Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach
Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt
Lower Silesia - inheritance of the past in remains
Ubocze - powiat lwówecki
vor 1945 Schosdorf - Kreis Löwenberg
Zamieszczone niżej informacje tekstowe zostały umieszczone za zgodą autora Janusza Bucy ze strony:
Rys historyczny:
Początki wsi sięgają najprawdopodobniej roku 900, a więc czasów przed
chrystianizacją Śląska przez ks. Mieszka.Najstarsza informacja pisemna dotyczy
roku 1305. Jest to wykaz danin pochodzących z gminy dla biskupa wrocławskiego. Z
notatki tej wynika, że w owym czasie w Uboczu istniała już budowla
kościelna.Niestety dokładna data założenia wioski nie jest znana. Z dużym
prawdopodobieństwem miało to miejsce w XIII w. Pierwsze zabudowania pojawiły się
przypuszczalnie pomiędzy majątkiem w Uboczu Średnim, a budynkiem świetlicy
wiejskiej.Pierwszymi osadnikami byli prawdopodobnie chłopi frankońscy.Najstarszy
zapis dotyczący właścicieli wioski pochodzi z "Schweidnitzer Landbuch" nr 62; 25
listopada 1371 Hentschel Coppe von Zedlitz sprzedał całą wioskę Piotrowi von
Spilner, którego potomkowie pozostali właścicielami Ubocza aż do początku XVIII
w.W roku 1526 mieszkańcy Ubocza przyjęli naukę luterańską, ale dopiero w roku
1743 wybudowano kościół ewangelicki.Do roku 1745 poszczególne części wsi
zmieniały właścicieli. W tymże roku wszystkie 4 części ( Ubocze Górne, Średnie,
Dolne i Kocioł) znalazły się ponownie w jednych rękach.Nabył je radca komercyjny
Prencel. W roku 1775 założono nową kolonię Ubocza, nazwaną od imienia córki
Prenzla - Euphrosinenthal (Dolina Eufrozyny) (okolice FNF). Koniec XIX w.
przyniósł Uboczowi rozwój przemysłu: 1867 powstały Zakłady Chemiczne "Karla
Koethen", a w1872 Fabryka Wilhelma Rößlera.Do dziś Ubocze jest wsią o funkcji
przemysłowo-rolniczej.Ma także bazę handlową oraz liczne zakłady
przymysłowo-usługowe.
Majątki i pałace w Uboczu:
Majątek Górny -
od 1872 do 1945
Majątek Średni - od założenia do 1945
Majątek Dolny - od 1740, nazwany Tschirnhäuser Hof, (po 1945 majątek za torami),
funkcjonował do 1945 roku
Majątek Kolonia - od 1656 roku do 1945
Majątek Kolonia - od 1656 roku do 1945
Park, pałac,
ogród warzywny, sad - czyli słów kilka o historii zespołu pałacowo - parkowego.
I. Pałac
Został wybudowany w latach 1860-1866 w stylu angielskiego neogotyku z kamienia i
cegły. Posiadał dwie wieloboczne wieże, z których jedna od wschodu zachowała się
do dziś. Bryła budynku dwu i trzy kondygnacyjna (w partiach ryzalitów),
zróżnicowana bryła zwieńczona kremelażem. Do dziś zachowały się późnogotyckie
obramowania okien w partiach przyziemia. Pałac był zaopatrywany w wodę z
pobliskiego źródła, z którego pompy tłoczące podawały ją do zespołu parkowego i
zabudowań folwarcznych. Na przełomie wieku pałac został zmodernizowany -
instalację elektryczną położono „pod tynk”, doprowadzono także sieć wodociągową
i kanalizacyjną. Wewnątrz duża sala balowa, bilardowa, biblioteka z pokaźnym
księgozbiorem.
II. Usytuowanie zespołu pałacowo - parkowego
Pałac i ogród zwrócony jest elewacją frontową na południe w kierunku Ubocza.
Polana parkowa granicząca od wschodu z drogą dojazdową do rezydencji pełniła
rolę małego parku z minimalną ilością zadrzewień. W części południowo -
zachodniej znajdował się ceglany mur (fragmenty zachowały się do dziś) wraz z
ozdobną neogotycką bramą, grodzącą ogród oraz sad. Ogród ten, oprócz muru
dodatkowo osłonięty nasypem, miał za zadanie dostarczanie świeżych warzyw. W
latach 1920 - 1939 w ogrodzie zaprowadzono na wskroś nowoczesne inspekty a za
bramą umieszczono kamienną wannę. Od zachodu, na skraju parku znajdował się mały
pawilon gospodarczy, który w okresie ostatniej wojny światowej pełnił rolę
świniarni. W części północnej parku wybudowano z mączki ceglanej kort tenisowy,
doskonale w owym czasie odwadniany (świadczą o tym w dobrym stanie zachowane
studzienki melioracyjne zbudowane z cegły). Elementem ozdobnym jest prostokątna
fontanna znajdująca się od strony zabudowań folwarcznych (zachowana do dziś).
III. Szata roślinna
Park w ówczesnym czasie był uporządkowany, z niewielką ilością drzew i krzewów.
Nasadzenia drzewostanem wysokim miały miejsce od strony zabudowań folwarcznych i
od strony południowo - wschodniej. Istniejące w 1979 roku drzewa miały wartość
zabytkową - inwentaryzacja sporządzona przez zespół konserwatorski z Jeleniej
Góry podaje rodzaje i liczby drzew:
modrzew europejski Larix decidua 1 szt.
świerk pospolity Piwa alies 3 szt.
sosna wejmutka Pinus atrobus 1 szt.
kasztanowiec biały Aesculus hippocastorum 3 szt.
jesion wyniosły Traximus excelsior 1 szt.
dąb szypułkowy Gercus rebus 1 szt.
lipa drobnolistna Filie cordate 3 szt.
Ich wartość zabytkową podkreślała wysokość (do 26 m) oraz średnica pnia
sięgająca u sosny 0,4 m, u kasztanowca białego 0,7 m, u lip drobnolistnych
przekraczająca 0,7 m. Obecnie pozostały lipy drobnolistne, pozostałe drzewa
zostały wycięte. W części południowej i wschodniej rosną rzadkie gatunki
krzewów, nie pielęgnowane i nie rozpoznane. W okresie międzywojennym liczne
samosiewy krzewów i drzew, formowane i pielęgnowane. Od wschodu planowe
nasadzenia lipy drobnolistnej – wzdłuż drogi do Rząsin (Welkersdorf). Od
południa – w kierunku Ubocza nasadzenia drzew i krzewów o gęstych koronach,
służących prawdopodobnie jako osłona przed wiatrami. Droga gospodarcza,
oddzielająca pałac od zabudowań folwarcznych była obsadzona lipą drobnolistną a
kiedyś także krzewami i drzewami ozdobnymi (krzewy i drzewa ozdobne zostały
wycięte przed 1982 rokiem). Obecnie cały zespół parkowy posiada dużo samosiewów
lipy, akacji, klonu, dębu, olchy i dzikiej czereśni.
Właściciele Kolonii
Do 1371 roku właścicielem byl Hentschel Coppe von Zedlitz (można domniemywać, iż
Hentschel byl rycerzem księcia świdnicko - jaworskiego Bolka II, a później
księżnej Agnieszki. Za zasługi otrzymał włości w pobliżu Świdnicy i Lwówka
Śląskiego.
Poniżej właściciele majątku od
XIV wieku do 2005 roku
1371 - całą wieś zakupił Peter von Spiller (25.11)
1387 - Bernhard von Spilner
1393 - jego brat Conrad
1401 - Heinz von Spiller (proboszcz w Lahn), sprzedał połowę majątku swoim
braciom ( Bernhard i Conrad )
1404 - Bernhard i Conrad Spillerowie stają się właścicielami dzisiejszych
Biedrzychowic
1404 - majątek dziedziczą synowie Conrada von Spillera - Hans i Heinz
1422 - Heinrich Spiller przekazał w spadku majątek synom swego brata Conrada
(Hans i Heinze)
1433 - Heinz Spiller połowę majątku sprzedaje Georgowi i Nickelowi Spiller
1438 - Hans Spiller (zaczęto go nazywać Hauenschild z racji jego waleczności i
zasług na wojnach)
sprzedaje połowę majątku bratu Heinzowi, wkrótce jednak go odkupuje
1456 - Hans Spilner - Hauenschild sprzedaje majątek miastu Lwówek Śląski
1478 - Kunze Hauenschild dodatkowo kupuje majątek w Olszynie Górnej
1489 - właścicielami majątku są Georg, Heinze i Michael Spillerowie
1505 - dziedziczy Kunce Spiller
1508 - właścicielem jest Hans Spiller
1521 - majątek przechodzi we władanie Christophera Talkenberga i Hansena
Queissera z Rząsin
1525 - włości ponownie wracają do rodziny Spiller
1528 - Christow von Boraw (zwany Kessel - Kocioł) obejmuje Kolonię
1555 - majątek dziedziczy jego syn Hans
1603 - syn Hansa - Wenzel von Borau jest właścicielem Kolonii i majątku w
Olszynie Górnej
1609 - Hartwig von Spiller przejmuje majątek
1656 - Siegmund von Spiller wszedł w posiadanie majątku na Kolonii i wybudował
go na nowo
1665 - od córki po Bernardzie von Boreau folwark Kessel odkupił Siegmund von
Spiller i był we
władaniu tej
rodziny do 1699 roku, po czym przeszedł we władanie Melchiora Dux
1699 - naczelny dowódca policji z Saksonii - Christian Vollrath von Enden kupuje
majątek Kessel
1710 - przez rok właścicielem staje się Ferdynand Felix von Puleani
1711 - Wilhelm Liebeneck drogą kupna wchodzi w posiadanie majątku
1740 - właścicielem majątku zostaje hrabia Hans Anton von Schaffgotsch
1747 - bogacz z Gryfowa - Johann Carl Prentzel, doradca królewski, kupuje
majątek i podporządkowuje
wszystkie
majątki jednej rodzinie
1762 - umiera J. C. Prentzel
1849 - właścicielem jest Rudiger z Gryfowa
1850 - Hermann Hempel obejmuje majątek
1850 - majątek kupuje Leopold Sanden
1851 - do obiegu wchodzi nazwa Schlossgut
1854 - właściciel postanawia rozebrać mały pałac i na jego miejscu wybudować
nowy, którego ruiny
można oglądać
do dziś
1858 - mistrz rycerski Gracht nabył majątek
1860 - właścicielem jest Ganzert
1861 - bankier Braun z Freibergu
1861 - rodzina von Normann
1863 - dobra obejmuje Gaunitz
1865 - właścicielem jest Friedrich Wilhelm Nixdorf
1866 - majątek kupuje Robert Thode, bankier z Drezna
1873 - Robert Thode sprzedaje 66 ha lasów dla Nixdorfa a tenże odsprzedaje las
gminie Ubocze
1917 - nowym właścicielem został Fritz Moennich (Mannigen)
1940 - pałac staje się ośrodkiem wypoczynkowym dla zakonnic, ogrodnictwo
należące do pałacu
obrabiał
Moraz (do 1945)
1945 - pałac i majątek obejmuje oddział VII Dywizji WP
1949 - Zarząd Gminy Ubocze przejmuje park z pałacem
1959 - Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Uboczu wyraża zgodę na sprzedaż
parku
z ruinami
pałacu
Majątek w 1927 roku został wydzielony z byłej posiadłości zwanej Kessel Gut.
