - prowadzącymi byli Gottheff Roth, Fritz Roth, Fritz Gloge

1905 - sala modlitw staje się własnością rodziny Müllerów

1934 - nowa przebudowa sali modlitw w połączeniu z budową nowego domu (otynkowanie przybudówki, 

            dach  pokryty dachówką -  szczyt łupkiem), okna zza ołtarza wykończone ornamentem, 

            zlikwidowanie schodów   zewnętrznych - wykonanie nowego wejścia, ławki na około 70 osób),

            poświęcenie jako koscioła  Staroluterańskiego

1935 - wykonanie malowideł na ścianach (autor - Henschel z Rząsin)

1936 - wyznawcy staroluteranizmu w Uboczu zostali podporządkowani parafii w Jeleniej Górze

         - Cieplicach, siedziba władz kościelnych mieściła się we Wrocławiu

1937 - zakup organów do sali modlitw

1938 - uroczyste obchody 90-lecia powstania kościoła Staroluterańskiego (Mukkerkirche) w Uboczu

1946 - prawdopodobne przekazanie  wyposażenia kościoła do Wrocławia (drewniany ołtarz i pulpit do 

           czytania, organy, kamienna  niecka do chrztu,  lichtarz)

 

Cmentarz w Uboczu

Cmentarz jest miejscem przeznaczonym na grzebanie zmarłych, w prawie rzymskim uznawany był za miejsce święte. Prawo to zakazywało jednak organizowania cmentarzy w obrębie miast. Chrześcijanie, stosując się do tego prawa, grzebali swych zmarłych poza miastami, w grobach ziemnych. Od IV w. nad grobami męczenników zaczęto wznosić bazyliki, nieraz przenoszono także ciała męczenników do nowo budowanych kościołów. Od V w. upowszechnił się zwyczaj grzebania wiernych wokół kościoła, a od VI w. nawet w samym kościele. W obrębie samego budynku kościelnego chowano pierwotnie ciała męczenników, później osób zmarłych w opinii świętości, dalej biskupów i cesarzy. Od XII w. praktyka chowania zmarłych w kościele stała się prawie powszechna, tzn. każdy mógł być pochowany w kościele, choć rezerwowano ten przywilej jedynie dla osób zasłużonych dla tego kościoła. Papież Pius V Konstytucją Apostolską Cum primum apostolatus, z dnia 1 kwietnia 1566 r. ograniczył tę praktykę, zabraniając grzebania zmarłych w kościele bez zgody rektora i patrona kościoła. Dalej jednak większość cmentarzy znajdowała się wokół budynku kościelnego.

Koniec XVIII w., wiek XIX i XX to rozwój cmentarzy grzebalnych nie związanych już z budynkiem kościelnym. Zlikwidowano również wiele cmentarzy przykościelnych. W Uboczu do 1760 roku chowano zmarłych w nieładzie przy kościele rzymsko-katolickim, w tymże roku uporządkowano plac, poszerzono go, a w 1811 roku odnowiono mur cmentarza. Na ponowne poszerzenie terenu nie wyrazili zgody właściciele gruntów przykościelnych. Wierni obu kościołów złożyli się na wykup gruntu w ilości 76 arów i 6 lipca 1885 roku zakupili teren płacąc 2400 marek. Założenie nowego cmentarza wyniosło 4600 marek, a poświęcono go 4 grudnia 1885 roku. Pierwszym zmarłym, który znalazł tam wieczny spoczynek był Christian Shäfer z Ubocza Górnego.

Po wojnie, cmentarz popadł w ruinę. Szabrowany, niszczony, pozostawiony sam sobie, bez jakiejkolwiek opieki ze strony społeczności wiejskiej jak i władz samorządowych. Kaplica grobowa po usunięciu z niej trumien (1947), pełni rolę przykościelnego magazynu, aby od 1960 roku służyć katechizacji dzieci i młodzieży. Drugi cmentarz otoczony murem, nieczynny od ponad 60-ciu lat, tuż przy kościele rzymsko - katolickim, zaczął pełnić swoją rolę po powstaniu parafii w Rząsinach, wcześniej tylko sporadycznie grzebano na nim mieszkańców Ubocza (większość zmarłych w latach 1945 - 1959 chowano na cmentarzach w Olszynie i Gryfowie Śląskim). Przeniesiono też szczątki zmarłych pochowanych tuż przed wejściem do kościoła (pozostały epitafia), i od strony zachodnio-północnej.

