Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach

Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt

Lower Silesia - inheritance of the past in remains

 

Lubięcin - powiat nowosolski

vor 1945 Liebenzig - Kreis Freystadt

 

LUBIĘCIN
gm. Nowa Sól

Lawbenczuk (1446)
Lubentz (1580)
Liebenzig (1791)
Kochanowo Wielkie (1946)

Pierwsze wzmianki o wsi pojawiły się w 1372 r., dotyczyły one miejscowej parafii, której powstanie datuje się na początek XIII wieku. Według tradycji, pierwszy kościół parafialny p.w. św. Katarzyny (wybudowany na wzniesieniu między jeziorami - Lubiecińskim i Kochanowo) miał powstać ok. 1201 r. W czasie wojny trzydziestoletniej świątynia spłonęła. Na początku XVIII w. wzniesiono nową, murowaną budowlę. W XIX w. kościół ponownie przebudowano. W tym okresie obiekt pełnił już rolę kościoła cmentarnego. Po 1945 r. przez pewien czas pełnił też funkcję kościoła parafialnego, opuszczony ok. 1948 r. popadł w ruinę. W latach 80. XX w. budowlę wyremontowano i zabezpieczono. Współcześnie nieczynny.
Średniowieczne dzieje Lubięcina są prawie nieznane – w 1446 r. wzmiankowany jest właściciel majątku Nesmewschil. W XVI w. Lubięcin należał do rodziny von Dyherrn, w XVII stuleciu do rodu von Stosch. Później majątek ziemski, podobnie jak pobliska posiadłość w Chełmku, zmieniał właścicieli. Prawdopodobnie w końcu XVII w. wybudowano przy miejscowym folwarku siedzibę właścicieli, której istnienie wzmiankowano w XVIII w. (obiekt nie zachował się). Na początku XVIII w. właścicielem majątku był David Heinrich von Kottwitz. W 1765 r. wzmiankuje się rodzinę von Schönaich z Siedliska. W latach 1742–1747 wybudowano we wsi drugi kościół. Barokową świątynię p.w. Serca Jezusowego przeznaczono dla ludności protestanckiej. Przebudowana w 1862 r., w rękach protestantów pozostawała do 1945 r. – współcześnie kościół parafialny. W 1791 r. w Lubięcinie wzmiankowano dwa kościoły – katolicki i ewangelicki, 2 domy parafialne, szkołę katolicką (otwartą w 1742 r.), siedzibę pańską, 2 folwarki, 2 karczmy, 10 gospodarstw kmiecych, 12 zagrodników, 36 komorników, 2 młyny wiatrowe. Wieś zamieszkiwało 426 osób. Do majątku ziemskiego należał folwark Teich (współcześnie Stawy) z 7 zabudowaniami. Na przełomie XVIII i XIX w. wybudowano w Lubięcinie 4 młyny wietrzne - obecnie zachowały się 3 obiekty, najstarszy pochodzi z 1817 r.
W 1841 r. książę Louis von Schönaich sprzedał Lubięcin wraz z Chełmkiem Karlowi Germershausen, ten dwa lata później odsprzedał majątek księciu Acerenza Pignatelli. Około 1860 r. posiadłość znalazła się w składzie państwa stanowego Nietków (Polnische Nettkow) rodziny Hohenzollern-Hechingen, potem von Rothenburg. W 1828 r. otwarto w Lubięcinie szkołę ewangelicką. Budynek z dwoma izbami lekcyjnymi, mieszkaniem dla nauczyciela i organisty wzniesiono w latach 1827 – 1829. W 1844 r. posiadłość ziemska obejmowała miejscowy folwark z 3 wiatrakami i gospodarstwami (folwarkami) Luschevolwerk (Lechów) i Teichvolwerk (Stawy). Wieś zamieszkiwało 733 osoby w 92 domostwach. Po 1848 r. ukształtował się podział wsi na dwie części – północna należała do majątku ziemskiego, w południowej znajdowały się wolne gospodarstwa chłopskie. W II połowie XIX w. właściciele majątku rozbudowali folwark (specjalizował się w hodowli owiec), przy którym uruchomiono gorzelnię (1880 r.) W 1885 r. zabudowania wsi strawił wielki pożar. W 1907 r. przez Lubięcin przeprowadzono linię kolejową relacji Nowa Sól – Wolsztyn, która funkcjonowała do lat 90. XX w. Budowa linii kolejowej umożliwiła rozwój pobliskiemu tartakowi. Na początku XX stulecia nastąpił rozwój urbanistyczny wsi. Nowe zabudowania powstawały głównie wzdłuż drogi do Konotopu. Zabudowa Lubięcina połączyła się w tym czasie w zabudową Chełmka i osady Wikarówka (obecnie część Lubięcina). Wzniesiono budynek poczty, restaurację z salą taneczną, remizę strażacką. i kuźnię.
W 1937 r. miejscowa posiadłość ziemska znajdowała się w rękach Wilhelma Isenberga, który ponadto zarządzał folwarkami Adelheidsdorf, Lusche i Teich. Po 1945 r. w zabudowaniach folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, które funkcjonowało do lat 90. XX w., współcześnie część gospodarstwa znajduje się w rękach prywatnych. W latach 1970-1974 zakład rolny w Lubięcinie wzniósł trzy czterorodzinne pracownicze bloki mieszkalne. W latach 60. rozbudowano tartak, który od lat 80. był filią zielonogórskich zakładów meblowych, w 2000 r. zakład przejęła prywatna spółka. Od 1945 r. funkcjonuje w Lubięcinie szkoła, od 1946 r. – przedszkole. W 1960 r. wzniesiono drugi budynek szkolny, który następnie rozbudowano w latach 1990-1991, rok później na potrzeby sali gimnastycznej adaptowano wiejską świetlicę. W wyniku reformy szkolnej w 1999 r. utworzono przy szkole gimnazjum. W latach 60. doposażona w nowoczesny sprzęt gaśniczy została drużyna Ochotniczej Straży Pożarnej (funkcjonująca od 1947 r.), w 1990 r. rozbudowana została remiza. W latach 50. działało w Lubięcinie stałe kino. W latach 1962-1963 wzniesiono we wsi sklep spożywczy i gospodarstwa domowego. Nowoczesny pawilon handlowy oddano do użytku w 1976 r. W końcu lat 60. w ramach czynów społecznych wybudowano we wsi ośrodek zdrowia. W połowie lat 80. w zabytkowym młynie uruchomiony został lokal gastronomiczny z salą taneczną. Po powodzi w 1997 r. wniesiono we wsi kilka domów dla powodzian. W 2000 r. w Lubięcinie zamieszkiwało 725 osób, znajdowało się 108 gospodarstw rolnych (wraz ze Stawami i Radosławicami), funkcjonowało 18 zakładów usługowo-produkcyjnych, w tym dwa zakłady branży drzewnej, 16 punktów handlowych, restauracja i punkt gastronomiczny.

