Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach

Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt

Lower Silesia - inheritance of the past in remains


 

Cisów - powiat nowosolski

vor 1945 Zissendorf - Kreis Freystadt

 

CISÓW
gm. Kożuchów

Czisselndorff(1349)
Zissendorf (1791)
Cisowo (1945)


Średniowieczne dzieje wsi związane są z Kożuchowem, prawdopodobnie była to jedna z osad przynależnych do miasta. W I połowie XIV w. Cisów znajdował się w rękach żagańskiego mieszczanina Petera Unglowbe (podobnie jak pobliskie wsie Słocina i Podbrzezie Dolne), który w 1349 r. część dochodów ze wsi przekazywał na rzecz szpitala św. Ducha w Kożuchowie (pierwsza wzmianka o miejscowości). Kilkanaście lat później część wsi była już własnością rycerską. W 1388 r. wymienia się bowiem jako właścicieli Nickela i Vincenta, synów Hansa v. Unruh ze Stypułowa. W 1563 r. miejscowość znajdowała się w posiadaniu Albrechta v. Unruh, potem jego syna Albrechta Młodszego (1616 r.). Kolejni przedstawiciele tego rodu władali Cisowem do II poł. XVII w., później wzmiankuje się rodziny von Müllenau i von Goltz. W 1746 r. Cisów zakupił Hans Ernest von Kalckreuth z Podbrzezia Dolnego. U schyłku stulecia (1791 r.) wieś dzieliła się na dwie części – własność rycerską rodziny Kalckreuth – folwark, 4 ogrodników, 7 rzemieślników – 77 mieszkańców oraz część przynależną do Kożuchowa z 30 mieszkańcami – 3 gospodarstwa chłopskie, ogrodnik i 2 rzemieślników. W połowie XIX w. rozbudowany został miejscowy folwark i postawiono wiatrak. W 1845 r. w części należącej do miasta było 6 gospodarstw i 39 mieszkańców, majątek ziemski obejmował natomiast 14 gospodarstw z 96 mieszkańcami. Na pocz. XX w. Alfred v. Kalckreuth sprzedał folwark Paulowi Brose. Jemu należy przypisać budowę w pobliżu zabudowań folwarcznych stylowej willi i założenie niewielkiego parku. W latach 30. XX w. majątek zakupił Otto Rodolle, który opuścił Cisów dopiero w 1946 r. W 1945 r. z kierunku Cisowa posuwały się wojska radzieckie atakujące Kożuchów, ze wzgórz cisowskich artyleria prowadziła ostrzał miasta, które zdobyto po kilkugodzinnych walkach. Po wojnie w folwarku ulokowano Państwowe Gospodarstwo Rolne, które funkcjonowało do lat 90.XX w. W 2003 r. wieś zamieszkiwały 103 osoby – 17 gospodarstw.

Tekst za zgodą wydawcy z publikacji: Tomasz Andrzejewski, Miejscowości powiatu nowosolskiego. Rys historyczny, Nowa Sól 2004.


              

Stylowa willa oraz zabudowa gospodarcza dawnego majątku.



 

 

 

Willa oraz zabudowa gospodarcza dawnego majątku.

 

Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.

 



 

Archiwalne widokówki i zdjęcia

Historische Ansichtskarten und Fotos


Cisów - Założenie dworsko-folwarczno-parkowe

Założenie dworsko-folwarczno-parkowe usytuowane jest na wschodnim obrzeżu miejscowości, po północnej stronie drogi lokalnej prowadzącej do Solnik, ok. 500 m od skrzyżowania z główną szosą prowadzącą z Kożuchowa do Szprotawy. Dwór zlokalizowany jest w zachodniej części założenia. Umiejscowiony jest centralnie na prostokątnej działce, zamkniętej od strony południowej ogrodzeniem, z bramą wjazdową. Od wschodu sąsiaduje z budynkiem mieszkalnym, oddzielającym go od podwórza gospodarczego, od północny z parkiem położonym na skarpie wzniesienia morenowego, a od zachodu szpalerem drzew, wysadzonym wzdłuż granicy założenia.