Składał się z zabudowań mieszkalnych (pałac dolny, czynszówka nr 164) i
folwarcznych (obora, stodoła, spichlerz, mleczarnia, stajnia końska).
1930 - zapis w Księdze Wieczystej
Właściciel Fritz Schade, pocztowo-czekowe konto Wrocław 53433. Powierzchnia
125,9 ha w tym 100 ha roli ornej, 10 ha łąk, 7,5 ha pastwisk, lasu 5,3 ha, 0,3
ha stawu, 0,5 ha ogrodu i podwórka.
Podatek gruntowy netto 2928 DM, posiada elektryczne światło i siłę elektryczną.
Członek rolniczo-dostawczego związku dla Dolnego Śląska, uszlachetnione świnie.
1937 - zapis w Księdze Wieczystej
Powierzchnia 100,92 ha, niewiele zmian w porównaniu do 1930 roku, założona
Księga Hodowlana dla nizinno - czarno - białej rasy krów, uprawa dużej ilości
okopowych.
1947 - rozparcelowanie gruntów majątku na potrzeby osadników wojskowych i
repatriantów z Kolonii i Ubocza Dolnego.
Zabudowa gospodarcza Kolonia (Pasiecznik).
Archiwalne wizerunki dwóch pałaców w Uboczu Kolonia.
Ruina pałacu w Uboczu Kolonia oraz fundament rozebranego budynku gospodarczego.
Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.
Majątek Ubocze (Nieder - Schosdorf - Ubocze Dolne 138)
Z uwagi na fakt
istnienia pałacu, podaję skrócony opis zespołu pałacowo - dworskiego według
stanu z 1991 roku. Dziś tylko w obrysie i niektórych detalach przypomina swoją
świetność i pozwala na częściowe utrwalenie wizerunku pozostałych trzech budowli
pałacowych w Uboczu.
Majątek obejmuje teren zbliżony do prostokąta, którego część północno-wschodnia
stanowi czworoboczny dziedziniec otoczony z czterech stron budynkami
gospodarczymi i pałacem (budynki gospodarcze pierzei południowej w ruinie).
Towarzyszy mu rozległy staw w części południowej i południowo - zachodniej oraz
park otaczający od północnego zachodu i wschodu. Dwór usytuowany jest pośrodku
wschodniej pierzei dziedzińca. Przed fasadą zakole drogi dojazdowej, prowadzącej
od głównego - północnego wjazdu na teren dziedzińca, obok kępa zieleni wysokiej.
Od wschodu teren porośnięty chwastami i samosiewami śnieguliczki, głogu,
czarnego bzu. Przed elewacją południową teren dawnego ogrodu ozdobnego, którego
pozostałością jest owalna misa fontanny.
Pałac
Budynek zwarty, częściowo podpiwniczony, dach czterospadowy łamany, poniżej
okapu trójkątny szczyt i para lukarn po bokach. Trzy lukarny w połaci wschodniej
i po jednej w połaciach północnej i południowej. Lukarny kryte daszkami
naczółkowymi, zwieńczone stożkowatą sterczyną z kulą. Dwukondygnacyjny aneks
północno - wschodni, nakryty dachem jednospadowym z kalenicą na wysokości okapu
dachu głównego. Fasada pięcioosiowa na osi budynku, ściana wznosi się powyżej
okapu (0,5m), zwieńczona trójkątnym szczytem wykrojonym w spływy wolutowe.
Ściany murowane z kamienia i cegły, obustronnie tynkowane (tynk nakrapiany i
gładki). Węgary i nadproża otworów ceglane, otynkowane. Strop belkowy typu
nagiego z dekoracyjnym deskowaniem ślepego pułapu – w jodełkę i na zakładkę,
bejcowany. Podsufitka z desek otynkowanych na trzcinie. Więźba dachowa
drewniana, słupy wbudowane w ceglane ściany pokoi poddasza, odkryte. Słupy
narożne usztywnione parami mieczy ze zdwojonymi płetwami dźwigającymi krokwie
czterech połaci dachowych: tramy górnej kondygnacji, więźba (legary podłogi
górnej kondygnacji strychu leżą na podciągu). Pokrywa dachu: łupek na goncie
mocowanym na łatach. Odprowadzenie wody z połaci dachu rynnami i rurami
spustowymi na teren przy budynku (pierwotnie do studzienek drenażowych
połączonych z kanalizacją burzową). Wnętrza w południowej części przyziemia to
jadalnia i salon, rozdzielone wąskimi fragmentami ściany działowej, z szerokim
otworem w środku. Na krawędzie ścian nałożone profilowane pilastry, dźwigające
profilowany fryz i lekko wyładowany gzyms, zwieńczone bezpośrednio pod sufitem.
Ściany salonu do 1 metra wyłożone ramowymi płycinami boazeryjnymi, parkiet
dębowy, przy oknach drewniane okiennice, dwuskrzydłowe - czterodzielne. W
narożniku salonu zachowany kominek, w jadalni kominek węglowy z nadstawką z
wtórnie użytych kafli. W sieni, ściany do 1 metra wyłożone boazerią ramowo -
płycinową, w posadzce z lastrica gwiazda. W pokoju na piętrze zachowany piec
kaflowy, kafle białe zdobione motywami roślinnymi, pośrodku popiersie kobiety w
muszli. Sztukatorska rozeta pośrodku stropu. Schody:
- murowane, niesione na kolebkowym sklepieniu klatki schodowej piwnicy. Stopnie
i
podstopnice drewniane, zabiegowe z balustradą pełną w początku biegu,
boazeria typu angielskiego
- drewniane, jednobiegowe, policzkowe pełne, z profilowaną poręczą i balustradą
tralkową. Tralki
toczone, smukłe, wieloczłonowe na poddaszu.
- drewniane, jednobiegowe, w górnej części zabiegowe, policzkowe pełne – na
strych
- murowane, nieregularne, dwubiegowe, łamane – do piwnicy.
Posadzki wielobarwne, lastrico, płytki ceramiczne kwadratowe o ściętych narożach
w układzie rombowym, deski na legarach, parkiet dębowy.
Okna skrzynkowe, ościeżnicowe, krosnowe – jedno lub dwudzielne, z dwu lub jednym
nadślemieniem. Krzyż właściwy lub pozorny.
Drzwi zewnętrzne główne dwuskrzydłowe z dekoracyjnym nadświetlem, skrzydła
łamane płycinowe, przeszklone, opatrzone kutą kratą z inicjałem AB w ligaturze.
Wewnętrzne jedno i dwuskrzydłowe na zawiasach czopowych. Rok ukończenia budowy
pałacu - 1905.
Majątek w Dolnym
Uboczu od dawien dawna obejmował część terenu z Górnej Olszyny (znajdował się na
jej terenie), dopiero od 1740 roku majątek w całości znalazł się w granicach wsi
Ubocze.
Wzmiankowani właściciele
1478 - Kunze von Spiller
1489 - Michael von Spiller
1512 - Kasper von Spiller
1513 - Kunze von Spiller i jego żona Jadwiga
1525 - Kasper von Spiller
1584 - Christoph von Spiller
1603 - Wenzel von Borau
1609 - Hartwig von Spiller
1631 - majątek przejmuje Barbara Schlichtyng z d. Spiller
1635 - umiera Casper Hartwig von Spiller, majątek przejmuje córka Magdalena
1649 - majątek przejmuje brat Barbary - Heinrich
1652 - Peter von Spiller
1658 - majątek dziedziczy rotmistrz Wolf Friedrich von Bornstadt - żonaty z
Barbarą
Magdaleną von
Spiller
1675 - dziedzic Casper Hartwig von Spiller mając zezwolenie buduje duży browar i
wytwórnię słodu
1676 - 1681 - właścicielem jest Johann Friedrich von Lüttitz
1695 - majątek odzyskuje Caspar Hartwig von Spiller
1712 - Maria Elisabeth von Crezenstein z powiatu strzegomskiego kupuje majątek
1716 - właścicielka majątku zamienia go na podobny z Hansem Ferdinandem
Tschirnahaus
(położony w
pobliżu Strzegomia)
1740 - spłonęły budynki majątku w Górnej Olszynie, pogorzelisko zostało
sprzedane
Dotychczasowy właściciel stawia budynki w miejscu współcześnie nam znanym
1749 - majątek kupuje Johann Carl Prenzel
1815 - Olszyna przechodzi do powiatu lubańskiego
1845 - właścicielem jest Carl von Hoffmann
1849 - władzę nad majątkiem obejmuje Rudiger z Gryfowa
1850 - a następnie Leopold Carl von Sanden
1858 - rotmistrz von Kracht
1860 - Ganzert
1863 - Gaunitz
1865 - kapitan Friedrich Wilhelm von Nixdorf
1866 - majątek kupuje Robert Thode, po nim dziedziczy córka Emma, żona
Aleksandra von Loben
1905 - Adolf Bormann
1917 - właścicielem zostaje Hermann Stolzenberg
1930 - zapisy w Ksiedze Wieczystej
Ostatnim niemieckim właścicielem (1937) majątku, pałacu i parku był Albert
Wagner, fabrykant z Zitau. Majątek należał do związku dostawców Dolnego Śląska,
telefon Gryfów 137, obsługa bankowa w Dreźnie (filia Zittau). Zarządcą byl
Hunger. Powierzchnia gruntu 74,5 ha, w tym 33 ha tłustych pastwisk
(prawdopodobnie chodzi o grunty zasiane lucerną, koniczyną itp), 1 ha staw, 12
ha lasy, 3,25 ha park, 2,25 ha ogród, obejście i żwirownia. Podatek gruntowy
1440 DM. Hodowano amerykańską rasę kur.
1945 - oddział Armii Czerwonej kwateruje w pałacu
1946 - formalny zarząd nad majątkiem z zabudowaniami przejmuje Zarząd Gminy w
Uboczu
1947 - częściowa parcelacja, wydzielenie parku i pałacu z obszaru majątku, od
1956 roku w pałacu
mieszkały
rodziny: Kanecki, Uleryk, Stankiewicz, Karaczun, Waszkun, Wołoszyn, Bąk.