Pod koniec lat siedemdziesiątych gorączkowe rozglądanie się za nowym terenem na cmentarz. Kilka warunków jakim miał odpowiadać, spełniał istniejący wówczas cmentarz poniemiecki - teren był zlokalizowany w sposób wykluczający możliwość wywierania szkodliwego wpływu cmentarza na otoczenie, z dala od zabudowań, cieków wodnych, na wzniesieniu, w pobliżu sieci komunikacyjnej. Ale zlikwidowanie cmentarza to szereg utrudnień, włącznie z międzynarodowymi. Wszak pochówki na tym cmentarzu odbywały się jeszcze w 1947 roku. Zatem nie był spełniony podstawowy warunek jakim był okres 40 lat od daty ostatniego pochówku. Rada Sołecka, a właściwie wówczas sołtysujący wsi Marek Polesiak rozpoczął w 1980 roku starania. Przy pełnym poparciu ówczesnego Naczelnika MiG w Gryfowie Śląskim Piotra Chudziaka, uruchomiono procedurę uzyskania zgody władz niemieckich na wcześniejszą likwidację cmentarza. Po kilku miesiącach nadchodzi z Jeleniej Góry pozytywna odpowiedź. Zapobiegliwość i chytrość Marka Polesiaka, wsparta mądrą radą ks. proboszcza Wernera Machy, wkrótce zaowocowała rozpoczęciem robót w lecie 1981 roku. Do pracy stają mieszkańcy Ubocza, młodzi i starzy, panie i panowie. Setki nagrobków, płyt kamiennych, stare drzewa, pozostałości po kaplicy zostają wywiezione do istniejącego wówczas wysypiska śmieci w tzw. debrze na Kolonii. Po splantowaniu placu, przy pomocy władz gminnych ogrodzono go, pomalowano siatkę. Rozpoczęto normalną eksploatację cmentarza, a jego administrowanie przejął w imieniu wsi sołtys Ludwik Gandurski, zaprowadzając ład i porządek. Pierwszym pochowanym na nowym cmentarzu był śp. Bronisław Kaczarewski - 17.01.1982 roku. Do dzisiaj mieszkańcy Ubocza sami porządkują cmentarz, wycinają krzaki, przeprowadzają cięcia odmładzające drzew. Została poszerzona i utwardzona droga dojazdowa, urządzono przy cmentarzu mały plac parkingowy. Od 2003 roku nadzór nad cmentarzem wolą mieszkańców Ubocza został powierzony nowo wybranemu sołtysowi - Robertowi Mizgierowi. Zmieniony też został status cmentarza - zgodnie z uchwałą Rady Miejskiej Gminy Gryfów Śląski z 2.03.2004 roku, cmentarz stał się komunalnym (jako mienie gminne), administrowanym przez Radę Sołecką Wsi Ubocze.


Fabryka Nawozów Fosforowych
Carl Koethen G.m.b.H. Chemische Düngerfabrik

Poprzednikiem potężnych zakładów chemicznych w Uboczu był niewielki tartak, na miejscu którego w 1867 roku wybudowano młyn parowy i wkrótce fabrykę produkującą kwas siarkowy, mączkę kostną i przeróżnego rodzaje kleje. W 1986 roku, fabrykę przejął Karl Koethen - właściciel kilku fabryk w Niemczech. Podjął decyzję o zamknięciu podobnego zakładu we Freiburgu (Saksonia) i pod koniec XIX wieku uruchomił produkcję nawozów fosforowych. Surowcem były apatyty z Północnej Ameryki, kamień siarki sprowadzano z Hiszpanii i Grecji. Fabryka była położona na obszarze 33 mórg, jedną trzecią zajmowała zabudowa mieszkalna. W latach 1910-14 nastąpiła gruntowna modernizacja zakładu, w wyniku czego rok później fabryka wyprodukowała 30 000 ton superfosfatu i 15 000 ton kwasu siarkowego. Wcześniej, bo w 1913 roku zakład przeszedł w ręce Koks i Chemiczne Zakłady Berlin AG. W latach 30-tych firma zatrudniała blisko 300 pracowników, jej ostatnim dyrektorem do końca wojny był dr Lohr.