Tekst za zgodą wydawcy z publikacji: Tomasz Andrzejewski, Miejscowości powiatu nowosolskiego. Rys historyczny, Nowa Sól 2004.

       

Poewangelicki  kościół p.w. Serca Jezusowego.

   

Dzwonnica oraz chrzcielnica we wnętrzu kościoła.

           

Kościół p.w. św. Katarzyny.

           

Pozostałość cmentarza niemieckich mieszkańców Lubięcina sprzed 1945 roku obok kościoła p.w. św. Katarzyny.

Obraz pochodzący z kościoła p.w. św. Katarzyny.

       

Drewniane wiatraki typu koźlak, zbudowane kolejno w 1705 roku (gruntownie odnowiony w 1789) następny z 1817 roku i pochodzący z około połowy XIX wieku, zaadoptowany na restaurację.

                   

kościół p.w. Serca Jezusowego oraz jego otoczenie.

       

Drewniane wiatraki w Lubięcinie.

Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.

 

Archiwalne widokówki i zdjęcia

Historische Ansichtskarten und Fotos

   

Friedrich Bernhard Werner - Ilustrowana Topografia Śląska z lat 1744-1768. Skany udostępnił autor strony: http://www.dokumentyslaska.pl/

Friedrich Bernhard Werner - Schlesische Bethäuser. Reprint von 1748 - 1752.