Na krótko majątek był zarządzany przez Spółdzielnię Produkcyjną, po jej
rozwiązaniu grunty zostały sprzedane rolnikom.
Pałac w Uboczu Dolnym na archiwalnym zdjęciu.
Pałac w Uboczu Dolnym oraz przylegająca zabudowa gospodarcza współcześnie (2012 rok).
Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.
Majątek Ubocze 170-172 (Mittel - Schosdorf - Ubocze Środkowe)
Zespół pałacowo-folwarczny wraz z parkiem zajmuje nieregularny obszar. Opada w kierunku południowo - wschodnim do wąwozu w którym płynie potok. Od południowego wschodu naturalna skarpa, w południowej części obniżenie zajęte przez nieckę stawu. Ogrodzeniem jest od północy tylna elewacja budynku gospodarczego i mur kamienny, częściowo nadbudowany cegłą. Istnieją cztery wjazdy – brama południowo - zachodnia, północno - zachodnia i dwa na końcach alei parkowej. Dookoła stawu rosną 160 - letnie lipy. Ogród ozdobny i staw powstał w latach dwudziestych XIX wieku, a parkowe zagospodarowanie terenu w końcu tegoż wieku. Na południowy wschód od potoku park porośnięty dębem, olchą czarną, lipą, świerkami i jesionami.
W okresie 1945 - 1947 w pałacu przebywało dowództwo oddziału rosyjskiego (zaopatrzenie - gospodarstwo pomocnicze). Po opuszczeniu przez Rosjan Ubocza, do 1952 pałac był niezamieszkany a jedynie dozorowany. Po utworzeniu Spółdzielni Produkcyjnej, jej zarząd przejął pałac wraz z budynkami gospodarczymi. Z chwilą likwidacji spółdzielni w 1956 roku, pałac był systematycznie niszczony i dewastowany, w latach 60-tych został rozebrany. Cegła i inny materiał budowlany został wywieziony (kierunek krakowski).
Do 1371 roku właścicielem byl Hentschel Coppe von Zedlitz (można domniemywać, iż Hentschel byl rycerzem księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II, a później księżnej Agnieszki. Za zasługi otrzymał włości w pobliżu Świdnicy i Lwówka Śląskiego. Poniżej właściciele majątku ( majątek w Uboczu Górnym powstał jako pierwszy). W latach 1371 - 1582 właściciele Ubocza zarządzali całą wsią - bez podziału na majątki.
1371 - całą wieś zakupił Peter von Spiller (25.11)
1387 - Bernhard von Spilner
1393 - jego brat Conrad
1401 - Heinz von Spiller (proboszcz w Lahn), sprzedał połowę majątku swoim braciom
(Bernhard i Conrad )
1404 - Bernhard i Conrad Spillerowie stają się właścicielami dzisiejszych Biedrzychowic
1404 - majątek dziedziczą synowie Conrada von Spillera - Hans i Heinz
1422 - Heinrich Spiller przekazał w spadku majątek synom swego brata Conrada (Hans i Heinze)
1433 - Heinz Spiller połowę majątku sprzedaje Georgowi i Nickelowi Spiller
1438 - Hans Spiller (zaczęto go nazywać Hauenschild z racji jego waleczności i zasług na wojnach)
sprzedaje połowę majątku bratu Heinzowi, wkrótce jednak go odkupuje
1456 - Hans Spilner - Hauenschild sprzedaje majątek miastu Lwówek Śląski
1478 - Kunze Hauenschild dodatkowo kupuje majątek w Olszynie Górnej
1489 - właścicielami majątku sa Georg, Heinze i Michael Spillerowie
1505 - dziedziczy Kunce (Kunze) Spiller
1508 - właścicielem jest Hans Spiller
1521 - majątek przechodzi we władanie Christophera Talkenberga i Hansena Queissera z Rząsin
1525 - włości ponownie wracają do rodziny Spiller
1546 - Antonius von Spiller staje się właścicielem majątku
1582 - młodszy syn Antoniego Spillera Hartwig przejmuje majątek średni i zarządza nim przez 67 lat
1587 - umiera Antoni Spiller (żonaty z Urszulą von Nostitz)
1611 - do majątku dołącza gospodarstwo Blasiusa Wessela
1649 - umiera Hartwig Spiller (11.12.1649) przeżywając 89 lat
1650 - trzeci syn Hartwiga - Siegesmund, obejmuje majątek
1665 - umiera Sigmund von Spiller
1672 - majątek przejmuje Joachim Friedrich von Spiller
1675 - Caspar Hartwig von Spiller przejmuje włości
1699 - majątek (wespół z Kolonią) kupuje Melchior Dux von Wallenberg za sumę 25250 talarów
1705 - hrabia von Schaffgotsch staje się właścicielem majątku
1747 - radca Johann Prentzel z Gryfowa kupuje majątek wespół z pozostałymi w Uboczu
1762 - po śmierci ojca Johanna, majątek dziedziczy córka Euphrosine
1764 - Euphrosine Prentzel wychodzi za mąż - wybrankiem jest Carl Heinrich Otto Hoffmann,
syn znanego kupca gryfowskiego
1792 - umiera Euphrosine Hoffmann (Hoffmanowie posiadali grobowiec na byłym cmentarzu w Uboczu)
1796 - rodzina Hoffmann zostaje uznana za szlachtę
1818 - syn Hoffmanów - Johann Karl Ludwig przejmuje majątek
1846 - umiera Johann Karl Ludwig von Hoffmann
1849 - właścicielem zostaje Rudiger z Gryfowa
1850 - majątek obejmuje Carl Leopold von Sanden
1861 - dobra kupuje bankier Braun z Freibergu i w tymże roku sprzedaje rodzinie von Normann
1866 - Robert Thode, bankier, staje się właścicielem majątku. Majątek w drodze spadku otrzymuje
jego córka Emma, która jest zamężna za królewskiego majora Aleksandra von Loben. Major
umiera 11.11.1889 roku
1910 - majątek przejmuje Breithaupt
1917 - von Rotzler na krótko obejmuje zarząd nad gruntami i zabudowaniami
1918 - majątek kupuje Brauchitsch
- Ulrich von Losch został odnotowany w księdze katastralnej
1926 - majątek nabył Ewald Kretschmar
1930 - zapisy w Księdze Wieczystej
Majątek Średni jest członkiem Rolniczo - Dostawczego Związku Dolnego Śląska. Właściciel Ewald
Kretschmar Berlin Linden 1. Inspektor (zarządca) Hossmann tel. Gryfów 39. Powierzchnia 115 ha,
79,5 ha ziemi ornej, 21,9 ha łąk i pastwisk, staw 0,7 ha, 7,8 ha lasu, 4,7 ha parku, ogrodu i obejścia.
Podatek 2500 DM. Zaprowadzona księga rodowodów dla krów rasy nizinno czarno-białej i hodowla
zarodowa buhajów. Istnieje suszarnia siana i silosy.
1937 - zapisy w Księdze Wieczystej
W porównaniu z poprzednimi zapisami zmienił się telefon w Gryfowie z 39 na 239, mieszkanie Ewalda
w Berlinie z Linden 1 na Charlottenburg 2. Zarządcą był Badecker, szefem dojarzy Steck,
nieznacznie powiększyła się powierzchnia (o 9,25 ha)
1938 - majątek stał się własnością rolniczej wspólnoty gospodarczej pod zarządem Lindenberga. Zarządcą
był Jungmann.
1945 - majątek obejmuje oddział Armii Czerwonej
1947 - Zarząd Gminy Ubocze podejmuje decyzję o rozparcelowaniu majątku
1952 - Zarząd Spółdzielni Produkcyjnej przejmuje pałac na swoją siedzibę
1956 - dewastacja i rozbiórka pałacu, cegła i inne elementy budowlane zostały wywiezione do Krakowa
Dom pracowników dawnego majątku w Uboczu Środkowym oraz rozebrany pałac na archiwalnym zdjęciu.
Ruina pałacu oraz zabudowa mieszkalno - gospodarcza dawnego majątku w Uboczu Środkowym.
Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.
Majątek Ubocze 264 (Ober - Schosdorf - Ubocze Górne)
W drugiej połowie XIX wieku, wokół pałacu (budowla z 1890 r.) na dawnych dworskich łąkach założono park naturalistyczny z wydłużoną polaną w zachodniej części. Na obrzeżach polany skoncentrowany został jednolity wiekowo, 100-letni drzewostan (klony, graby, dęby, jesiony, modrzewie). Po 1945 roku pałac rozebrano. niektóre jego elementy wywieziono do Krakowa. Pozostały w bardzo dobrym stanie - jedyne w Uboczu, zabudowania przyfolwarczne (zarządza nimi obecnie firma eksportowa z Jutrosina).
Można domniemywać, iż majątek w Uboczu Górnym powstał jako pierwszy. Do 1371 roku właścicielem byl Hentschel Coppe von Zedlitz (Hentschel byl rycerzem księcia świdnicko - jaworskiego Bolka II, a później księżnej Agnieszki). Za zasługi otrzymał włości w pobliżu Świdnicy i Lwówka Śląskiego.