Różne były koleje losu popularnych "fosforów" (Fabryka Nawozów Fosforowych i Kwasu Siarkowego w Uboczu, Państwowa Fabryka Nawozów Fosforowych i Fabryka Nawozów Fosforowych "Ubocz") po zakończeniu II wojny światowej. Przeszły kilka modernizacji zostając przy produkcji nawozów - zwłaszcza fosforowych. Wzrastała produkcja, zaniedbywano ochronę środowiska - potok ubocki przez lata był naturalnym ujściem ścieków fabryki, nawet żaby go unikały. Począwszy od lat pięćdziesiątych XX wieku, zakład stał się głównym "dostawcą" tlenków siarki i innych szkodliwych substancji, musiano ogłosić strefę martwą w pobliżu fabryki, nastąpiły wysiedlenia z pobliskich domostw. Dopiero po kilkudziesięciu latach (koniec lat 80-tych) uporano się z podstawową ochroną środowiska, założone zostały nowoczesne filtry, żółte połacie ziemi wokół fabryki zaczęły tracić swój intensywny kolor, zapach wokół fabryki stał się bardziej znośny. Potok wiejski płynący przez Ubocze odzyskał naturalną barwę, odrodziło się w nim życie biologiczne. Sporadycznie zdarzały się awarie i niekontrolowane wycieki wody, chociażby przypadek z 5 kwietnia 2000 roku, kiedy to z terenów fabryki wydostały się kwaśne wody powodujące śnięcie ryb w Olszówce na prawie 5-cio kilometrowym odcinku rzeki.

U schyłku dekady Gierka (Uchwała Rady Ministrów 130/79 z 10.06.79) fosfory miały być zmodernizowane w ramach 3 - letniego cyklu inwestycyjnego. Przewidywano dwuetapową modernizację, miano zabezpieczyć odpowiednie środki finansowe. Celem było przejście z produkcji superfosfatu pylistego na potrójny granulowany - docelowo po II etapie zakład miał produkować prawie 450 tys. ton superfosfatu pylistego rocznie (ilości granulowanego nikt nie był w stanie przewidzieć). Środków starczyło na I etap, na drugi zabrakło i złotówek i wykonawców robót specjalistycznych. Mimo trudnego okresu (stan wojenny, kłopoty z zaopatrzeniem w surowce), w 1982 roku zakład wyprodukował 267 tys. ton superfosfatu pylistego i 2 tys. ton nawozów ogrodniczych, przy zatrudnieniu 300 osobowym. Wówczas fosforyty sprowadzano z Maroka, apatyty ze Związku Radzieckiego, siarkę używano krajową. Oprócz zagadnień typowo technologicznych, kierownictwo zakładu musiało w owym czasie zmagać się z nonsensami gospodarczymi - nie wolno było wysyłać nawozów wagonami do 50 km, obowiązkowe pośrednictwo Agrochemu, kłopoty w zatrudnieniu. ciągły brak wagonów do wysyłki.

Przełom 1989/90 roku spowodował trudności finansowe fabryki. Z każdym rokiem spadało zapotrzebowanie rolnictwa na nawozy, firma popadła w długi. Kierownictwo firmy na czele z dyrektorem Józefem Konradem Przybyłą podjęło próby znalezienia się w nowej rzeczywistości politycznej i gospodarczej. Zakład odszedł od monolitu produkcji, zwiększył asortyment nawozów, nawiązał współpracę z Instytutem Chemii Nieorganicznej w Gliwicach, poprosił o pomoc firmę konsultingowo - doradczą. W 2000 roku na 49 Międzynarodowych Targach Wynalazczości, Badań Naukowych i Nowych Technologii - Bruksela 2000 zakład został uhonorowany Złotym Medalem za Polifosfaty G i JM i Kalifosfat M.