                       

                       

Lubięcin - kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa

 Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Lubięcinie gm. Nowa Sól, pow. nowosolski

Lubięcin, położony jest przy drodze prowadzącej z Wolsztyna do Nowej Soli. Bezpośrednio przy tym szlaku rozciąga się plac przykościelny, na którym usytuowany jest kościół oraz współczesna figura Chrystusa ustawiona na wysokim postumencie. Od strony południowo-wschodniej znajduje się dawna pastorówka,
pełniąca obecnie rolę plebani. Teren wokół kościoła otoczony jest zielonym parkanem.

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1372 r. i dotyczy parafii w Lubięcinie, która prawdopodobnie została powołana już na początku XIII wieku. Wówczas też miał już istnieć pierwszy kościół w Lubięcinie, zastąpiony nowym w XVIII w. W roku 1446 pojawiają się informacje na temat właściciela majątku – Nesmewschil. W XVI w. Lubięcin przeszedł w ręce rodu von Dyherrn. Następnie, w XVII stuleciu stał się własnością rodziny von Stosch. W okresie tym, pod koniec XVII w., przy folwarku wzniesiono niezachowaną do dzisiaj siedzibę właścicieli. Na początku wieku XVIII majątek przechodzi w ręce Davida Heinricha von Kottwitz, w połowie wieku natomiast pojawiają się wzmianki na temat związanego z Siedliskiem rodu von Schönaich. Z 1742 r. pochodzi akt fundacyjny „domu modlitwy”, powstałego z inicjatywy książęcej rodziny Pignatelli. Jego budowę zakończono w roku 1747. Początkowo traktowany jako pomocniczy, wkrótce jednak „dom modlitwy” stał się samodzielnie działającym ośrodkiem religijnym. Z okresu powstania budowli, z 2. poł. XVIII w., pochodzi większość wyposażenia świątyni. Z zachowanej ikonografii obiektu, w tym rysunku Wernera, wynika iż budowla pierwotnie nie posiadała sygnaturki, która została zapewne wprowadzona w roku 1862. Wówczas Lubięcin był własnością księcia Acerenza Pignatelli. Od roku 1828 funkcjonowała w miejscowości szkoła ewangelicka.

Kościół w Lubięcinie założony został na rzucie wydłużonego ośmioboku wzbogaconego płytkimi kruchtami od północy, południa i zachodu. Od strony wschodniej wprowadzono zakrystię na planie zbliżonym do kwadratu. Zwartą bryłę kościoła nakryto siodłowym dachem wielospadowym, ryzality 66 zaś dachami dwuspadowymi a zakrystię trójspadowym. W części środkowej dachu wprowadzono sygnaturkę z latarnią zwieńczoną krzyżem. Elewacje zakomponowane zostały, jako regularny układ słupów i rygli przecinanych zastrzałami. Dodatkowo pionowa artykulacja elewacji podkreślona została regularnym układem dwóch poziomów okien zamkniętych łukiem odcinkowym, szklonych współcześnie, częściowo wtórnie zamurowanych. Elewacja południowa zakomponowana symetrycznie rytmem słupów i okien przesłonięta została w części ryzalitem kruchty, zwieńczonym trójkątnym tympanonem. W przyziemiu ryzalitu wprowadzono otwór wejściowy zamknięty dwuskrzydłowymi drzwiami dekorowanymi klepkami. Nad nim umieszczono wysoki otwór okienny. Po bokach ryzalitu ściany elewacji ukształtowane analogicznie jako dwukondygnacyjne z częściowo wtórnie zamurowanymi dwoma poziomami okien. Elewacje boczne zakomponowane zostały identycznie, z centralnie wprowadzonymi ryzalitami umieszczonymi na osiach. Ryzality ukształtowane zostały podobnie jak w elewacji południowo-zachodniej, z tą różnicą, że symetria kompozycji została zachwiana poprzez wprowadzenie dodatkowych drzwi w skrajnych, bocznych osiach ryzalitów. Elewacje korpusu głównego rozplanowane osiowo z pionowym akcentem rozmieszczonych osiowo dwóch kondygnacji okien. Elewacja wschodnia tworzona przez ściany korpusu kościoła części prezbiterialnej, przysłonięta jest w przyziemiu zakrystią. Elewację zakrystii zakomponowano dwuosiowo. Nad dachem zakrystii układ ściany szczytowej także dwuosiowy tworzony przez pola zamurowanych wtórnie okien. Boki flankowane są przez analogicznie rozwiązane kompozycje ścian prezbiterium – w postaci dwóch poziomów otworów okiennych, z których dolny poziom wtórnie zamurowano.

