Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach
Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt
Lower Silesia - inheritance of the past in remains
Konotop - powiat nowosolski
vor 1945 Kontopp - Kreis Grünberg
KONOTOP
gm. Kolsko
Konotopia (1531)
Khontop (1533)
Kontopp (1791)
Wieś powstała w średniowieczu. Badacze nazwę miejscowości wywodzą od miejsca,
gdzie topiły się konie. Może to sugerować, że średniowieczną wieś założono
pośród bagien i rozlewisk, które tworzyła rzeka Obrzyca (nazywana także Leniwą
Obrą). Początki wsi sięgają prawdopodobnie XIII w., w 1308 r. wzmiankowany jest
miejscowy kościół p.w. św. Anny. W XV w. właścicielami wsi byli rycerze von
Zabel (Zabeltitz), w których władaniu znajdowały się również Kolsko i Otyń. W
1451 r. wymieniany jest Sigismund von Zabeltitz. W posiadaniu tego rodu Konotop
pozostawał do roku 1482. Bracia Zabeltitz trudnili się rozbojem i za to zostali
skazani na śmierć przez księcia głogowskiego Jana II. Nie ma pewności, czy w tym
czasie we wsi znajdowała się już murowana siedziba rycerska. Na początku XVI
wieku właścicielem miejscowości był Balthasar von Löbell, po nim natomiast
wymieniany jest Wolff von Dyherrn (1572 r.). Za ich rządów mógł zostać
wzniesiony, otoczony fosą ,renesansowy dwór obronny. W połowie stulecia
wzniesiono w pobliżu rezydencji murowany kościół, w latach 1550-1654 świątynia
była w rękach protestantów. W krypcie kościoła chowano właścicieli majątku
(zachowały się renesansowe nagrobki). W końcu XVI w. przy kościele wzniesiono
wolnostojącą, drewnianą dzwonnicę, na której w 1595 r. zawieszono, ufundowany
przez Annę Kottwitz, dzwon. Około 1576 r. posiadłość ziemska przeszła na
własność Sigismunda von Kottwitza. W latach 1693 - 1696 Adam Wenzel von Kottwitz
przebudował gruntownie swoją siedzibę. Na miejscu renesansowego dworu powstała
barokowa rezydencja. Całość założenia otaczała fosa, którą wkomponowano w
założony park. Pragnąc podnieść rangę wsi właściciele poczynili starania o
uzyskanie dla Konotopu praw miejskich. Zabiegi te zostały uwieńczone sukcesem -
w 1706 r. cesarz Józef I nadał miejscowości herb i stosowne przywileje.
Uwzględniając nazwę nowego miasta, w herbie umieszczono pławiącego się w wodzie
konia. Otrzymanie przez Konotop praw miejskich zapewne podniosło jego rangę i
dodało władającej miejscowością rodzinie splendoru. Niestety nie możemy
powiedzieć, czy przyczyniło się do jego rozwoju. Konotop nigdy nie rozwinął się
w większy ośrodek, również jego zabudowa nie wykazywała cech miejskich. W 1706
r. przebudowano w stylu barokowym kościół – dobudowano prezbiterium. Drugą
świątynię otrzymał Konotop w 1742 r., był to zbór ewangelicki wybudowany przez
Adama Heinricha von Kottwitza. W 1790 r. otwarto szkołę ewangelicką. Rok później
w części Konotopu przynależnej do właścicieli majątku wzmiankowano pałac, 2
folwarki, dwa kościoły i domy parafialne, szkołę, szpital, 3 wiatraki, młyn
wodny, 15 gospodarstw kmiecych, 19 zagrodników i 6 komorników. W skład
posiadłości wchodziły również folwarki – Striemene (Strumiany), Schafhorst,
Polane i Waldvorwerk (Zacisze) - łącznie posiadłość ziemską zamieszkiwało 831
osób. Część objętą jurysdykcją miejską zamieszkiwały 284 osoby, znajdowały się
tutaj dwie karczmy, 44 gospodarstwa komorników oraz 7 innych domów. Miejski
epizod Konotopu trwał nieco ponad 100 lat. Po klęskach poniesionych przez Prusy
w wojnie z Napoleonem rząd tego państwa przeprowadził liczne reformy, w tym
miejską. Nowe prawa nakładały na miasta liczne obowiązki, których spełnienie
warunkowało zachowanie dotychczasowych przywilejów. Mieszkańcy Konotopu nie
przyjęli tych praw i w konsekwencji miejscowość utraciła prawa miejskie. Być
może powodem tego stanu rzeczy był fakt, że miastem nie władała już rodzina