Od 2002 roku produkcja nawozów jest niewielka - azotowych 420 ton, fosforowych 3159 ton, potasowych 2740 ton. Zakład posiada 0,8% rynku krajowego w produkcji nawozów fosforowych. W obecnej dekadzie zakład produkuje nawozy granulowane, pyliste i pylisto-krystaliczne typu PMg, PK, PKMg, NPK, NPKMg, również wzbogacane mikroelementami (bor, cynk), przestrzegając technologii przyjaznej dla środowiska, rolnika i producenta. Skutkiem kryzysu jest nagromadzenie się zobowiązań wobec pracowników, ZUS i gryfowskiego magistratu za nieuregulowany podatek od nieruchomości. Szansą dla zakładu miała być produkcja nawozów, składnika biopaliw, jednakże ówczesny układ polityczny (SLD i PO) pozbawił fabrykę i region złudzeń. Zakład oddał za długi swój biurowiec - wkrótce do niego wprowadziła się powiatowa ARiMR oraz PKPS. Dofinansowanie udzielone przez Ministerstwo Skarbu Państwa w wysokości 3,3 mln złotych (27.10.2003) na restrukturyzację finansową, inwestycje i restrukturyzację zatrudnienia pozwoliło na snucie realnych planów rozwojowych mimo bardzo słabego wskaźnika rentowności obrotu netto. Po chwilowych zawirowaniach związanych z przekształceniami (zakład miał się stać częścią Z.Ch. Police), ze Spółki Akcyjnej Skarbu Państwa został przekształcony w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, gdzie kapitał zakładowy w wysokości 9700000,00 jest w wyłącznym posiadaniu Skarbu Państwa.

Od chwili swego powstania Ludowy Zespół Sportowy "Zryw" w Uboczu otrzymywał konkretną pomoc ze strony kierownictwa zakładu - najczęściej darmowe środki transportu na wyjazdowe mecze drużyny piłkarskiej. Zakład wespół z Gryfexem i Suchymi Farbami patronował sekcji piłkarskiej gryfowskiego "Gryfa", który wówczas mając silne oparcie finansowe i organizacyjne osiąga spore sukcesy. Pod koniec lat siedemdziesiątych i przez następną dekadę większość zawodników była zatrudniona w fabryce, stworzono im ulgi, dano przywileje, efektem są mecze o awans do III ligi. W 1980 roku, piłkarze MLKS "Gryf" zdobyli Mistrzostwo Polski LZS w Rzeszowie. Ówczesnym Ojcem gryfowskiej piłki nożnej był dyrektor FNF "Ubocz" Mieczysław Sosnowski, którego niespodziewana śmierć przerwała marzenia o potędze futbolistów z miasteczka nad Kwisą.

Dziś ekolodzy wojewódzcy z jednej strony mają na uwadze zagrożenie dla regionu ze względu na przechowywany na terenie zakładu kwas siarkowy i fluorokrzemowy, z drugiej zaś widzą wartość poznawczą, jaką posiada fabryka ze względu na krajobraz przemysłowy.


"Pomnik poległych" w Uboczu.



                       

Kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, brama w murze kościoła oraz płyty nagrobne na ścianach kościoła.

   

Cmentarz w Uboczu oraz kaplica.

           

Tablica na budynku domu parafialnego. Figurka Matki Boskiej, "pomnik poległych" oraz zniszczony budynek dworca kolejowego.

           

 Zabudowa miejscowości oraz wiadukt kolejowy na nieczynnej linii.

       

Zajazd pod "Złota Gwiazdą" - współcześnie oraz na archiwalnej widokówce.

       

Dawna szkoła w Uboczu, stary browar Schaffgotsch Ritterguts-brauerei Gräflich Schaffgotsche Werke GmbH oraz była pastorówka.

Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.



 

Archiwalne widokówki i zdjęcia

Historische Ansichtskarten und Fotos

Friedrich Bernhard Werner - Schlesische Bethäuser. Reprint von 1748 - 1752.

                       

                       

                   

Archiwalne widokówki oraz fragment starej mapy.