Poniżej właściciele
majątku
1371 - całą wieś zakupił Peter von Spiller (25.11)
1387 - Bernhard von Spilner
1393 - jego brat Conrad
1401 - Heinz von Spiller (proboszcz w Lahn), sprzedał połowę majątku swoim
braciom ( Bernhard i Conrad )
1404 - Bernhard i Conrad Spillerowie stają sie właścicielami dzisiejszych
Biedrzychowic
1404 - majątek dziedziczą synowie Conrada von Spillera - Hans i Heinz
1422 - Heinrich Spiller przekazał w spadku majątek synom swego brata Conrada
(Hans i Heinze)
1433 - Heinz Spiller połowę majątku sprzedaje Georgowi i Nickelowi Spiller
1438 - Hans Spiller (zaczęto go nazywać Hauenschild z racji jego waleczności i
zasług na wojnach)
sprzedaje
połowę majątku bratu Heinzowi, wkrótce jednak go odkupuje
1456 - Hans Spilner - Hauenschild sprzedaje majątek miastu Lwówek Śląski
1478 - Kunze Hauenschild dodatkowo kupuje majątek w Olszynie Górnej
1489 - właścicielami majątku sa Georg, Heinze i Michael Spillerowie
1505 - dziedziczy Kunce Spiller
1508 - właścicielem jest Hans Spiller
1521 - majątek przechodzi we władanie Christophera Talkenberga i Hansena
Queissera z Rząsin
1525 - włości ponownie wracają do rodziny Spiller, Kunze Spiller ofiarowuje dwa
stawy swej żonie
Jadwidze jako
dowód miłości
1546 - Antonius von Spiller staje się właścicielem majątku
1587 - umiera Anthonius von Spiller (był żonaty z Urszulą von Nostitz). Majątek
dziedziczą jego synowie
Hartwig i
Christoph, po śmierci starszego z nich Christopha, majątek dziedziczą jego
synowie
Heinrich i
Peter
1643 - umiera Peter Spiller, jego spadkobiercy sprzedają majątek burmistrzowi z
Lubomierza
Antoniemu
Tannerowi von Liebenthall
1649 - umiera Caspar Hartwig von Spiller
1652 - majątek kupuje Anton Tanner von Lowenthall
1666 - właścicielem zostaje syn Antoniego - August Tanner von Lowenthall
1676 - majątek zakupił von Hain z Lubomierza
1679 - dobra kupuje Hans Christoph von Schonau
1685 - hrabia Christoph Wenzel von Nostiz (z Niwnic) staje się właścicielem
majątku
1699 - naczelny dowódca policji z Saksonii - Christian Vollrath von Enden kupuje
majątek
1709 - przez rok wlaścicielem staje się Ferdynand Felix von Puleani
1711 - Johann Wilhelm von Liebeneck droga kupna wchodzi w posiadanie majątku (do
1721)
1721 - w majątku osiada rodzina von Nostitz
1740 - właścicielem majątku zostaje hrabia Hans Anton von Schaffgotsch
1743 - umiera Hans Anton von Schaffgotsch
1747 - bogacz z Gryfowa, Johann Carl Prentzel, doradca królewski, kupuje majątek
od Karla
Gottharda von Schaffgotscha
1762 - umiera Johann Carl Prentzel, włości dziedziczy syn Carl Heinrich Otto von
Hoffmann
(był
bezdzietny), a następnie córka Agnette Euphrosine po mężu Hoffmann
1849 - do majątku wprowadza się Rudiger z Gryfowa (właściciel kopalni)
1850 - majątek obejmuje Carl Leopold von Sanden (nazywany starszym panem)
1861 - bankier Braun z Freibergu w tymże roku sprzedaje grunt i zabudowania
rodzinie von Normann
1865 - odbudowa majątku
1866 - Robert Thode, bankier, obejmuje dobra w Uboczu Górnym
1868 - połowa majątku zostaje rozparcelowana (na 120 części) w ramach akcji
uwłaszczeniowej
1872 - majątek kupuje Wilhelm Roßler, w tymże roku zabudowania spłonęły. Nowy
właściciel podjął
decyzję o
budowie siedziby majątku w innym miejscu (miejscu nam współcześnie znanym).
Na miejscu pogorzeliska Wilhelm buduje tkalnię.
1882 - syn Wilhelma - Gustaw rozbudowuje tkalnię
1890 - zakończenie budowy pałacu
1911 - po śmierci Gustawa Roßlera (pochowany w rodzinnym grobowcu w Gryfowie
Śląskim), jego
zięć major
Breithaupt (żonaty ze starszą córką Gustawa - Charlotte) przejął fabrykę.
Małżonka
posiadała
prokurę w tym zakresie.
1930 - w księdze adresów majątków i posiadłości (Księga Wieczysta) istnieją
następujące wpisy:
Właściciel
Wilhelm Roßler GmbH jest członkiem Związku Dostawców produktów rolnych dla
Dolnego
Śląska, konto czekowe Wrocław nr 8931, telefon Gryfów Śląski 46. Powierzchnia
gruntów
200,5 ha w
tym 67 ha ornej, 20 ha łąk, 21,5 ha pastwisk, 0,3 ha stawów, 80 ha lasów,
1 szkółka
drzew, 21 ha parku, 8 ha podwórza - obejścia. Podatek gruntowy 2800 DM,
cegielnia,
hodowla rasowych krów czarno - białych, wschodnio - pruska rasa świń.
1930 - 1933 - parcelacja, wydzielenie parku i pałacu z obszaru majątku
1945 - 1950 - rozbiórka pałacu
1933 - za sprawne funkcjonowanie pozostałości po majątku odpowiadają rodziny
Setzkom, Richard, Liebig, Feg, Becker. Ostatni właściciel majątku wyjeżdża do
Wrocławia. Majątek staje się drobnym gospodarstwem rolnym.
Wjazd do dawnego majątku w Uboczu Górnym.
Kościoły i cmentarz w Uboczu
Ubocze po raz pierwszy zostało wymienione w dokumencie z 1305 roku, który informował o daninach pochodzących z gminy dla biskupa wrocławskiego. "In Safysdorf solvunt dimidiam marcam, sed nulto deberent solvere et habent ecclesiam.Ibidem sunt allodia,de quibus nun solvunt, cum de jure cederent ab eis tres fertones" Zapis ten jednoznacznie potwierdza istnienie we wsi dużych majątków i zarazem wyznawców wiary katolickiej (jest to jedyna wzmianka z tamtego okresu odnotowana w piśmiennictwie historycznym). Z pojawieniem się nauki luterańskiej na ziemi gryfowskiej, przyjęli ją też właściciele wsi, a w ślad za nimi mieszkańcy wsi, a więc od około 1526 do 1654 roku kościół katolicki znalazł się we władaniu protestantów. Dzięki "Pokojowi Westfalskiemu" z 1648 roku, kończącemu wojnę trzydziestoletnią, od Niedzieli Wielkanocnej 6.04.1654 roku, kościół ponownie wraca we władanie wiernych wyznania rzymsko-katolickiego. Za niecałe stulecie ewangelicy budują najpierw Dom Modlitwy, przekształcony później w zbór protestancki. Od 1743 roku funkcjonowały obok siebie dwa kościoły, w 1840 roku część wiernych z kościoła ewangelickiego odchodzi (staroluteranie), zakładając własną salę modlitwy i gminę wyznaniową. W 1885 roku i kościoły i wiernych połączyła wspólna budowa cmentarza. Koniec drugiej wojny światowej i jej konsekwencje, to ubytek wyznawców nauki protestanckiej i napływ wiernych wyznania rzymsko-katolickiego. Zbór ewangelicki, wobec braku zainteresowania mieszkańców Ubocza, władz gminnych i kościelnych popada w ruinę, aby swój widoczny żywot zakończyć w 1992 roku. Kościółek staroluteranów w 1946 roku został przekształcony na zabudowania mieszkalno - gospodarcze. Kościół katolicki, po wielu remontach i modernizacjach nadal przyciąga wiernych, a jego sylwetka jest wyrazistym symbolem wiary i polskości tej ziemi.
Kościół katolicki w Uboczu
maj 1305 - pierwsza wzmianka o katolikach w Uboczu
1526 - 1654 kościół we władaniu ewangelików
1550 - 1599 - wzniesienie kościoła na miejscu częściowo spalonego
1589 - montaż ambony o bogatym ornamencie
- fundacja figurki Matki Boskiej z Dzieciątkiem
1623 - zainstalowanie ołtarza
- montaż balkonu (empory)
1624 - wbudowanie kolumn wewnątrz kościoła z herbami i obrazami z życia Pana Jezusa
(dziś już nie istnieją)
1634 - ufundowanie dzwonów dla kościoła (sygnaturka z 1615), poświęcone św. Mikołajowi
i Nawiedzeniu Najświętszej Marii Panny - "o rex glorie veni cum pace c.o. Maria"
1654 - kościół przejęty przez komisję redukcyjną we władanie kościoła rzymsko - katolickiego
- stan posiadania: 2 dzwony, 1 cynowy kielich, 2 cynowe świeczniki, 1 serweta z ołtarza, 87
talarów, zapasy żyta, pszenicy, owsa
- proboszczem zostaje o. Michael Adolfus
1773 - wybudowano kaplicę grobową - po 1960 roku służyła celom katechizacji.