Kottwitzów. Od 1788 r. miejscowość bardzo często zmieniała właścicieli, byli nim
kolejno von Luckowie, hrabiowie von Rothenburg (do 1811 r.), baronowie von
Falkenhayn i książęta von Hessen – Darmstadt, a od roku 1848 Foersterowie. W
1845 r. w części wiejskiej Konotopu znajdowała się placówka poczty królewskiej,
67 domów, browar, gorzelnia, 2 folwarki i 2 wiatraki – 476 mieszkańców. Majątek
ziemski obejmował pałac, folwark, 62 domy, 2 wiatraki, 4 kuźnie, 3 piekarnie, 4
zakłady krawieckie – 471 mieszkańców (34 katolików). W skład majątku wchodziły
również folwarki Marienhof (obecnie Marianki), Mesche (Mesze), Heinischau (Strumianki),
Waldvorwerk (Zacisze). Po przejęciu dóbr ziemskich przez rodzinę Foersterów
nastąpił ich rozwój gospodarczy. Nowi właściciele rozbudowywali folwarki, które
otrzymały nowe zabudowania gospodarcze – w folwarku przypałacowym wybudowano
gorzelnię. Gruntownej przebudowie poddano pałac, który połączono z oficynami,
zmieniono pokrycie dachu i wystrój wnętrz. Zmiany zaszły również w otoczeniu
pałacu. Wzdłuż brzegów fosy założono park angielski, na jego terenie postawiono
altanę i neoklasycystyczne mauzoleum rodzinne. W 1885 r. otwarto w Konotopie
szkołę katolicką. W końcu wieku wzniesiono również okazały gmach sądu
grodzkiego. W 1900 r. wieś liczyła 1073 mieszkańców. Pewne ożywienie gospodarcze
Konotopu nastąpiło na początku XX w. Związane ono było z budową linii
kolejowych. Konotop stał się miejscowością, w której krzyżowały się linie Nowa
Sól – Wolsztyn i Wolsztyn – Sulechów. Wybudowano tutaj dużą stację kolejową z
własną parowozownią i wieżą ciśnień, w pobliżu stacji założono składnicę drewna.
Do połowy lat 90. XX w., tj. do czasu likwidacji linii, Konotop pozostawał
znanym, lokalnym węzłem kolejowym. Ostatnim, przed wybuchem II wojny światowej
właścicielem majątku był Kurt Foerster. Po 1945 r. w majątku ziemskim utworzono
Państwowe Gospodarstwo Rolne, w przypałacowym folwarku uruchomiono gorzelnię, a
sam pałac popadł w ruinę. W przynależnych do własności ziemskiej folwarkach
utworzono zakłady rolne podległe PGR, które funkcjonowały do lat 90.,
współcześnie część majątku gospodarstwa, m.in. gorzelnia, znajduje się w rękach
prywatnych. W latach 50. utworzono we wsi kółko rolnicze. W końcu lat 70.
wzniesiono w Konotopie trzy pracownicze budynki mieszkalne (inwestycja PGR). Pod
koniec lat 60. rozebrano świątynię ewangelicką. Po 1945 r. w budynku sądu
otwarto szkołę podstawową, w latach 1971-1974 przeprowadzono remont budynku i
wzniesiono salę gimnastyczną. Powstanie osiedla mieszkaniowego i wzrost liczby
ludności wymógł potrzebę budowy nowej szkoły z oddziałem przedszkolnym,
inwestycję zrealizowano na początku lat 90. W latach 80. rozwinęło się w
Konotopie budownictwo indywidualne, niewielkie osiedle powstało w pobliżu
pracowniczych budynków mieszkalnych. Na rzeką Leniwa Obra (Obrzyca) wzniesiono
stanicę wodną (kajakową) z kilkoma domkami wypoczynkowymi. W 2003 r. Konotop
zamieszkiwało 1114 osób.
Tekst za zgodą wydawcy z publikacji: Tomasz Andrzejewski, Miejscowości powiatu nowosolskiego. Rys historyczny, Nowa Sól 2004.
Kościół p.w. św. Anny z XVI wieku, przebudowany w stylu barokowym w 1706 roku. Murowany, jednonawowy, założony na rzucie nieregularnego wieloboku z wyodrębnionym prezbiterium i dwiema kaplicami. Późnorenesansowe i barokowe wyposażenie wnętrza.
W końcu XVI w. przy kościele wzniesiono wolnostojącą, drewnianą dzwonnicę, na której w 1595 r. zawieszono ufundowany przez Annę Kottwitz dzwon (zachowany do dnia dzisiejszego).
Ruina pałacu w Konotopie.
Kartusz herbowy pochodzący z pałacu w Konotopie.
Kościół p.w. św. Anny oraz drewniana dzwonnica.
Cmentarz w Konotopie.
Dokładne miejsce po wyburzonych ruinach pałacu w Konotopie - rok 2013. Na kolejnych zdjęciach zabudowa gospodarcza dawnego majątku.