Wnętrze świątyni obiega empora wsparta na ośmiu drewnianych filarach i dwóch kolumnach z głowicami kompozytowymi. Balustrada empor oraz filary przykryte boazerią. W części zachodniej empor wprowadzono chór muzyczny podkreślony wybrzuszonym w części centralnej parapetem. Na chórze muzycznym znajduje się prospekt organowy z przełomu XVIII i XX w. W części prezbiterialnej usytuowano architektoniczny, przyścienny ołtarz pochodzący z 2, poł. XVIII w. Całość wnętrza wtórnie przekryto sklepieniem pozornym z płaskimi odcinkami stropów wprowadzonymi nad emporami od południa i północy, odeskowanymi współczesną boazerią.

Kościół w Lubięcinie, bardzo szybko, bo już 1945 r., został erygowany na świątynię katolicką. W roku 1960 zlikwidowano arkady łączące filary w części wschodniej. Położono także posadzkę lastrykową i podłogi drewniane, likwidując tym samym oryginalną posadzkę ceglaną. Znaczące prace przy świątyni zrealizowano także w roku 1985. Odnowiono wówczas elewacje a we wnętrzach wprowadzono boazerie. Dwa lata później wykonano sklepienie pozorne a także wymieniono stolarkę okienną i drzwiową. Okna otrzymały nowy, zmieniony podział ze szkleniem kolorowym. Wówczas też z empor usunięto powłoki malarskie a następnie obłożono je boazerią. Niejasna pozostaje data zamurowania części otworów okiennych. Zachowana dokumentacja fotograficzna z 1958 r. wskazuje, że w okresie powojennym poszczególne otwory, dzisiaj zamurowane, posiadały szklenie. Prawdopodobnie prace te mogły mieć miejsce około roku 1987, a z całą pewnością przed rokiem 1990.

 M.Szymańska-Dereń
Źródło:
Kościoły zrębowe i szkieletowe województwa lubuskiego

Lubięcin - Wiatrak

Obok istniejących jeszcze na terenie województwa zielonogórskiego ciekawych przykładów ludowego budownictwa drewnianego w postaci chat i całych zagród o konstrukcji zrębowej czy szkieletowej, zachowały się obiekty starego budownictwa przemysłowego, reprezentowanego głównie przez wiatraki, związane od stuleci nierozłącznie z krajobrazem danego regionu. Stanowią one kontynuację jednego z najprostszych narzędzi, służących do rozcierania ziarna, a mianowicie żaren obrotowych. Jednym z najstarszych wiatraków województwa zielonogórskiego jest wiatrak - koźlak zbudowany w 1817 roku w Lubięcinie. Pierwszym właścicielem był Dawid Fiedler, a budowniczym cieśla Gotfryd Breiter z Nowej Soli.

Podstawę budowli stanowi pionowa oś, osadzona na czterech skrzyżowanych belach i związana z nimi za pomocą zastrzałów. Tak skonstruowana podstawa nosi nazwę "kozioł" i stąd wzięło się określenie dla całego wiatraka. Osadzony na "koźle" dwukondygnacjowy budynek posiada konstrukcję szkieletową. Ściany szalowane są deskami, całość nakryta dwuspadowym dachem krytym gontem. Do jego spodniej części przymocowana jest długa belka, służąca do obracania wiatraka w kierunku wiatru. Na belce znajduje się napis dotyczący budowy. Siłą napędową jest wiatr, obracający cztery skrzydła umocowane na głowicy wału napędowego, które za pośrednictwem osadzonych na wale kół palecznych i innych mechanizmów transmisyjnych poruszają kamienie młyńskie.

Źródło:

Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków

 

Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska

Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.

Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.

Tomasz  Mietlicki    e-mail  - itkkm@o2.pl