1811 - remont kapitalny kościoła
1925 - na 2354 mieszkańców jest 83 katolików
1929 - sprowadzenie i zainstalowanie organów przez rodzinę Carla Berschdorf w Nysie,
wcześniej służyły do nauki gry seminarzystom w Lubiążu, 6 registrów
1933 - przebudowa kościoła na stan obecny - pow. użytkowa 210,5 m², kubatura 1263 m³
1958 - wpisanie kościoła do rejestru zabytków (4.12.1958)
- wymiana gontowego pokrycia dachu1961 - Misje Święte
1962 - msza prymicyjna ks. Tadeusza Żejmy
- nawiedzenie obrazu Matki Bożej Częstochowskiej
1964 - uroczystości w związku z wręczeniem przez ks. biskupa Pawła Latuska krzyża papieskiego
Pro Ecclesia et Pontyfice dla Jana Baszaka, kościelnego z Ubocza
1967 - konserwacja ołtarza głównego
1968 - msza prymicyjna ks. Mariana Lewandowskiego
- odnowienie wnętrza kościoła
1970 - 29 listopada po raz pierwszy w kościele odprawiona została msza święta w języku polskim
1971 - Misje Święte
1972 - budowa nowego balkonu, demontaż organów, nowa kompozycja malowideł na suficie
(dawniej sufit był płaski, podzielony na kwadraty listwami, w których były obrazy apostołów)
1973 - Rada Ministrów decyzją z 31 grudnia przekazała na własność Kościoła
Rzymskokatolickiego budynek mieszkalny (przykościelny) w Uboczu
1974 - msza prymicyjna ks. Bolesława Boczana (25.05.1974)
1981 - restauracja kościoła
1984 - Misje Święte
1992 - Misje Święte
1997 - wybrukowanie placu przed kościołem
2000 - Misje Święte
2004 - bieżący remont kościoła
2005 - młodzież z Hiszpanii i Polski naprawia mur cmentarny i rozpoczyna remont budynku
przykościelnego z przeznaczeniem na harcówkę (lipiec 2005)
2006 - wpisanie ołtarza do ewidencji zabytków ruchomych (2.03.2006)
- uroczystości związane z Peregrynacją Relikwii bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego
(31.03. - 1.04.2006)
2007 - odprawiona została uroczysta msza święta (17.01.2007) jako wotum za remont ołtarza
- ukazał się pierwszy numer kwartalnika parafialnego
- poświęcenie kaplicy cmentarnej (16.11.2007)
Kościół ewangelicki w Uboczu
1526 - większość
Uboczan przechodzi na ewangelicyzm
1526 do 1654 - kościół rzymsko-katolicki przejęty we władanie
ewangelików
1654 - kościół dzięki działaniu komisji redukcyjnej ponownie wraca we władanie
kościoła
rzymsko -
katolickiego
1654 - 1742 - kościół w Uboczu służy katolikom obrządku rzymskiego, wyznawcy
protestantyzmu korzystają z posług pastora w Ober-Wiese
1742 - koncesja na budowę Domu Modlitwy dla ewangelików (bez dzwonów)
1743 - święcenie nowo wybudowanego ( wałki z gliny pomiędzy drewno )
Domu Modlitwy
1747 - kupno przez wieś domu pastora i szkoły
1750 - murarze i stolarze naprawiają Dom Modlitwy
1764 - edyktem królewskim Dom Modlitwy przemianowany na kościół
1750 - zakup organów dla kościoła
1775 - dobudowanie do kościoła wieży kościelnej (3 dzwony), wieża wysokość 44 m.
1778 - nowy gont na dachu
1787 - budowa nowego fundamentu dla kościoła
1793 - kasa gminy ubocze przejmuje naprawy i remonty kościoła i budynków
kościelnych,
dorosła
młodzież funduje dla kościoła chorągiew, a dziewczęta szkolne czerwoną
serwetę na ołtarz, misę chrzcielną i dzbanek chrzcielny
1797 - budowa domu parafialnego
1840 - od kościoła odłącza się grupa tzw. Starych Luteranów
1845 - remont wiezy kościelnej, pokrycie dachu wieży nowym gontem, pozłocenie
hełmu z
chorągiewką
1862 - wyłożenie podłogi brukowcami, założenie instalacji odgromowej,
1863 - przebudowa kościoła (usunięto drewno i glinę, mury zbudowano z kamienia,
budowa
dwóch balkonów, instalacja loży dla ziemiaństwa - oszklona od ołtarza,
dorobienie
ławek (łącznie 750 miejsc siedzących)
- na czas remontu rzymskokatolicy zezwolili na korzystanie ze swojego kościoła
- wnętrze wzbogacono o obraz na ołtarzu, dwa żelazne i pozłacane lichtarze,
żelazny
pozłacany krzyż, ozdobne okrycie na ambonę, dywan przed ołtarz
1865 - wbudowanie zegara na wieży kościelnej
1879 - rozebranie starych i wmontowanie nowych organów (2 klawiatury, 1 pedał,
18
głosów, napędzane przez dwa dmuchane balony (worki) - poświęcono je 2 listopada
1879 - naprawa organów
1887 - pokrycie na nowo dachu kościoła, plebani i wieży płytkami z łupka,
wnętrze kościoła
zostało wyłożone płytami z piaskowca, montaż 3 drzwi wejściowych, malowanie
okien
1925 - umieszczenie w kościele 400 tablic upamiętniających poległych mieszkańców
Ubocza na frontach I wojny światowej
1946 - 13.07.1946 ostatnie nabożeństwo w kościele ( pastor Wilhelm Dorn)
1981 - zawalenie się dachu, kościół w ruinie
1982 - rozbiórka ruin
Pastorzy kościoła
ewangelickiego w Uboczu:
1549 - 1553 - Martin Wildner
1553 - 1555 - Caspar M.Fischer
1555 - 1559 - Samuel Knot
1559 - 1568 - Dawid Zeise
1568 - 1579 - brak danych
1579 - 1602 - Michale Kybitz
1602 - 1606 - Christoph Hänisch
1606 - 1615 - Johann Herfart
1615 - 1627 - George Krischke
1628 - 1635 - Christoph Weiker
1635 - 1645 - Martin Hoffmann
1647 - 1654 - Caspar Damian Böttner
1743 - 1754 - pastorem dla Ubocza zostaje Johann Adam Tschorn
1754 - 1789 - Carl Christian Schäfer
1789 - 1793 - Johann Carl Friedrich Metthesius
1794 - 1833 - Johann Gottlieb Kulmann
1833 - 1845 - Carl Heinrich Eduard Hörtel
1845 - 1847 - wacat z powodu braku zgody wsi na pastora ( Fromm Berger )
1847 - 1872 - Friedrich Gustaw Neugebauer
1873 - 1910 - Konrad Dürlich
1910 - 1917 - Gotthard Kühn
1918 - 1946 - Wilhem Dorn
Kościół staroluterański w Uboczu
1840 - część mieszkańców Ubocza oddziela się od kościoła ewangelickiego
1841 - przystosowanie domu nr 180 (Jöschke) do odprawiania nabożeństw
1848 - wybudowanie sali modlitw jako dobudówki domu nr 180 (na palach, na górę wiodły schody)
1900 - powstanie chóru przy gminie wyznaniowej - prowadzącymi byli Gottheff Roth, Fritz Roth, Fritz Gloge
1905 - sala modlitw staje się własnością rodziny Müllerów
1934 - nowa przebudowa sali modlitw w połączeniu z budową nowego domu (otynkowanie przybudówki,
dach pokryty dachówką - szczyt łupkiem), okna zza ołtarza wykończone ornamentem,
zlikwidowanie schodów zewnętrznych - wykonanie nowego wejścia, ławki na około 70 osób),
poświęcenie jako koscioła Staroluterańskiego
1935 - wykonanie malowideł na ścianach (autor - Henschel z Rząsin)
1936 - wyznawcy staroluteranizmu w Uboczu zostali podporządkowani parafii w Jeleniej Górze
- Cieplicach, siedziba władz kościelnych mieściła się we Wrocławiu
1937 - zakup organów do sali modlitw
1938 - uroczyste obchody 90-lecia powstania kościoła Staroluterańskiego (Mukkerkirche) w Uboczu
1946 - prawdopodobne przekazanie wyposażenia kościoła do Wrocławia (drewniany ołtarz i pulpit do
czytania, organy, kamienna niecka do chrztu, lichtarz)
Cmentarz w Uboczu
Cmentarz jest
miejscem przeznaczonym na grzebanie zmarłych, w prawie rzymskim uznawany był za
miejsce święte. Prawo to zakazywało jednak organizowania cmentarzy w obrębie
miast. Chrześcijanie, stosując się do tego prawa, grzebali swych zmarłych poza
miastami, w grobach ziemnych. Od IV w. nad grobami męczenników zaczęto wznosić
bazyliki, nieraz przenoszono także ciała męczenników do nowo budowanych
kościołów. Od V w. upowszechnił się zwyczaj grzebania wiernych wokół kościoła, a
od VI w. nawet w samym kościele. W obrębie samego budynku kościelnego chowano
pierwotnie ciała męczenników, później osób zmarłych w opinii świętości, dalej
biskupów i cesarzy. Od XII w. praktyka chowania zmarłych w kościele stała się
prawie powszechna, tzn. każdy mógł być pochowany w kościele, choć rezerwowano
ten przywilej jedynie dla osób zasłużonych dla tego kościoła. Papież Pius V
Konstytucją Apostolską Cum primum apostolatus, z dnia 1 kwietnia 1566 r.
ograniczył tę praktykę, zabraniając grzebania zmarłych w kościele bez zgody
rektora i patrona kościoła. Dalej jednak większość cmentarzy znajdowała się
wokół budynku kościelnego.
Koniec XVIII w., wiek XIX i XX to rozwój cmentarzy grzebalnych nie związanych
już z budynkiem kościelnym. Zlikwidowano również wiele cmentarzy
przykościelnych. W Uboczu do 1760 roku chowano zmarłych w nieładzie przy
kościele rzymsko-katolickim, w tymże roku uporządkowano plac, poszerzono go, a w
1811 roku odnowiono mur cmentarza. Na ponowne poszerzenie terenu nie wyrazili
zgody właściciele gruntów przykościelnych. Wierni obu kościołów złożyli się na
wykup gruntu w ilości 76 arów i 6 lipca 1885 roku zakupili teren płacąc 2400
marek. Założenie nowego cmentarza wyniosło 4600 marek, a poświęcono go 4 grudnia
1885 roku. Pierwszym zmarłym, który znalazł tam wieczny spoczynek był Christian
Shäfer z Ubocza Górnego.
Po wojnie, cmentarz popadł w ruinę. Szabrowany, niszczony, pozostawiony sam
sobie, bez jakiejkolwiek opieki ze strony społeczności wiejskiej jak i władz
samorządowych. Kaplica grobowa po usunięciu z niej trumien (1947), pełni rolę
przykościelnego magazynu, aby od 1960 roku służyć katechizacji dzieci i
młodzieży. Drugi cmentarz otoczony murem, nieczynny od ponad 60-ciu lat, tuż
przy kościele rzymsko - katolickim, zaczął pełnić swoją rolę po powstaniu parafii
w Rząsinach, wcześniej tylko sporadycznie grzebano na nim mieszkańców Ubocza
(większość zmarłych w latach 1945 - 1959 chowano na cmentarzach w Olszynie i
Gryfowie Śląskim). Przeniesiono też szczątki zmarłych pochowanych tuż przed
wejściem do kościoła (pozostały epitafia), i od strony zachodnio-północnej.