Zdewastowane mauzoleum grobowe rodu von Förster.
Budynek dworca kolejowego w Konotopie.
Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.
Archiwalne widokówki i zdjęcia
Historische Ansichtskarten und Fotos
Friedrich Bernhard Werner - Ilustrowana Topografia Śląska z lat 1744-1768. Skany udostępnił autor strony: http://www.dokumentyslaska.pl/
Friedrich Bernhard Werner - Schlesische Bethäuser. Reprint von 1748 - 1752.
Konotop - Pałac - pozostałości
Pozostałości pałacu usytuowane są nieopodal kościoła, po jego
południowej stronie, za torami kolejowymi, na zachód od drogi prowadzącej z
Nowej Soli do Sulechowa. Położone są w głębi założenia
pałacowo-folwarczno-parkowego, na osi głównej bramy wjazdowej prowadzącej od
ulicy przez obszerne podwórze gospodarcze zabudowane budynkami
mieszkalno-gospodarczo-produkcyjnymi. Ruiny posadowione na prostokątnym placu,
otoczonym z wszystkich stron mokrą fosą oddzielającą ją od pozostałych części
założenia. Wyspa od wschodu graniczy z terenem folwarku, od zachodu i południa
parkiem oraz od północy łąkami. Relikty pałacu i dawny folwark obecnie stanowią
własność prywatną.
Pierwszą potwierdzoną w źródłach informacją dotyczącą miejscowych dóbr była
wzmianka w 1482 roku o skazaniu przez księcia Jana II Żagańskiego na śmierć za
rozbój trzech braci von Zabeltiz. Prawdopodobnie już wówczas istniała w
Konotopie siedziba rodu von Zabeltiz wzniesiona wśród bagien, jako dwór obronny
otoczony wodą. W 1506 roku dobra rycerskie Konotop nadane zostały w lenno
Konradowi von Löben. W 1513 roku objął je Baltazar von Löbell, a następnie Wolf
von Löbell. Około 1550 roku majątek nabył Johann von Dyhrn. Ślub jego wnuczki
Anny z Zygmuntem baronem von Kottwitz, przeniósł dobra na okres 200 lat we
władanie tej rodziny. W ostatnim dziesięcioleciu XVII wieku z inicjatywy
ówczesnego właściciela Adama Wenzela von Kottwitz rozpoczęto budowę pałacu.
Prace ukończono w grudniu 1696 roku. Była to czworokątna, budowla z dwoma
skrzydłami bocznymi, frontem zwrócona na wschód. Korpus dwukondygnacyjny
nakrywał czterospadowy dach. Boczne skrzydła obejmowały ogród, a całość była
otoczona fosą przez którą przerzucone były trzy mosty. Z uwagi na bagnisty grunt
konstrukcja pałacu posadowiona została na ruszcie palowym. Po ponad dwustuletnim
panowaniu rodu von Kottwiz, Karl Gotthard sprzedał rezydencję w 1788 roku von
Luckowi. Na przełomie XVIII i XIX wieku dobra kilkakrotnie zmieniały
właścicieli. Od 1791 roku należały do hrabiny Bethusy z domu Posadowsky, od 1796
roku do księcia von Carolath-Beuthen, po nim do barona von Birckhahn, od 1801
roku do księcia Georga von Hessen-Darmstadt a następnie do von Triebenfelda. W
roku 1825 Konotop nabył von Wullfen, natomiast przed rokiem 1845 należał on do
barona von Falkenhayn, który odziedziczył go po żonie. W 1845 r. posiadłość
nabył hrabia von Förster. Od 1880 roku sukcesorem dominium został rotmistrz Emmo
Förster, po którego śmierci panowanie objął jego syn Kurt Förster. Rezydencja
pozostała w jego rękach do 1945 roku. Po wojnie w majątku zorganizowano PGR, a w
pałacu mieszkania. W latach 50. XX wieku stan techniczny budynku znacznie się
pogorszył. Z tego powodu wykwaterowano mieszkańców i w 1965 roku grożący
zawaleniem obiekt częściowo rozebrano. Na początku XXI stulecia dawny folwark z
ruiną pałacu został sprzedany przez Agencję Rolną Własności Skarbu Państwa w
Zielonej Górze osobom prywatnym.
Do dzisiaj z pałacu przetrwały fragmenty murów konstrukcyjnych korpusu:
centralna część fasady z narożnikiem południowo-wschodnim, cała ściana
południowa i fragment zachodniej oraz murowany taras od strony parku. Z wystroju
pałacu zachowała się kamienna tablica fundacyjna z 1693 roku.
Zapraszam interesującą na stronę Daniela Kurowskiego - Serwis Internetowy Konotopu:
http://www.konotop.pl/index.php
Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska
Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.
Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.
Tomasz Mietlicki e-mail - itkkm@o2.pl