Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach

Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt

Lower Silesia - inheritance of the past in remains


 

Konotop - powiat nowosolski

vor 1945 Kontopp - Kreis Grünberg

 

KONOTOP
gm. Kolsko

Konotopia (1531)
Khontop (1533)
Kontopp (1791)

Wieś powstała w średniowieczu. Badacze nazwę miejscowości wywodzą od miejsca, gdzie topiły się konie. Może to sugerować, że średniowieczną wieś założono pośród bagien i rozlewisk, które tworzyła rzeka Obrzyca (nazywana także Leniwą Obrą). Początki wsi sięgają prawdopodobnie XIII w., w 1308 r. wzmiankowany jest miejscowy kościół p.w. św. Anny. W XV w. właścicielami wsi byli rycerze von Zabel (Zabeltitz), w których władaniu znajdowały się również Kolsko i Otyń. W 1451 r. wymieniany jest Sigismund von Zabeltitz. W posiadaniu tego rodu Konotop pozostawał do roku 1482. Bracia Zabeltitz trudnili się rozbojem i za to zostali skazani na śmierć przez księcia głogowskiego Jana II. Nie ma pewności, czy w tym czasie we wsi znajdowała się już murowana siedziba rycerska. Na początku XVI wieku właścicielem miejscowości był Balthasar von Löbell, po nim natomiast wymieniany jest Wolff von Dyherrn (1572 r.). Za ich rządów mógł zostać wzniesiony, otoczony fosą ,renesansowy dwór obronny. W połowie stulecia wzniesiono w pobliżu rezydencji murowany kościół, w latach 1550-1654 świątynia była w rękach protestantów. W krypcie kościoła chowano właścicieli majątku (zachowały się renesansowe nagrobki). W końcu XVI w. przy kościele wzniesiono wolnostojącą, drewnianą dzwonnicę, na której w 1595 r. zawieszono, ufundowany przez Annę Kottwitz, dzwon. Około 1576 r. posiadłość ziemska przeszła na własność Sigismunda von Kottwitza. W latach 1693 - 1696 Adam Wenzel von Kottwitz przebudował gruntownie swoją siedzibę. Na miejscu renesansowego dworu powstała barokowa rezydencja. Całość założenia otaczała fosa, którą wkomponowano w założony park. Pragnąc podnieść rangę wsi właściciele poczynili starania o uzyskanie dla Konotopu praw miejskich. Zabiegi te zostały uwieńczone sukcesem - w 1706 r. cesarz Józef I nadał miejscowości herb i stosowne przywileje. Uwzględniając nazwę nowego miasta, w herbie umieszczono pławiącego się w wodzie konia. Otrzymanie przez Konotop praw miejskich zapewne podniosło jego rangę i dodało władającej miejscowością rodzinie splendoru. Niestety nie możemy powiedzieć, czy przyczyniło się do jego rozwoju. Konotop nigdy nie rozwinął się w większy ośrodek, również jego zabudowa nie wykazywała cech miejskich. W 1706 r. przebudowano w stylu barokowym kościół – dobudowano prezbiterium. Drugą świątynię otrzymał Konotop w 1742 r., był to zbór ewangelicki wybudowany przez Adama Heinricha von Kottwitza. W 1790 r. otwarto szkołę ewangelicką. Rok później w części Konotopu przynależnej do właścicieli majątku wzmiankowano pałac, 2 folwarki, dwa kościoły i domy parafialne, szkołę, szpital, 3 wiatraki, młyn wodny, 15 gospodarstw kmiecych, 19 zagrodników i 6 komorników. W skład posiadłości wchodziły również folwarki – Striemene (Strumiany), Schafhorst, Polane i Waldvorwerk (Zacisze) - łącznie posiadłość ziemską zamieszkiwało 831 osób. Część objętą jurysdykcją miejską zamieszkiwały 284 osoby, znajdowały się tutaj dwie karczmy, 44 gospodarstwa komorników oraz 7 innych domów. Miejski epizod Konotopu trwał nieco ponad 100 lat. Po klęskach poniesionych przez