Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach
Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt
Lower Silesia - inheritance of the past in remains
Chełmek - powiat nowosolski
vor 1945 Kölmschen - Kreis Freystadt
CHEŁMEK
gm. Nowa Sól
Köllmichen (1791)
Kölmchen (1844)
Kochanowo Małe (1945)
Wieś Chełmek posiada metrykę średniowieczną. Pierwszym, wzmiankowanym w 1447 r.,
właścicielem majątku ziemskiego był Nikel Zefelth (Sefeld). Informacje o
kolejnych właścicielach są bardzo skąpe. Przez pewien czas Chełmek wschodził w
skład majątku Lubięcin. W XVI w. posiadłość ziemska znajdowała się w rękach
rodziny von Kreckwitz, następnie rodu von Dyherrn. Prawdopodobnie w połowie XVI
w. wybudowano w pobliżu miejscowego folwarku obszerny dwór obronny. Obiekt był
wielokrotnie przebudowywany w XVIII i XIX w. i zatracił cechy stylowe.
Prawdopodobnie podczas przebudowy w I poł. XIX w. obiekt rozdzielono, tworząc
dwa oddzielne dwory, z których jeden pełnił funkcje siedziby właściciela, drugi
mieścił mieszkania dla służby. Równocześnie z przebudową dworu miała miejsce
rozbudowa folwarku, którego zabudowania zamknęły od północy obszerny podwórzec,
do którego prowadziła murowana brama. Od południa założony został niewielki park
krajobrazowy. Większość prac na terenie założenia folwarcznego przypisuje się
rodzinie von Kottwitz, która władała wsią w XVIII stuleciu. W 1758 r. Adam
Melchior Kottwitz sprzedał posiadłość Friedrichowi Hansowi Carlowi von
Schönaichowi. W końcu stulecia wzmiankowano w Chełmku siedzibę pańską, folwark,
karczmę, wiatrak, 9 gospodarstw kmiecych, 10 zagrodniczych, 5 komorników – 153
mieszkańców. Około 1840 r. zabudowania folwarku spłonęły, odbudowano je w ciągu
roku. W 1845 r. Chełmek należał już do rodziny książęcej Acerenza Pigantelli – w
tym czasie wieś liczyła 92 domy – 672 mieszkańców (42 katolików). W skład
rozległego majątku ziemskiego wchodził miejscowy folwark specjalizujący się w
hodowli owiec, 4 wiatraki, gorzelnia i browar, we wsi funkcjonowało nadleśnictwo
i rewir leśny. Ponadto dobra ziemskie obejmowały folwarki Sabinengrund,
Adelheidhof i Köhlerei. Około 1860 r. majątek w Chełmku i Lubięcinie stał się
własnością rodziny von Rothenburg. W składzie dóbr ziemskich rodu (państwo
stanowe Nietków) pozostał do 1945 r. Po zakończeniu II wojny światowej majątek
ziemski rozparcelowano, w części folwarków utworzono Państwowe Gospodarstwa
Rolne, zabudowania dworskie przejęły Lasy Państwowe, które użytkują obiekty do
dnia dzisiejszego. W latach 70. i 80. powstało we wsi kilka nowych zabudowań
mieszkalnych i gospodarczych, w tym 4 pracownicze budynki wielorodzinne
(1981-85). W 1981 r. wzniesiono pawilon handlowy. Zabytkowe młyny wiatrowe
uległy zniszczeniu i zostały rozebrane. W 2000 r. Chełmek zamieszkiwało 463
osoby, we wsi znajdowały się 53 gospodarstwa rolne, 10 zakładów usługowych i 2
obiekty handlowe.
Tekst za zgodą wydawcy z publikacji: Tomasz Andrzejewski, Miejscowości powiatu nowosolskiego. Rys historyczny, Nowa Sól 2004.
Dwór w Chełmku.
Archiwalne widokówki i zdjęcia
Historische Ansichtskarten und Fotos
Chełmek - Dwory
Dwór I
Kamila Helena Domagalska
Źródło:
"Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego"
Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska
Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.
Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.
Tomasz Mietlicki e-mail - itkkm@o2.pl