Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach
Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt
Lower Silesia - inheritance of the past in remains
Bielawy - powiat nowosolski
vor 1945 Lindenkranz früher Bielawe - Kreis Glogau
BIELAWY
gm. Siedlisko
Bilawa (1670)
Bielawe Alt (1687)
Bielawe Neu (1687)
Bilawe (1844)
Lindenkranz (1936)
Założenie wsi Bielawy przypisuje się Wolfowi von Glaubitz z Czernej, który w 1541
r. kupił od ówczesnego właściciela Bytomia, Franza von Rechenberga okoliczne
ziemie i sprowadził na nie osadników (nazwa wsi sugerować może jednak istnienie
tutaj wcześniej osady o słowiańskim rodowodzie). Kilka lat później Glaubitz
rozszerzył swoje posiadłości i nakazał postawienie we wsi wiatraka. W 1561 r.
majątek bytomski Rechenbergów zakupił Fabian v. Schönaich, który trzy lata
później odkupił od Glaubitzów również Bielawy. W tym czasie we wsi znajdowało
się 29 gospodarstw chłopskich. Z inicjatywy nowego właściciela założono folwark,
który na-zwano Nowa Bielawa. Od tej pory do pocz. XX w. funkcjonowały nazwy
dwóch części wsi - Stara i Nowa Bielawa – obie wchodziły w skład majoratu
siedlisko-bytomskiego (Carolath-Beuthen). W 1580 r. Schönaich ufundował w
Bielawach pierwszy protestancki kościół oraz szkołę. Przemiany gospodarcze,
które na pocz. XVII w. zainicjował spadkobierca Fabiana, Georg v. Schönaich,
zahamowała wojna trzydziestoletnia. W 1626 r. wieś padła łupem wojsk
protestanckich Mansfelda, a w 1642 r. żołnierze szwedzcy zaprószyli ogień, który
oprócz zabudowań gospodarczych strawił budynek szkoły i świątynię. Po wkroczeniu
wojsk cesarskich miały miejsce prześladowania religijne. Odbudowa ze zniszczeń
trwała dosyć długo. W 1701 r. ludność wsi otrzymała zezwolenie na wzniesienie
drewnianej dzwonnicy, na której zawieszono dwa dzwony. Nową świątynię zbudowano
dopiero pod panowaniem pruskim. Kościół p.w. Serca Jezusowego wzniesiono w 1767
r. Szachulcowa świątynia istniała do końca XX w., kiedy po pożarze została
rozebrana, a na jej miejscu wzniesiono nowy kościół (1999 r.).
Podział wsi na dwie części utrzymywał się do połowy lat 30. XX. stulecia. W 1765
r. wieś zamieszkiwało -Stara Bielawa (Nowa Bielawa) - 19 (21) kmieci, 24 (4)
zagrodników, 27 (17) chałupników (komorników) i 12 (4) rzemieślników. W 1791 r.
w starej części znajdowały się dwa folwarki, 2 wolne gospodarstwa i 4 wiatraki a
zamieszkiwało ją 629 osób, w nowej natomiast mieszkało 280 osób. W 1845 r. Stara
Bielawa liczyła 791 mieszkańców (10 katolików), którzy zamieszkiwali w 90
domach. We wsi mieściła się szkoła ewangelicka (otwarta w 1835 r. – 240
uczniów), funkcjonował folwark z owczarnią na 1200 owiec, 2 kuźnie i 5
wiatraków. W tym samym czasie Nową Bielawę zamieszkiwało 442 osoby (w tym 42
katolików), ponadto znajdował się tu folwark (wyspecjalizowany w hodowli owiec)
i 2 wiatraki. W 2 poł. XIX w. Schönaichowie wydzierżawili większość swoich
folwarków. Na pocz. XX w. przy gospodarstwie uruchomiono olejarnię, we wsi
powstał system wodo-ciągów, poczta, funkcjonowało kilka zakładów rzemieślniczych
i 7 wiatraków. W latach 20-tych XX w. oddano do użytku nowy budynek szkoły. W
1926 r. Nowa Bielawa liczyła - 361 mieszkańców, Stara Bielawa – 658.
W połowie lat 30. XX w. władze niemieckie dokonały zmiany słowiańskiej nazwy
miejscowości na Lindenkranz, a w 1937 r. wieś włączono do powiatu głogowskiego.
W czasie II wojny światowej zlokalizowano we wsi niewielki obóz dla jeńców
radzieckich. W 1945 r. w pobliżu Bielaw miały miejsce kilkudniowe walki Rosjan z
okopanymi nad kanałem Kopalnica wojskami niemieckimi. Po 1945 r. tradycyjny
podział wsi uległ zatarciu, we wsi wzniesiono kilka nowych zabudowań
mieszkalnych i gospodarczych, zmodernizowano drogi. W latach 50. uruchomiono we
wsi pocztę. W latach 80. i 90. XX w. zmodernizowano budynek szkoły podstawowej –
urządzono stołówkę, świetlicę, wzniesiono salę gimnastyczną i pomieszczenia dla
funkcjonującej od 1955 r. biblioteki wiejskiej. W 2000 r. wieś liczyła 691
mieszkańców i 104 gospodarstwa rolne.
Tekst za zgodą wydawcy z publikacji: Tomasz Andrzejewski, Miejscowości powiatu nowosolskiego. Rys historyczny, Nowa Sól 2004.
Kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa oraz cmentarz tuż za nim.
Odnowiony stary budynek szkoły i nowa sala gimnastyczna.
Pozostałość po dwóch pomnikach w Bielawach.
Zabudowa miejscowości, Krzycki Rów i wjazd do miejscowości od strony Siedliska.
Po majątku w Bielawach pozostał tylko fragment zabudowy gospodarczej. Siedziba właściciela została rozebrana w latach powojennych.
Archiwalne widokówki i zdjęcia
Historische Ansichtskarten und Fotos
Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska
Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.
Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.
Tomasz Mietlicki e-mail - itkkm@o2.pl