Prusy w wojnie z Napoleonem rząd tego państwa przeprowadził liczne reformy, w tym miejską. Nowe prawa nakładały na miasta liczne obowiązki, których spełnienie warunkowało zachowanie dotychczasowych przywilejów. Mieszkańcy Konotopu nie przyjęli tych praw i w konsekwencji miejscowość utraciła prawa miejskie. Być może powodem tego stanu rzeczy był fakt, że miastem nie władała już rodzina Kottwitzów. Od 1788 r. miejscowość bardzo często zmieniała właścicieli, byli nim kolejno von Luckowie, hrabiowie von Rothenburg (do 1811 r.), baronowie von Falkenhayn i książęta von Hessen – Darmstadt, a od roku 1848 Foersterowie. W 1845 r. w części wiejskiej Konotopu znajdowała się placówka poczty królewskiej, 67 domów, browar, gorzelnia, 2 folwarki i 2 wiatraki – 476 mieszkańców. Majątek ziemski obejmował pałac, folwark, 62 domy, 2 wiatraki, 4 kuźnie, 3 piekarnie, 4 zakłady krawieckie – 471 mieszkańców (34 katolików). W skład majątku wchodziły również folwarki Marienhof (obecnie Marianki), Mesche (Mesze), Heinischau (Strumianki), Waldvorwerk (Zacisze). Po przejęciu dóbr ziemskich przez rodzinę Foersterów nastąpił ich rozwój gospodarczy. Nowi właściciele rozbudowywali folwarki, które otrzymały nowe zabudowania gospodarcze – w folwarku przypałacowym wybudowano gorzelnię. Gruntownej przebudowie poddano pałac, który połączono z oficynami, zmieniono pokrycie dachu i wystrój wnętrz. Zmiany zaszły również w otoczeniu pałacu. Wzdłuż brzegów fosy założono park angielski, na jego terenie postawiono altanę i neoklasycystyczne mauzoleum rodzinne. W 1885 r. otwarto w Konotopie szkołę katolicką. W końcu wieku wzniesiono również okazały gmach sądu grodzkiego. W 1900 r. wieś liczyła 1073 mieszkańców. Pewne ożywienie gospodarcze Konotopu nastąpiło na początku XX w. Związane ono było z budową linii kolejowych. Konotop stał się miejscowością, w której krzyżowały się linie Nowa Sól – Wolsztyn i Wolsztyn – Sulechów. Wybudowano tutaj dużą stację kolejową z własną parowozownią i wieżą ciśnień, w pobliżu stacji założono składnicę drewna. Do połowy lat 90. XX w., tj. do czasu likwidacji linii, Konotop pozostawał znanym, lokalnym węzłem kolejowym. Ostatnim, przed wybuchem II wojny światowej właścicielem majątku był Kurt Foerster. Po 1945 r. w majątku ziemskim utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, w przypałacowym folwarku uruchomiono gorzelnię, a sam pałac popadł w ruinę. W przynależnych do własności ziemskiej folwarkach utworzono zakłady rolne podległe PGR, które funkcjonowały do lat 90., współcześnie część majątku gospodarstwa, m.in. gorzelnia, znajduje się w rękach prywatnych. W latach 50. utworzono we wsi kółko rolnicze. W końcu lat 70. wzniesiono w Konotopie trzy pracownicze budynki mieszkalne (inwestycja PGR). Pod koniec lat 60. rozebrano świątynię ewangelicką. Po 1945 r. w budynku sądu otwarto szkołę podstawową, w latach 1971-1974 przeprowadzono remont budynku i wzniesiono salę gimnastyczną. Powstanie osiedla mieszkaniowego i wzrost liczby ludności wymógł potrzebę budowy nowej szkoły z oddziałem przedszkolnym, inwestycję zrealizowano na początku lat 90. W latach 80. rozwinęło się w Konotopie budownictwo indywidualne, niewielkie osiedle powstało w pobliżu pracowniczych budynków mieszkalnych. Na rzeką Leniwa Obra (Obrzyca) wzniesiono stanicę wodną (kajakową) z kilkoma domkami wypoczynkowymi. W 2003 r. Konotop zamieszkiwało 1114 osób.