Pod koniec lat siedemdziesiątych gorączkowe rozglądanie się za nowym terenem na
cmentarz. Kilka warunków jakim miał odpowiadać, spełniał istniejący wówczas
cmentarz poniemiecki - teren był zlokalizowany w sposób wykluczający możliwość
wywierania szkodliwego wpływu cmentarza na otoczenie, z dala od zabudowań,
cieków wodnych, na wzniesieniu, w pobliżu sieci komunikacyjnej. Ale
zlikwidowanie cmentarza to szereg utrudnień, włącznie z międzynarodowymi. Wszak
pochówki na tym cmentarzu odbywały się jeszcze w 1947 roku. Zatem nie był
spełniony podstawowy warunek jakim był okres 40 lat od daty ostatniego pochówku.
Rada Sołecka, a właściwie wówczas sołtysujący wsi Marek Polesiak rozpoczął w
1980 roku starania. Przy pełnym poparciu ówczesnego Naczelnika MiG w Gryfowie
Śląskim Piotra Chudziaka, uruchomiono procedurę uzyskania zgody władz
niemieckich na wcześniejszą likwidację cmentarza. Po kilku miesiącach nadchodzi
z Jeleniej Góry pozytywna odpowiedź. Zapobiegliwość i chytrość Marka Polesiaka,
wsparta mądrą radą ks. proboszcza Wernera Machy, wkrótce zaowocowała
rozpoczęciem robót w lecie 1981 roku. Do pracy stają mieszkańcy Ubocza, młodzi i
starzy, panie i panowie. Setki nagrobków, płyt kamiennych, stare drzewa,
pozostałości po kaplicy zostają wywiezione do istniejącego wówczas wysypiska
śmieci w tzw. debrze na Kolonii. Po splantowaniu placu, przy pomocy władz
gminnych ogrodzono go, pomalowano siatkę. Rozpoczęto normalną eksploatację
cmentarza, a jego administrowanie przejął w imieniu wsi sołtys Ludwik Gandurski,
zaprowadzając ład i porządek. Pierwszym pochowanym na nowym cmentarzu był śp.
Bronisław Kaczarewski - 17.01.1982 roku. Do dzisiaj mieszkańcy Ubocza sami
porządkują cmentarz, wycinają krzaki, przeprowadzają cięcia odmładzające drzew.
Została poszerzona i utwardzona droga dojazdowa, urządzono przy cmentarzu mały
plac parkingowy. Od 2003 roku nadzór nad cmentarzem wolą mieszkańców Ubocza
został powierzony nowo wybranemu sołtysowi - Robertowi Mizgierowi. Zmieniony też
został status cmentarza - zgodnie z uchwałą Rady Miejskiej Gminy Gryfów Śląski z
2.03.2004 roku, cmentarz stał się komunalnym (jako mienie gminne),
administrowanym przez Radę Sołecką Wsi Ubocze.
Fabryka Nawozów Fosforowych
Carl Koethen G.m.b.H. Chemische Düngerfabrik
Poprzednikiem
potężnych zakładów chemicznych w Uboczu był niewielki tartak, na miejscu którego
w 1867 roku wybudowano młyn parowy i wkrótce fabrykę produkującą kwas siarkowy,
mączkę kostną i przeróżnego rodzaje kleje. W 1986 roku, fabrykę przejął Karl
Koethen - właściciel kilku fabryk w Niemczech. Podjął decyzję o zamknięciu
podobnego zakładu we Freiburgu (Saksonia) i pod koniec XIX wieku uruchomił
produkcję nawozów fosforowych. Surowcem były apatyty z Północnej Ameryki, kamień
siarki sprowadzano z Hiszpanii i Grecji. Fabryka była położona na obszarze 33
mórg, jedną trzecią zajmowała zabudowa mieszkalna. W latach 1910-14 nastąpiła
gruntowna modernizacja zakładu, w wyniku czego rok później fabryka wyprodukowała
30 000 ton superfosfatu i 15 000 ton kwasu siarkowego. Wcześniej, bo w 1913 roku
zakład przeszedł w ręce Koks i Chemiczne Zakłady Berlin AG. W latach 30-tych
firma zatrudniała blisko 300 pracowników, jej ostatnim dyrektorem do końca wojny
był dr Lohr.
Różne były koleje losu popularnych "fosforów" (Fabryka Nawozów Fosforowych i
Kwasu Siarkowego w Uboczu, Państwowa Fabryka Nawozów Fosforowych i Fabryka
Nawozów Fosforowych "Ubocz") po zakończeniu II wojny światowej. Przeszły kilka
modernizacji zostając przy produkcji nawozów - zwłaszcza fosforowych. Wzrastała
produkcja, zaniedbywano ochronę środowiska - potok ubocki przez lata był
naturalnym ujściem ścieków fabryki, nawet żaby go unikały. Począwszy od lat
pięćdziesiątych XX wieku, zakład stał się głównym "dostawcą" tlenków siarki i
innych szkodliwych substancji, musiano ogłosić strefę martwą w pobliżu fabryki,
nastąpiły wysiedlenia z pobliskich domostw. Dopiero po kilkudziesięciu latach
(koniec lat 80-tych) uporano się z podstawową ochroną środowiska, założone
zostały nowoczesne filtry, żółte połacie ziemi wokół fabryki zaczęły tracić swój
intensywny kolor, zapach wokół fabryki stał się bardziej znośny. Potok wiejski
płynący przez Ubocze odzyskał naturalną barwę, odrodziło się w nim życie
biologiczne. Sporadycznie zdarzały się awarie i niekontrolowane wycieki wody,
chociażby przypadek z 5 kwietnia 2000 roku, kiedy to z terenów fabryki wydostały
się kwaśne wody powodujące śnięcie ryb w Olszówce na prawie 5-cio kilometrowym
odcinku rzeki.
U schyłku dekady Gierka (Uchwała Rady Ministrów 130/79 z 10.06.79) fosfory miały
być zmodernizowane w ramach 3 - letniego cyklu inwestycyjnego. Przewidywano
dwuetapową modernizację, miano zabezpieczyć odpowiednie środki finansowe. Celem
było przejście z produkcji superfosfatu pylistego na potrójny granulowany -
docelowo po II etapie zakład miał produkować prawie 450 tys. ton superfosfatu
pylistego rocznie (ilości granulowanego nikt nie był w stanie przewidzieć).
Środków starczyło na I etap, na drugi zabrakło i złotówek i wykonawców robót
specjalistycznych. Mimo trudnego okresu (stan wojenny, kłopoty z zaopatrzeniem w
surowce), w 1982 roku zakład wyprodukował 267 tys. ton superfosfatu pylistego i
2 tys. ton nawozów ogrodniczych, przy zatrudnieniu 300 osobowym. Wówczas
fosforyty sprowadzano z Maroka, apatyty ze Związku Radzieckiego, siarkę używano
krajową. Oprócz zagadnień typowo technologicznych, kierownictwo zakładu musiało
w owym czasie zmagać się z nonsensami gospodarczymi - nie wolno było wysyłać
nawozów wagonami do 50 km, obowiązkowe pośrednictwo Agrochemu, kłopoty w
zatrudnieniu. ciągły brak wagonów do wysyłki.
Przełom 1989/90 roku spowodował trudności finansowe fabryki. Z każdym rokiem
spadało zapotrzebowanie rolnictwa na nawozy, firma popadła w długi. Kierownictwo
firmy na czele z dyrektorem Józefem Konradem Przybyłą podjęło próby znalezienia
się w nowej rzeczywistości politycznej i gospodarczej. Zakład odszedł od
monolitu produkcji, zwiększył asortyment nawozów, nawiązał współpracę z
Instytutem Chemii Nieorganicznej w Gliwicach, poprosił o pomoc firmę
konsultingowo - doradczą. W 2000 roku na 49 Międzynarodowych Targach
Wynalazczości, Badań Naukowych i Nowych Technologii - Bruksela 2000 zakład
został uhonorowany Złotym Medalem za Polifosfaty G i JM i Kalifosfat M.
Od 2002 roku produkcja nawozów jest niewielka - azotowych 420 ton, fosforowych
3159 ton, potasowych 2740 ton. Zakład posiada 0,8% rynku krajowego w produkcji
nawozów fosforowych. W obecnej dekadzie zakład produkuje nawozy granulowane,
pyliste i pylisto-krystaliczne typu PMg, PK, PKMg, NPK, NPKMg, również
wzbogacane mikroelementami (bor, cynk), przestrzegając technologii przyjaznej
dla środowiska, rolnika i producenta. Skutkiem kryzysu jest nagromadzenie się
zobowiązań wobec pracowników, ZUS i gryfowskiego magistratu za nieuregulowany
podatek od nieruchomości. Szansą dla zakładu miała być produkcja nawozów,
składnika biopaliw, jednakże ówczesny układ polityczny (SLD i PO) pozbawił
fabrykę i region złudzeń. Zakład oddał za długi swój biurowiec - wkrótce do
niego wprowadziła się powiatowa ARiMR oraz PKPS. Dofinansowanie udzielone przez
Ministerstwo Skarbu Państwa w wysokości 3,3 mln złotych (27.10.2003) na
restrukturyzację finansową, inwestycje i restrukturyzację zatrudnienia pozwoliło
na snucie realnych planów rozwojowych mimo bardzo słabego wskaźnika rentowności
obrotu netto. Po chwilowych zawirowaniach związanych z przekształceniami (zakład
miał się stać częścią Z.Ch. Police), ze Spółki Akcyjnej Skarbu Państwa został
przekształcony w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, gdzie kapitał
zakładowy w wysokości 9700000,00 jest w wyłącznym posiadaniu Skarbu Państwa.