Sammlung Duncker

SCHOSDORF
PROVINZ SCHLESIEN - REGIERUNGS - BEZIRK LIEGNITZ - KREIS LÖWENBERG


Schosdorf, in alter Zeit auch wohl Schoffdorf genannt, gehörte nach den vorhandenen Urkunden schon 1371 der Familie von Spill er, und bestand damals aus den drei Gütern Ober-, Mittel- und Nieder-Schosdorf, die bis 1595 ungetrennt in dieser Familie verblieben. In diesem Jahre wurde jedoch ein Antheil an die Gebrüder von Boraw Kessel abverkauft, die sich dort einen herrschaftlichen Hof erbauten, der nach ihrem Familien-Namen „Kessel-Gut" benannt ward. 1605 kauften die von Spiller dieses Gut zurück, und blieben alle vier Güter nun wiederum in deren Besitz bis 1645. Um diese Zeit erwarb ein mit ihnen verschwägerter Rittmeister von Bornstedt das Niedergut, und 1652 ward auch das Obergut durch Siegmund von Spiller abverkauft, welches dann während eines Jahrhunderts siebenmal seinen Besitzer wechselte und zwar 1652 Tanner von Löwenthal, 1678 von Schönau, 1693 von Nostitz, 1710 von Puteani, 1711 von Liebeneck, 1726 von Ehrenschild, 1727 Carl Gotthard Graf von Schaffgotsch. Aber auch die beiden noch im Besitz der S piller'sehen Familie befindlichen Güter Mittel- und Kessel-Schosdorf verblieben ihr nur noch bis 1705, wo sie von Caspar Hertwig von Spiller, dem letzten Besitzer dieses Namens, durch Verkauf an die gräflich von Schaffgotsch'sche Familie übergingen, während das von von Bornstedt besessene Niedergut 1716 an Hans Friedrich von Tschirnhaus gedieh. Im Jahre 1749 vereinigte der Königliche Commerzien- und Conferenz-Rath Johann Carl Prenzel aus Greifenberg alle vier Güter durch Kauf wieder in einer Hand, und kamen sie durch Erbfall 1756 an seine Tochter Euphrosine Agneta. Diese vermählte sich mit Carl Ludwig Hoffmann, der 1797 in den Adelstand erhoben, die Güter auf seine Nachkommen vererbte, die bis 1850 im Besitze derselben verblieben, wo sie von Carl Leopold Ferdinand von Sanden, einem Sprossen der altpreussischen Familie dieses Namens, erkauft wurden. Das Areal der vier Güter von circa 2430 Morgen enthält etwa 1500 Morgen Acker, 290 Morgen Wiesen und 500 Morgen Forst, aus Eichen, Buchen, Birken, Erlen und Nadelholz bestehend. Als technische Gewerbszweige besitzen die Güter einen Marmorbruch nebst Kalkofen, eine Wassermühle, eine Brauerei, eine Ziegelei. Das Dorf, welches sich idillisch in einem langen Thale längs einem Bache und zwischen den vier Gutshöfen hinzieht, hat über 2000 Seelen evangelischer Confession und etwa 300 Possessionen. Aehnlich dem Gebirgsdorf-Character liegen die Höfe und Häuser von Schosdorf mehr oder minder isolirt, alle in freundlichen Gärten, und in seiner Mitte erheben sich die beiden Thürme der evangelischen Kirche und katholischen Kapelle, welche letztere — als erloschen erklärte Pafochie — eine Filia der Greifenberger katholischen Stadtkirche ist. Das Patronat über beide steht dem Gutsherrn zu. Die Einwohner