Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach

Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt

Lower Silesia - inheritance of the past in remains

GOŁASZYN
gm. Nowe Miasteczko

Linda (1295)
Lindow (1506)
Lindau (1791)
Mieczysławów (1945)

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1295 r., kiedy biskup wrocławski Jan przekazał dochody z tutejszej parafii głogowskiej kolegiacie. W tym czasie wieś była już znaczącą miejscowością z własnym kościołem (świątynię p.w. św. Marcina wzniesiono w II połowie XIII w., w XVI w. nakryto kościół sklepieniem, a w 1883 r. dobudowano wieżę). Jednak historia osadnictwa na tym terenie sięga czasów znacznie wcześniejszych. Badania archeologiczne wskazują ślady zasiedlenia okolic Gołaszyna na początku naszej ery. We wczesnym średniowieczu istniała tutaj osada, która rozwijała się dzięki dogodnemu położeniu na szlaku handlowym z Głogowa do Krosna Odrzańskiego. W XIII w. w pobliżu wsi powstała osada targowa, która dała początek miastu Nowe Miasteczko (Nova Civitas Linda). Nowopowstałe miasto nie wchłonęło jednak wsi, która leżała w pobliżu jego obwarowań. W średniowieczu Gołaszyn należał do wielu właścicieli. Wśród właścicieli poszczególnych części należy wymienić rycerskie rodziny von Dyherrn, Wirsing, Lidlow, Nachern, Rechenberg, Berge, Knobelsdorff, Glaubitz, Tschammer i Haugwitz. Okresowo miejscowość podzielona była pomiędzy kilku właścicieli. W 1350 r. część wsi należała do kapelana książęcego, Ottona z Bytomia Odrzańskiego. Ciekawe są losy gołaszyńskiego młyna, który był przedmiotem wielokrotnych transakcji handlowych. W połowie XVII w. Gołaszyn wszedł w skład majątku ziemskiego zarządzanego przez jezuitów z Otynia. Wcześniej, podczas wojny trzydziestoletniej, wieś razem z pobliskim Nowym Miasteczkiem przeżyła przemarsze wojsk. Szczególnie dotkliwy dla mieszkańców okazał się pobyt wojsk polskich na służbie cesarza – tzw. lisowczyków (1622).
W końcu XVII w. wzmiankowano w Gołaszynie kilka młynów wodnych (Niedermülle – 1681, Kirchmülle – 1692), sto lat później wymieniono kolejne dwa młyny wodne i jeden wiatrowy. Przejęcie gołaszyńskiego majątku przez jezuitów zaowocowało rozwojem gospodarczym wsi. W 1671 r. jezuici wznieśli przy folwarku wielką owczarnię, a w 1686 r. murowaną stodołę. W rękach zakonu jezuitów majątek gołaszyński pozostał do końca XVIII w. W 1790 r. Gołaszyn podzielony był na dwie części – kościelną (29 mieszkańców, 3 wolne gospodarstwa) i część należącą do księcia kurlandzkiego Piotra Birona, w której znajdował się kościół, dom parafialny, dom pański, 2 folwarki, 4 młyny wodne – 517 mieszkańców. Podział ten zachował się do połowy XIX w. W 1845 r. właścicielem większej części wsi był książę Aleksander Dino, w skład majątku wchodziło 78 domów, okazały dwór (wybudowany w II połowie XVIII w.), 3 folwarki, 3 młyny wodne, młyn koński, papiernia, 3 wiatraki, olejarnia, browar, gorzelnia, cegielnia i owczarnia – 783 mieszkańców (336 katolików). Druga część wsi stanowiła własność królewską i składała się z 3 wolnych posiadłości chłopskich – 32 mieszkańców. W II połowie XIX w. książęcymi dobrami ziemskimi zarządzał a spółka rodzinna Perseverantia (własność rodziny von Lancken – Wackenitz z Otynia). Na początku XX w. większość majątku rozparcelowano, a folwark wydzierżawiono; w 1926 r. dzierżawcą był Paul Schellak, w 1933 r. Fritz Fohn. Po 1945 r. w folwarku zorganizowano Państwowe Gospodarstwo Rolne, które do czasu likwidacji na początku lat 90. XX w., podlegało różnym kombinatom i zrzeszeniom PGR (ostatnio PGR w Borowie Wielkim). W latach 60. we wsi działało kółko rolnicze, które następnie przyłączono do Bazy Maszynowej w Nowym Miasteczku. W latach 80 i 90. wzniesiono we wsi kilka nowych zabudowań mieszkalnych i gospodarczych, na przełomie stulecia remontowano kościół. W 2002 r. we wsi znajdowało się 48 gospodarstw rolnych i kilka zakładów usługowych, zamieszkiwało – 425 mieszkańców.

Tekst za zgodą wydawcy z publikacji: Tomasz Andrzejewski, Miejscowości powiatu nowosolskiego. Rys historyczny, Nowa Sól 2004.

Kościół p.w. św. Marcina.

Kaplica w pobliżu kościoła.

Obraz pochodzący z kościoła w Gołaszynie.

Krzyż pokutny z Gołaszyna.

Kościół p.w. św. Marcina.

Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.

Dwór na archiwalnej fotografii oraz jego współczesny wizerunek. Na pozostałych zdjęciach dawny folwark. Ten będący w obecnych granicach administracyjnych Nowego Miasteczka majątek należał przed 1945 rokiem do Gołaszyna - Lindau.

Archiwalne widokówki i zdjęcia

Historische Ansichtskarten und Fotos

Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.

Tomasz  Mietlicki    e-mail  -  itkkm@o2.pl