Od chwili swego powstania Ludowy Zespół Sportowy "Zryw" w Uboczu otrzymywał
konkretną pomoc ze strony kierownictwa zakładu - najczęściej darmowe środki
transportu na wyjazdowe mecze drużyny piłkarskiej. Zakład wespół z Gryfexem i
Suchymi Farbami patronował sekcji piłkarskiej gryfowskiego "Gryfa", który
wówczas mając silne oparcie finansowe i organizacyjne osiąga spore sukcesy. Pod
koniec lat siedemdziesiątych i przez następną dekadę większość zawodników była
zatrudniona w fabryce, stworzono im ulgi, dano przywileje, efektem są mecze o
awans do III ligi. W 1980 roku, piłkarze MLKS "Gryf" zdobyli Mistrzostwo Polski
LZS w Rzeszowie. Ówczesnym Ojcem gryfowskiej piłki nożnej był dyrektor FNF "Ubocz"
Mieczysław Sosnowski, którego niespodziewana śmierć przerwała marzenia o potędze
futbolistów z miasteczka nad Kwisą.
Dziś ekolodzy wojewódzcy z jednej strony mają na uwadze zagrożenie dla regionu
ze względu na przechowywany na terenie zakładu kwas siarkowy i fluorokrzemowy, z
drugiej zaś widzą wartość poznawczą, jaką posiada fabryka ze względu na
krajobraz przemysłowy.
"Pomnik poległych" w Uboczu.
Kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, brama w murze kościoła oraz płyty nagrobne na ścianach kościoła.
Cmentarz w Uboczu oraz kaplica.
Tablica na budynku domu parafialnego. Figurka Matki Boskiej, "pomnik poległych" oraz zniszczony budynek dworca kolejowego.
Zabudowa miejscowości oraz wiadukt kolejowy na nieczynnej linii.
Zajazd pod "Złota Gwiazdą" - współcześnie oraz na archiwalnej widokówce.
Dawna szkoła w Uboczu, stary browar Schaffgotsch Ritterguts-brauerei Gräflich Schaffgotsche Werke GmbH oraz była pastorówka.
Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.
Archiwalne widokówki i zdjęcia
Historische Ansichtskarten und Fotos
Friedrich Bernhard Werner - Schlesische Bethäuser. Reprint von 1748 - 1752.
Archiwalne widokówki oraz fragment starej mapy.
Sammlung Duncker
SCHOSDORF
PROVINZ SCHLESIEN - REGIERUNGS - BEZIRK LIEGNITZ - KREIS LÖWENBERG
Schosdorf, in alter Zeit auch wohl Schoffdorf genannt, gehörte nach den
vorhandenen Urkunden schon 1371 der Familie von Spill er, und bestand damals aus
den drei Gütern Ober-, Mittel- und Nieder-Schosdorf, die bis 1595 ungetrennt in
dieser Familie verblieben. In diesem Jahre wurde jedoch ein Antheil an die
Gebrüder von Boraw Kessel abverkauft, die sich dort einen herrschaftlichen Hof
erbauten, der nach ihrem Familien-Namen „Kessel-Gut" benannt ward. 1605 kauften
die von Spiller dieses Gut zurück, und blieben alle vier Güter nun wiederum in
deren Besitz bis 1645. Um diese Zeit erwarb ein mit ihnen verschwägerter
Rittmeister von Bornstedt das Niedergut, und 1652 ward auch das Obergut durch
Siegmund von Spiller abverkauft, welches dann während eines Jahrhunderts
siebenmal seinen Besitzer wechselte und zwar 1652 Tanner von Löwenthal, 1678 von
Schönau, 1693 von Nostitz, 1710 von Puteani, 1711 von Liebeneck, 1726 von
Ehrenschild, 1727 Carl Gotthard Graf von Schaffgotsch. Aber auch die beiden noch
im Besitz der S piller'sehen Familie befindlichen Güter Mittel- und
Kessel-Schosdorf verblieben ihr nur noch bis 1705, wo sie von Caspar Hertwig von
Spiller, dem letzten Besitzer dieses Namens, durch Verkauf an die gräflich von
Schaffgotsch'sche Familie übergingen, während das von von Bornstedt besessene
Niedergut 1716 an Hans Friedrich von Tschirnhaus gedieh. Im Jahre 1749
vereinigte der Königliche Commerzien- und Conferenz-Rath Johann Carl Prenzel aus
Greifenberg alle vier Güter durch Kauf wieder in einer Hand, und kamen sie durch
Erbfall 1756 an seine Tochter Euphrosine Agneta. Diese vermählte sich mit Carl
Ludwig Hoffmann, der 1797 in den Adelstand erhoben, die Güter auf seine
Nachkommen vererbte, die bis 1850 im Besitze derselben verblieben, wo sie von
Carl Leopold Ferdinand von Sanden, einem Sprossen der altpreussischen Familie
dieses Namens, erkauft wurden. Das Areal der vier Güter von circa 2430 Morgen
enthält etwa 1500 Morgen Acker, 290 Morgen Wiesen und 500 Morgen Forst, aus
Eichen, Buchen, Birken, Erlen und Nadelholz bestehend. Als technische
Gewerbszweige besitzen die Güter einen Marmorbruch nebst Kalkofen, eine
Wassermühle, eine Brauerei, eine Ziegelei. Das Dorf, welches sich idillisch in
einem langen Thale längs einem Bache und zwischen den vier Gutshöfen hinzieht,
hat über 2000 Seelen evangelischer Confession und etwa 300 Possessionen.
Aehnlich dem Gebirgsdorf-Character liegen die Höfe und Häuser von Schosdorf mehr
oder minder isolirt, alle in freundlichen Gärten, und in seiner Mitte erheben
sich die beiden Thürme der evangelischen Kirche und katholischen Kapelle, welche
letztere — als erloschen erklärte Pafochie — eine Filia der Greifenberger
katholischen Stadtkirche ist. Das Patronat über beide steht dem Gutsherrn zu.
Die Einwohner waren zur Zeit des blühenden schlesischen Leinenhandels
grösstentheils Spinner und Weber, haben sich aber seit der Maschinen-Concurrenz
mehr dem Ackerbau zugewendet. Der neue Besitzer von Sanden fand die Gebäude auf
sämmtlichen Gütern in baufälligem Zustande vor, und so entschloss er sich, auf
dem seiner Lage und Umgebung nach hübschesten Kessel-Gute den alten Hof ganz
abzutragen, ein neues Schloss, wie es die Ansicht zeigt, und einen neuen
Wirthschaftshof daselbst zu erbauen, und alles mit einem im englischen Geschmack
angelegten Garten zu umgeben. Dieser Bau war in zwei Jahren vollendet und wurde
1852 das neue Schloss bezogen. Die Parterre-Räume des Schlosses enthalten die
gewöhnlichen Wohnzimmer und Wirthschaftsräume nebst Bade-, Douche- und
Blumenzimmer; im ersten Stock befinden sich ein grosser Saal,
Gesellschaftszimmer, Billard, Bibliothek und Fremdenstuben; im zweiten Stock des
Mittelbaues endlich Fremdenstuben und Räume für die Dienerschaft. Auf der im
Bilde nicht sichtbaren Seite des Schlosses ziert den Mittelbau ein durch alle
Stockwerke reichendes Treppenhaus, und liegt nach jener Seite hin auch der
Wirthschaftshof. Vom Schlosse und namentlich von dessen Thürme bietet sich eine
selten schöne Rundsicht dar, mit den Städten Greifenberg, Friedeberg, Lauban,
den Ruinen Greifenstein, Talkenstein und der Leopolds Kapelle als Zierpunkte des
Mittelgrundes, während die prächtige Kette des Riesen- und Isergebirges mit den
Schneegruben und der Schneekoppe (unter welcher man die Ruine Kynast entdeckt)
den gigantischen Hintergrund abschliesst. Nach Vollendung dieses Neubaues und
der gleichzeitigen Renovationen auf den anderen Gütern, wurden mit verdoppelten
Kräften die begonnenen Meliorationen der Güter fortgesetzt, deren sie so sehr
bedurft hatten. Diese bestanden vorzugsweise in Drainage, Wiesenbau- und
Wässerungsanlagen, Umwandlung von Weideländereien oder sonst ungenutzten Flächen
in Neuländer, und durchgreifende Verbesserung der Aecker sowie der Viehstämme.
Ausser dem eigenen Besitze wandte der neue Gutsherr aber auch seine Sorge der
Gemeinde, Kirche und Schule zu. So wurde bald die evangelische Kirche einer
nothwendigen grösseren Reparatur unterworfen und mit einer neuen Bedachung
versehen, und da die bisher bestandenen beiden Schulen für die Gemeinde nicht
mehr ausreichend erschienen, ward ein grösseres Haus erkauft und zur dritten
Schule um- und ausgebaut. Der Einfluss und das Beispiel des neuen Besitzers
wirkten auch günstig auf die Gemeinde, so dass auch diese ihren Grundstücken und
Gebäuden grössere Sorgfalt als früher zuwendeten, und ist im Laufe einiger Jahre
Schosdorf sichtlich und erfreulich gehoben worden. Der Besitzer, Königlicher
Premier-Lieutenant, Landesältester und Kreis-Deputirter Carl Leopold Ferdinand
von Sanden hat keine Nachkommen, und es ist daher noch zweifelhaft, in wessen
Besitz die Güter später übergehen.
Sammlung Duncker
SCHOSDORF
PROVINZ SCHLESIEN - REGIERUNGS - BEZIRK LIEGNITZ - KREIS LÖWENBERG
Der Gütercomplex Schosdorf besteht aus vier geschlossenen Gütern, Ober-, Mittel-,
Nieder- und Kessel-Schosdorf, welche im Laufe der Zeiten bald gemeinschaftliche,
bald verschiedene Besitzer gehabt haben. Die bisher nachgesehenen Urkunden
weisen wohl von der Mitte des 16. Jahrhunderts ab eine ziemlich ununterbrochene
Reihe von Besitzern auf, aber es lässt sich nicht immer mit Bestimmtheit ersehen,
welche Güter dem betreffenden Besitzer gehört haben. Es bleibt also die
Möglichkeit nicht ausgeschlossen, dass die weiter unten gegebene Tabelle der
Herren von Schosdorf den Namen des einen oder anderen Besitzers, besonders von
Nieder - oder Kessel-Schosdorf, übergangen hat. Pur die Geschichte von Schosdorf
kommt hier besonders das Kesselgut in Betracht, welches als jetziger
Herrschaftssitz auch Schlossgut genannt wird und von dem die Abbildung
beigegeben ist. Aber gerade in Betreff dieses Gutes bieten die Urkunden den
wenigsten Anhalt Vor dem 18. Jahrhundert scheint der Name Kessel - oder
Schlossgut gar nicht vorzukommen. Aus einer im Jahre 1863 gedruckten
geschichtlichen Zusammenstellung ersehen wir allerdings, dass es 1656 schon
genannt wird. Wir aber fanden den Namen erst in einer Urkunde von 1786. Fast
möchte es scheinen, als ob Kesselschosdorf aus einem Vorwerke von einem der
anderen Güter allmählich sich zu einem selbstständigen Gute erweitert habe. In
der That hat es im Verhältniss zu den anderen Gütern den wenigsten Ackergehalt.