waren zur Zeit des blühenden schlesischen Leinenhandels grösstentheils Spinner und Weber, haben sich aber seit der Maschinen-Concurrenz mehr dem Ackerbau zugewendet. Der neue Besitzer von Sanden fand die Gebäude auf sämmtlichen Gütern in baufälligem Zustande vor, und so entschloss er sich, auf dem seiner Lage und Umgebung nach hübschesten Kessel-Gute den alten Hof ganz abzutragen, ein neues Schloss, wie es die Ansicht zeigt, und einen neuen Wirthschaftshof daselbst zu erbauen, und alles mit einem im englischen Geschmack angelegten Garten zu umgeben. Dieser Bau war in zwei Jahren vollendet und wurde 1852 das neue Schloss bezogen. Die Parterre-Räume des Schlosses enthalten die gewöhnlichen Wohnzimmer und Wirthschaftsräume nebst Bade-, Douche- und Blumenzimmer; im ersten Stock befinden sich ein grosser Saal, Gesellschaftszimmer, Billard, Bibliothek und Fremdenstuben; im zweiten Stock des Mittelbaues endlich Fremdenstuben und Räume für die Dienerschaft. Auf der im Bilde nicht sichtbaren Seite des Schlosses ziert den Mittelbau ein durch alle Stockwerke reichendes Treppenhaus, und liegt nach jener Seite hin auch der Wirthschaftshof. Vom Schlosse und namentlich von dessen Thürme bietet sich eine selten schöne Rundsicht dar, mit den Städten Greifenberg, Friedeberg, Lauban, den Ruinen Greifenstein, Talkenstein und der Leopolds Kapelle als Zierpunkte des Mittelgrundes, während die prächtige Kette des Riesen- und Isergebirges mit den Schneegruben und der Schneekoppe (unter welcher man die Ruine Kynast entdeckt) den gigantischen Hintergrund abschliesst. Nach Vollendung dieses Neubaues und der gleichzeitigen Renovationen auf den anderen Gütern, wurden mit verdoppelten Kräften die begonnenen Meliorationen der Güter fortgesetzt, deren sie so sehr bedurft hatten. Diese bestanden vorzugsweise in Drainage, Wiesenbau- und Wässerungsanlagen, Umwandlung von Weideländereien oder sonst ungenutzten Flächen in Neuländer, und durchgreifende Verbesserung der Aecker sowie der Viehstämme. Ausser dem eigenen Besitze wandte der neue Gutsherr aber auch seine Sorge der Gemeinde, Kirche und Schule zu. So wurde bald die evangelische Kirche einer nothwendigen grösseren Reparatur unterworfen und mit einer neuen Bedachung versehen, und da die bisher bestandenen beiden Schulen für die Gemeinde nicht mehr ausreichend erschienen, ward ein grösseres Haus erkauft und zur dritten Schule um- und ausgebaut. Der Einfluss und das Beispiel des neuen Besitzers wirkten auch günstig auf die Gemeinde, so dass auch diese ihren Grundstücken und Gebäuden grössere Sorgfalt als früher zuwendeten, und ist im Laufe einiger Jahre Schosdorf sichtlich und erfreulich gehoben worden. Der Besitzer, Königlicher Premier-Lieutenant, Landesältester und Kreis-Deputirter Carl Leopold Ferdinand von Sanden hat keine Nachkommen, und es ist daher noch zweifelhaft, in wessen Besitz die Güter später übergehen.