Wieś wymieniona była po raz pierwszy w dokumentach w 1349 roku. Kolejna udokumentowana informacja dotyczy zakupu Cisowa przez synów Petrusa von Unruh ze Stypułowa Środkowego w 1388 roku. W rękach rodu von Unruh dobra pozostały do 1672 roku, kiedy to zadłużony majątek został sprzedany. Nowym właścicielem został von Müllenau, który odsprzedał włości w roku 1743 baronowi von Goltz, a ten zbył je trzy lata później hrabiemu von Kalckreuth z Podbrzezia Dolnego. W 1791 roku wieś była podzielona na dwie części: pierwszą należącą do miasta Kożuchów i drugą z folwarkiem należącą do rodziny von Kalckreuth. Następnym posiadaczem dóbr, wymienianym z imienia jest Alfred Kurt von Kalckreuth w 1845 roku. Po śmierci hrabiego sukcesorem majątku został starszy syn Alfred von Kalckreuth. Z powodu choroby, ok. 1880 roku, oddał on swoje dobra w dzierżawę młodszemu bratu Theobaldowi. Prawdopodobnie w roku 1913 Alfred Kurt von Kalckreuth sprzedał cisowski majątek Paulowi Brose. Z jego inicjatywy w drugiej dekadzie XX wieku, dotychczasowy folwark został rozbudowany. Wówczas po jego zachodniej stronie wzniesiono rezydencję otoczoną niewielkim ogrodem, z podjazdem umiejscowionym od południa, a po północnej stronie urządzono ponad dwu i pół hektarowy park krajobrazowy. W 2. poł. lat 30. XX wieku rezydencję wraz z dominium nabył Otto Nadolle, który pozostał właścicielem do 1946 roku. Po wojnie majątek przejął Skarb Państwa, a następnie zorganizowano w nim PGR, które funkcjonowało do lat 90. XX wieku. W tym okresie dwór był użytkowany jako biura PGR. W kolejnych latach rezydencja przeszła na własność Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa z siedzibą w Zielonej Górze. Pod koniec lat 90. XX wieku majątek nabył osoba prywatna.

Budowla zbudowana została w drugiej dekadzie XX wieku, w stylu eklektycznym. Rozplanowana jest na rzucie zbliżonym do prostokąta urozmaiconego ryzalitami: środkowymi i narożnym na planie koła oraz przybudówką na planie prostokąta, mieszczącą główne wejście i schodami o wykroju wachlarza. Fasada zwrócona jest w kierunku południowym. Dwukondygnacyjny budynek posadowiony na wysokich piwnicach, nakryty jest wielospadowym dachem mansardowym. Bryła rozczłonkowana jest silnie wysuniętymi przed lico ryzalitami od strony po południowej i północnej. Ryzalit północny ma zróżnicowaną wysokość. Najwyższa trzykondygnacyjna część zwieńczona jest szczytem o wklęsło-wypukłym wykroju. Przylegają do niej niższe dwu- i jednokondygnacyjne, przekryte dwuspadowymi daszkami. Po lewej stronie ryzalitu umieszczony jest otwarty ganek kolumnowy dźwigający balkon z tralkową balustradą. Elewacje artykułowane są gzymsami: cokołowym i wieńczącym. Narożna elewacji i ryzalitów podkreślone są boniowaniem. Okna o różnorodnym kształcie ujęte są w opaski uszakowe. W elewacji wschodniej umieszczona jest tarcza herbowa, opracowana w tynku.

W budynku zachowała się w większości oryginalna stolarka okienna, a we wnętrzu stolarka drzwiowa, snycerka klatki schodowej oraz posadzki: ceramiczne i drewniane. Ponadto w pomieszczeniu na piętrze znajduje się secesyjny piec kaflowy.

Małgorzata Lisiecka
Źródło:
"Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego"


Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska

Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.

Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.

Tomasz  Mietlicki    e-mail  -  itkkm@o2.pl