Tekst za zgodą wydawcy z publikacji: Tomasz Andrzejewski, Miejscowości powiatu nowosolskiego. Rys historyczny, Nowa Sól 2004.


       

Kościół p.w. św. Anny z XVI wieku, przebudowany w  stylu barokowym w 1706 roku. Murowany, jednonawowy, założony na rzucie nieregularnego wieloboku z wyodrębnionym prezbiterium i dwiema kaplicami. Późnorenesansowe i barokowe wyposażenie wnętrza.

   

W końcu XVI w. przy kościele wzniesiono wolnostojącą, drewnianą dzwonnicę, na której w 1595 r. zawieszono ufundowany przez Annę Kottwitz dzwon (zachowany do dnia dzisiejszego).


   

Ruina pałacu w Konotopie.

Kartusz herbowy pochodzący z pałacu w Konotopie.



   

Kościół p.w. św. Anny oraz drewniana dzwonnica.

               

Cmentarz w Konotopie.

           

Dokładne miejsce po wyburzonych ruinach pałacu w Konotopie - rok 2013. Na kolejnych zdjęciach zabudowa gospodarcza dawnego majątku.

       

Zdewastowane mauzoleum grobowe rodu von Förster.

 Budynek dworca kolejowego w Konotopie.

Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.



 

Archiwalne widokówki i zdjęcia

Historische Ansichtskarten und Fotos

   

Friedrich Bernhard Werner - Ilustrowana Topografia Śląska z lat 1744-1768. Skany udostępnił autor strony: http://www.dokumentyslaska.pl/

Friedrich Bernhard Werner - Schlesische Bethäuser. Reprint von 1748 - 1752.

                    

                    

                     

                    

     


Konotop - Pałac - pozostałości

Pozostałości pałacu usytuowane są nieopodal kościoła, po jego południowej stronie, za torami kolejowymi, na zachód od drogi prowadzącej z Nowej Soli do Sulechowa. Położone są w głębi założenia pałacowo-folwarczno-parkowego, na osi głównej bramy wjazdowej prowadzącej od ulicy przez obszerne podwórze gospodarcze zabudowane budynkami mieszkalno-gospodarczo-produkcyjnymi. Ruiny posadowione na prostokątnym placu, otoczonym z wszystkich stron mokrą fosą oddzielającą ją od pozostałych części założenia. Wyspa od wschodu graniczy z terenem folwarku, od zachodu i południa parkiem oraz od północy łąkami. Relikty pałacu i dawny folwark obecnie stanowią własność prywatną.

Pierwszą potwierdzoną w źródłach informacją dotyczącą miejscowych dóbr była wzmianka w 1482 roku o skazaniu przez księcia Jana II Żagańskiego na śmierć za rozbój trzech braci von Zabeltiz. Prawdopodobnie już wówczas istniała w Konotopie siedziba rodu von Zabeltiz wzniesiona wśród bagien, jako dwór obronny otoczony wodą. W 1506 roku dobra rycerskie Konotop nadane zostały w lenno Konradowi von Löben. W 1513 roku objął je Baltazar von Löbell, a następnie Wolf von Löbell. Około 1550 roku majątek nabył Johann von Dyhrn. Ślub jego wnuczki Anny z Zygmuntem baronem von Kottwitz, przeniósł dobra na okres 200 lat we władanie tej rodziny. W ostatnim dziesięcioleciu XVII wieku z inicjatywy ówczesnego właściciela Adama Wenzela von Kottwitz rozpoczęto budowę pałacu. Prace ukończono w grudniu 1696 roku. Była to czworokątna, budowla z dwoma skrzydłami bocznymi, frontem zwrócona na wschód. Korpus dwukondygnacyjny nakrywał czterospadowy dach. Boczne skrzydła obejmowały ogród, a całość była otoczona fosą przez którą przerzucone były trzy mosty. Z uwagi na bagnisty grunt konstrukcja pałacu posadowiona została na ruszcie palowym. Po ponad dwustuletnim panowaniu rodu von Kottwiz, Karl Gotthard sprzedał rezydencję w 1788 roku von Luckowi. Na przełomie XVIII i XIX wieku dobra kilkakrotnie zmieniały właścicieli. Od 1791 roku należały do hrabiny Bethusy z domu Posadowsky, od 1796 roku do księcia von Carolath-Beuthen, po nim do barona von Birckhahn, od 1801 roku do księcia Georga von Hessen-Darmstadt a następnie do von Triebenfelda. W roku 1825 Konotop nabył von Wullfen, natomiast przed rokiem 1845 należał on do barona von Falkenhayn, który odziedziczył go po żonie. W 1845 r. posiadłość nabył hrabia von Förster. Od 1880 roku sukcesorem dominium został rotmistrz Emmo Förster, po którego śmierci panowanie objął jego syn Kurt Förster. Rezydencja pozostała w jego rękach do 1945 roku. Po wojnie w majątku zorganizowano PGR, a w pałacu mieszkania. W latach 50. XX wieku stan techniczny budynku znacznie się pogorszył. Z tego powodu wykwaterowano mieszkańców i w 1965 roku grożący zawaleniem obiekt częściowo rozebrano. Na początku XXI stulecia dawny folwark z ruiną pałacu został sprzedany przez Agencję Rolną Własności Skarbu Państwa w Zielonej Górze osobom prywatnym.

Do dzisiaj z pałacu przetrwały fragmenty murów konstrukcyjnych korpusu: centralna część fasady z narożnikiem południowo-wschodnim, cała ściana południowa i fragment zachodniej oraz murowany taras od strony parku. Z wystroju pałacu zachowała się kamienna tablica fundacyjna z 1693 roku.

Małgorzata Lisiecka
Źródło:
"Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego"


Zapraszam interesującą na stronę Daniela Kurowskiego - Serwis Internetowy Konotopu:

http://www.konotop.pl/index.php


Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska

Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.

Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.

Tomasz  Mietlicki    e-mail  -  itkkm@o2.pl