Sammlung Duncker

SCHOSDORF
PROVINZ SCHLESIEN - REGIERUNGS - BEZIRK LIEGNITZ - KREIS LÖWENBERG


Der Gütercomplex Schosdorf besteht aus vier geschlossenen Gütern, Ober-, Mittel-, Nieder- und Kessel-Schosdorf, welche im Laufe der Zeiten bald gemeinschaftliche, bald verschiedene Besitzer gehabt haben. Die bisher nachgesehenen Urkunden weisen wohl von der Mitte des 16. Jahrhunderts ab eine ziemlich ununterbrochene Reihe von Besitzern auf, aber es lässt sich nicht immer mit Bestimmtheit ersehen, welche Güter dem betreffenden Besitzer gehört haben. Es bleibt also die Möglichkeit nicht ausgeschlossen, dass die weiter unten gegebene Tabelle der Herren von Schosdorf den Namen des einen oder anderen Besitzers, besonders von Nieder - oder Kessel-Schosdorf, übergangen hat. Pur die Geschichte von Schosdorf kommt hier besonders das Kesselgut in Betracht, welches als jetziger Herrschaftssitz auch Schlossgut genannt wird und von dem die Abbildung beigegeben ist. Aber gerade in Betreff dieses Gutes bieten die Urkunden den wenigsten Anhalt Vor dem 18. Jahrhundert scheint der Name Kessel - oder Schlossgut gar nicht vorzukommen. Aus einer im Jahre 1863 gedruckten geschichtlichen Zusammenstellung ersehen wir allerdings, dass es 1656 schon genannt wird. Wir aber fanden den Namen erst in einer Urkunde von 1786. Fast möchte es scheinen, als ob Kesselschosdorf aus einem Vorwerke von einem der anderen Güter allmählich sich zu einem selbstständigen Gute erweitert habe. In der That hat es im Verhältniss zu den anderen Gütern den wenigsten Ackergehalt. Möglich wäre auch, dass es sich aus einem der zwei Bauergüter entwickelt hat, die im Jahre 1582 an das Dominium gekommen sind und die nur 1665 noch einmal als „Bauergüter" erwähnt werden. Das andere Bauergut hätte dann vielleicht den Grundstock abgegeben zu dem nachmaligen „Niedergute," dessen Name in der That erst in einer Urkunde von 1659 vorkommt. — Wir müssen aber diese Frage auf sich beruhen lassen, und geben lieber einen Ueberbliek über die Geschichte von Gesammt - Schosdorf, da ja das Kesselgut —, wann es auch entstanden sein mag —, jedenfalls vom Anfang seines Bestehens an gleiche Schicksale mit den übrigen Gütern gehabt hat. Es wird aber dieser geschichtliche Ueberbliek sich im Allgemeinen auf die aus den Urkunden gewonnene Aufzählung der Besitzer beschränken müssen. Nur für die älteren Zeiten dürften einige weitere Notizen von Interesse sein. Die älteste sichere Nachricht haben wir vom Jahre 1371, in weichern Jahre Hentschee Copaa von Zedlitz Ober- und Mittelschosdorf an Peter von Spiller verkaufte. Die Herren von Zedlitz haben auch danach noch lange Zeit Besitzungen in Schosdorf oder in unmittelbarer Nähe gehabt. Das beweisen zwei Urkunden aus den Jahren 1583 und 1584, aus denen ersichtlich, dass Hans und Caspar von Zedlitz an Christoph von Spiller zwei Wiesen und zwei Teiche an der Greiffenberger Feldmark verkauften. Die Herren von Spiller aber haben durch mehr als 3 Jahrhunderte Besitzungen in Schosdorf gehabt. Mit der Zeit brachten sie auch noch die beiden ändern Güter an sich. Jedenfalls war Niederschosdorf 1635 in ihrem Besitz; denn in diesem Jahre verpfändete es Hartwig von Spiller an Magdalena, geborene von Spiller. Im Jahre 1656 aber kaufte dessen Sohn, Sigmund von Spiller, Kesselschosdorf dazu von der hinterlassenen Tochter des Bernhard von Börau. Ausserdem (?) besassen die von Spiller zwei Bauergüter, welche Caspar Hartwig von Spiller schon 1582 an die Familie brachte (die aber möglicherweise identisch sind mit dem Nieder- und Kesselgut), sowie auch (1635) lange Zeit Ober - Langenöls. So hätte die Familie von Spiller im Jahre 1656 ganz Schosdorf im Besitz gehabt, wäre nicht schon 1652 Oberschosdorf wegen Verschuldung verkauft worden an Antonius Tanner von Löwenthal, Bürgermeister, sowie angesehenen Handelsherrn von Liebenthal. Die übrigen Güter besass Sigmund von Spiller noch 1665, wo er starb. In diesem Jahre aber, oder kurz danach, muss Niederscbosdorf aus der von Spiller'schen Familie in die von Bornstädt'sche Familie (oder, wenn das Niedergut mit einem der genannten Bauergüter identisch ist, erst an von Löwenthal 1665 und dann an die Familie von Bornstädt) übergegangen sein. Denn 1669 findet sich ein Wolf Friedrich von Bornstädt, „Rittmeister auf Sehosdorf" (jedenfalls Niederschosdorf); und erst 1695, als die Bornstädt'schen Erben „abgestattet" werden mussten, brachte es Caspar Hartwig von Spiller an die Familie zurück. In der Zwischenzeit weisen die Urkunden (von 1676 und 1681) auch noch einen Johann Friedrich von Lüttitz als Herrn von Niederschosdorf auf. Das Mittel- und Kesselgut war inzwischen jedenfalls