Möglich wäre auch, dass es sich aus einem der zwei Bauergüter entwickelt hat,
die im Jahre 1582 an das Dominium gekommen sind und die nur 1665 noch einmal als
„Bauergüter" erwähnt werden. Das andere Bauergut hätte dann vielleicht den
Grundstock abgegeben zu dem nachmaligen „Niedergute," dessen Name in der That
erst in einer Urkunde von 1659 vorkommt. — Wir müssen aber diese Frage auf sich
beruhen lassen, und geben lieber einen Ueberbliek über die Geschichte von
Gesammt - Schosdorf, da ja das Kesselgut —, wann es auch entstanden sein mag —,
jedenfalls vom Anfang seines Bestehens an gleiche Schicksale mit den übrigen
Gütern gehabt hat. Es wird aber dieser geschichtliche Ueberbliek sich im
Allgemeinen auf die aus den Urkunden gewonnene Aufzählung der Besitzer
beschränken müssen. Nur für die älteren Zeiten dürften einige weitere Notizen
von Interesse sein. Die älteste sichere Nachricht haben wir vom Jahre 1371, in
weichern Jahre Hentschee Copaa von Zedlitz Ober- und Mittelschosdorf an Peter
von Spiller verkaufte. Die Herren von Zedlitz haben auch danach noch lange Zeit
Besitzungen in Schosdorf oder in unmittelbarer Nähe gehabt. Das beweisen zwei
Urkunden aus den Jahren 1583 und 1584, aus denen ersichtlich, dass Hans und
Caspar von Zedlitz an Christoph von Spiller zwei Wiesen und zwei Teiche an der
Greiffenberger Feldmark verkauften. Die Herren von Spiller aber haben durch mehr
als 3 Jahrhunderte Besitzungen in Schosdorf gehabt. Mit der Zeit brachten sie
auch noch die beiden ändern Güter an sich. Jedenfalls war Niederschosdorf 1635
in ihrem Besitz; denn in diesem Jahre verpfändete es Hartwig von Spiller an
Magdalena, geborene von Spiller. Im Jahre 1656 aber kaufte dessen Sohn, Sigmund
von Spiller, Kesselschosdorf dazu von der hinterlassenen Tochter des Bernhard
von Börau. Ausserdem (?) besassen die von Spiller zwei Bauergüter, welche Caspar
Hartwig von Spiller schon 1582 an die Familie brachte (die aber möglicherweise
identisch sind mit dem Nieder- und Kesselgut), sowie auch (1635) lange Zeit Ober
- Langenöls. So hätte die Familie von Spiller im Jahre 1656 ganz Schosdorf im
Besitz gehabt, wäre nicht schon 1652 Oberschosdorf wegen Verschuldung verkauft
worden an Antonius Tanner von Löwenthal, Bürgermeister, sowie angesehenen
Handelsherrn von Liebenthal. Die übrigen Güter besass Sigmund von Spiller noch
1665, wo er starb. In diesem Jahre aber, oder kurz danach, muss Niederscbosdorf
aus der von Spiller'schen Familie in die von Bornstädt'sche Familie (oder, wenn
das Niedergut mit einem der genannten Bauergüter identisch ist, erst an von
Löwenthal 1665 und dann an die Familie von Bornstädt) übergegangen sein. Denn
1669 findet sich ein Wolf Friedrich von Bornstädt, „Rittmeister auf Sehosdorf"
(jedenfalls Niederschosdorf); und erst 1695, als die Bornstädt'schen Erben „abgestattet"
werden mussten, brachte es Caspar Hartwig von Spiller an die Familie zurück. In
der Zwischenzeit weisen die Urkunden (von 1676 und 1681) auch noch einen Johann
Friedrich von Lüttitz als Herrn von Niederschosdorf auf. Das Mittel- und
Kesselgut war inzwischen jedenfalls in ununterbrochenem Besitze derer von
Spiller geblieben. Zwar findet sich in jener Zeit noch ein Hans Christoph von
Schönau (1679) als „Herr von Schosdorf"; aber es lässt sich annehmen, dass
derselbe ein Nachfolger des Tanner von Löwenberg auf dem Obergutc war. Die von
Spiller'schen Güter'wurden jetzt mehrere Jahre von Friedrich von Wiese, als
Vormund der unmündigen Erben, verwaltet, danach (seit 1695) besass Caspar
Hartwig von Spiller das Mittel- und Niedergut, das Ober- und Kesselgut aber kam
(nach einer nichturkundlichen Nachricht) an seine Geschwister, so dass also 1695
die Familie von Spiller im Besitze von Gesammt-Schosdorf war. Das währte aber
blos vier Jahre. Schon 1699 trat neue Zersplitterung ein und 1710 wurde die
letzte Besitzung derer von Spiller: Niederschosdorf wegen Verschuldung
subhastirt. — Das übrige mag nun mit kurzer Wiederholung des Gesagten die am
Schluss befindliche Tabelle bieten. Ausser diesen geschichtlichen Angaben dürfte
noch Folgendes von Interesse sein. Das Dominium Schosdorf hat das Patronat bei
der Pfarr- und bei der Schul- und Cantorstelle (die Hilfslehrer werden vom
Pastor gewählt). Das Schulpatronat ist ein unbedingtes, das Pfarrpaftonat ist
ein bedingtes. Das Patrocinium bestimmt die Probeprediger; daraus präsentirt die
Kirchengemeinde demselben 3 Candidaten, aus denen es dann den Pastor wählt. Die
Pflichten des Patrociniums bestehen seit 1802 gesetzlich, früher herkömmlich,
darin, dass es zu allen Bauten und Reparaturen der kirchlichen Institute 2/3,
die Gemeinde V» beiträgt. — Da die vier Güter seit 1858 in den Händen von zwei
Besitzern sind, so sind diese Rechte und Pflichten in der Weise geregelt, dass
Vi der Patrociniumspflichten auf das Niedergut kommt. Bei Pfarr- und
Schulvacanzen hat das Niedergut immer nur einmal das Besetzungsrecht, während
der Besitzer der drei anderen Güter dreimal hintereinander besetzen darf. — Noch
ist zu bemerken, dass das Dominium Schosdorf auch die Gerichtsbarkeit im Orte
auszuüben hat und darin dem Landrathsamte unterstellt ist. Das Kessel- oder
Schlossgut hat sein jetziges Aussehen hauptsächlich durch den Herrn von Sanden
erhalten. Gleich in den ersten Jahren seines Besitzes liess derselbe das alte an
der Südseite des Schlosses gelegene herrschaftliche Gehöfte durchaus, das
Schloss selbst zum grössten Theil abtragen, liess ein neues Schloss und hinter
dasselbe, also nach Osten, neue Dominialgebäude bauen. Auf der Stelle des alten
Hofraums entstand ein schöner grüner Garten, begrenzt von einer Lindenallee und
umsäumt von dichten Baumgruppen, doch so, dass der Blick nach der 10 Minuten
entfernten Eisenbahn und nach den Schneehängen des Riesengebirges offen bleibt.
Dies, sowie der nahe Park mit seinem saftigen Grün und seinem frischen Wasser
unten und seinen vielhundertjährigen Eichen darüber giebt dem Kesselgut einen
entschiedenen Vorzug vor den übrigen Gütern des Dominiums. Nur Oberschosdorf hat
etwas vor ihm voraus, nämlich eine ziemlich umfangreiche Fichtenwaldung. Als im
Jahre 1866 Kessel-, Ober- und Mittelschosdorf von Herrn von Normann auf den
Herrn Robert Thode übergingen, begann für die Herrschaft eine neue Zeitepoche,
indem das Mittel- und Obergut abgebrochen und vollständig neu wieder aufgebaut
wurden, und zwar so, dass von den Gebäuden des letzteren auf der Anhöhe an der
Greiffenberg-Löwenberger Chaussee sich eine herrliche Aussicht auf das Gebirge
darbietet. Ein über hundert Puss tiefer Brunnen liefert dort das Wasser. Durch
die in sehr intelligente Hände gelegte Oekonomie- Verwaltung ist die Herrschaft
neuerdings in einen ausserordentlich blühenden Zustand gekommen.
Die Familie von Hoffmann besass die gesammten Guter bis 1849, wo Carl Heinrich Otto von Hoffmann und seine Schwester Ernestine Henriette Euphrosyne Adolphe die ganze Besitzung verkaufte, die nun folgende Herren bekam: 1) Bergwerksbesitzer Rüdiger in Greiffenberg, 1849. (Ober-, Mittel- und Niedergut.) 2) Herr Hempel, Anfang 1850. 3) Herr Carl Leopold von Sanden, Ende 1850. 4) von Kracht, Königlich sächsischer Rittmeister, seit 1858. (Niedergut.) 5) Herr Ganzert, Deceinber 1860. (Niedergut.) 6) Banquier Braun zu Freiberg in Sachsen, Januar 1861. (Ober-, Mittel- und Kesselgut.) 7) von Normann, Königlich preussischer Rittmeister ausser Diensten. 1861. (Ober-, Mittel- und Kesselgut.) 8) Herr Gaunitz, 1863. (Niedergut.) 9) Banquier Robert Thode zu Dresden und Berlin, 1866. (Ober-, Mittel- und Kesselgut.)
Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska
Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.
Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.
Tomasz Mietlicki e-mail - itkkm@o2.pl