in ununterbrochenem Besitze derer von Spiller geblieben. Zwar findet sich in jener Zeit noch ein Hans Christoph von Schönau (1679) als „Herr von Schosdorf"; aber es lässt sich annehmen, dass derselbe ein Nachfolger des Tanner von Löwenberg auf dem Obergutc war. Die von Spiller'schen Güter'wurden jetzt mehrere Jahre von Friedrich von Wiese, als Vormund der unmündigen Erben, verwaltet, danach (seit 1695) besass Caspar Hartwig von Spiller das Mittel- und Niedergut, das Ober- und Kesselgut aber kam (nach einer nichturkundlichen Nachricht) an seine Geschwister, so dass also 1695 die Familie von Spiller im Besitze von Gesammt-Schosdorf war. Das währte aber blos vier Jahre. Schon 1699 trat neue Zersplitterung ein und 1710 wurde die letzte Besitzung derer von Spiller: Niederschosdorf wegen Verschuldung subhastirt. — Das übrige mag nun mit kurzer Wiederholung des Gesagten die am Schluss befindliche Tabelle bieten. Ausser diesen geschichtlichen Angaben dürfte noch Folgendes von Interesse sein. Das Dominium Schosdorf hat das Patronat bei der Pfarr- und bei der Schul- und Cantorstelle (die Hilfslehrer werden vom Pastor gewählt). Das Schulpatronat ist ein unbedingtes, das Pfarrpaftonat ist ein bedingtes. Das Patrocinium bestimmt die Probeprediger; daraus präsentirt die Kirchengemeinde demselben 3 Candidaten, aus denen es dann den Pastor wählt. Die Pflichten des Patrociniums bestehen seit 1802 gesetzlich, früher herkömmlich, darin, dass es zu allen Bauten und Reparaturen der kirchlichen Institute 2/3, die Gemeinde V» beiträgt. — Da die vier Güter seit 1858 in den Händen von zwei Besitzern sind, so sind diese Rechte und Pflichten in der Weise geregelt, dass Vi der Patrociniumspflichten auf das Niedergut kommt. Bei Pfarr- und Schulvacanzen hat das Niedergut immer nur einmal das Besetzungsrecht, während der Besitzer der drei anderen Güter dreimal hintereinander besetzen darf. — Noch ist zu bemerken, dass das Dominium Schosdorf auch die Gerichtsbarkeit im Orte auszuüben hat und darin dem Landrathsamte unterstellt ist. Das Kessel- oder Schlossgut hat sein jetziges Aussehen hauptsächlich durch den Herrn von Sanden erhalten. Gleich in den ersten Jahren seines Besitzes liess derselbe das alte an der Südseite des Schlosses gelegene herrschaftliche Gehöfte durchaus, das Schloss selbst zum grössten Theil abtragen, liess ein neues Schloss und hinter dasselbe, also nach Osten, neue Dominialgebäude bauen. Auf der Stelle des alten Hofraums entstand ein schöner grüner Garten, begrenzt von einer Lindenallee und umsäumt von dichten Baumgruppen, doch so, dass der Blick nach der 10 Minuten entfernten Eisenbahn und nach den Schneehängen des Riesengebirges offen bleibt. Dies, sowie der nahe Park mit seinem saftigen Grün und seinem frischen Wasser unten und seinen vielhundertjährigen Eichen darüber giebt dem Kesselgut einen entschiedenen Vorzug vor den übrigen Gütern des Dominiums. Nur Oberschosdorf hat etwas vor ihm voraus, nämlich eine ziemlich umfangreiche Fichtenwaldung. Als im Jahre 1866 Kessel-, Ober- und Mittelschosdorf von Herrn von Normann auf den Herrn Robert Thode übergingen, begann für die Herrschaft eine neue Zeitepoche, indem das Mittel- und Obergut abgebrochen und vollständig neu wieder aufgebaut wurden, und zwar so, dass von den Gebäuden des letzteren auf der Anhöhe an der Greiffenberg-Löwenberger Chaussee sich eine herrliche Aussicht auf das Gebirge darbietet. Ein über hundert Puss tiefer Brunnen liefert dort das Wasser. Durch die in sehr intelligente Hände gelegte Oekonomie- Verwaltung ist die Herrschaft neuerdings in einen ausserordentlich blühenden Zustand gekommen.

Die Familie von Hoffmann besass die gesammten Guter bis 1849, wo Carl Heinrich Otto von Hoffmann und seine Schwester Ernestine Henriette Euphrosyne Adolphe die ganze Besitzung verkaufte, die nun folgende Herren bekam: 1) Bergwerksbesitzer Rüdiger in Greiffenberg, 1849. (Ober-, Mittel- und Niedergut.) 2) Herr Hempel, Anfang 1850. 3) Herr Carl Leopold von Sanden, Ende 1850. 4) von Kracht, Königlich sächsischer Rittmeister, seit 1858. (Niedergut.) 5) Herr Ganzert, Deceinber 1860. (Niedergut.) 6) Banquier Braun zu Freiberg in Sachsen, Januar 1861. (Ober-, Mittel- und Kesselgut.) 7) von Normann, Königlich preussischer Rittmeister ausser Diensten. 1861. (Ober-, Mittel- und Kesselgut.) 8) Herr Gaunitz, 1863. (Niedergut.) 9) Banquier Robert Thode zu Dresden und Berlin, 1866. (Ober-, Mittel- und Kesselgut.)


Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska

Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.

Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.

Tomasz  Mietlicki    e-mail  - itkkm@o2.pl