Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach

Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt

Lower Silesia - inheritance of the past in remains

Około pół kilometra od skrzyżowania dróg z Kożuchowa do Zielonej Góry i Nowogrodu Bobrzańskiego znajdują się pozostałości założenia dworskiego w Mirocinie Średnim. Ruiny dworu usytuowane są w głębi posesji, od drogi oddzielone dawnym parkiem. Dwór zwrócony był fasadą na południe, gdzie rozpościerało się obszerne podwórze gospodarcze o kształcie wydłużonego prostokąta. Od znacznie oddalonego dziedzińca gospodarczego odgrodzony był rzędem dziewięciu lip, z których osiem rośnie do dnia dzisiejszego. Zachował się tylko jeden budynek folwarczny – dawna obora, później stajnia, zaś obecnie przebudowany na lokale mieszkalne. Od strony południowej dziedziniec zamykała nieistniejąca już stodoła, od strony wschodniej oficyna dla służby dworskiej, obora, kuźnia. Pomiędzy dawną oborą, a wybudowanym w latach 70. XX wieku budynkiem administracyjnym, w pierzei zachodniej znajdowała się brama wjazdowa, prowadząca na teren podwórza gospodarczego.

Pierwszy raz Mirocin Średni wymieniany jest w 1512 roku. Wcześniej Mirocin Górny i Średni były w rękach jednego właściciela. W roku 1512 Hans Ledlaw sprzedaje część swoich własności Albertowi von Schlichtyng i jego bratankom po zmarłym bracie Vicenzie. W roku 1515 Albert zapisuje swojej żonie dom i inwentarz z dwóch folwarków. Dom miał przypaść bratankom Alberta dopiero po śmierci wdowy po Albercie. W 1535 roku, jeden z bratanków, Asmann, sprzedaje przypadłą mu w podziale część Mirocina Górnego i Dolnego Ernestowi Dyhren ze Studzieńca. Od tego czasu dobra mirocińskie pozostają w posiadaniu rodu von Dyhern do 1906 roku, gdy zmarł bezpotomnie ostatni z rodu – baron Paul von Dyhern.

Dwór powstał w 2. poł. XVI wieku, w XVII stuleciu został powiększony o część zachodnią. W 1907 roku Mirocin Średni nabywa Horst von Falkenbaun, zaś w 1929 roku Greta Klamt z domu Schulz – ostatnia przedwojenna właścicielka majątku.

Dwór założony był na rzucie wydłużonego prostokąta. Była to budowla dwukondygnacyjna, przykryta czterospadowym dachem. Obiekt, z wyjątkiem narożnika południowo-wschodniego był podpiwniczony. Wnętrza piwniczne przesklepione są kolebą z lunetami o łagodnym, spłaszczonym wykroju. Piwnice są częściowo zagruzowane, powybijane są w nich dodatkowe przejścia, jednak jest to najlepiej zachowana część dworu. Fasada dworu była dziewięcioosiowa, o nieregularnie rozmieszczonych otworach okiennych, ujętych w prostokątne opaski, które dzieliły elewację na trzy części. Środkowa część elewacji frontowej była czteroosiowa, zachodnia – trzyosiowa, wschodnia – dwuosiowa. Narożniki budynku oraz podział elewacji frontowej zaakcentowane były lizenami z boniowaniem wykonanym w tynku. Wejście główne obramowane było szerokimi lizenami, u góry zwieńczone wydatnym, prostym gzymsem. Drzwi były dwuskrzydłowe, drewniane z nadświetlem, zdobione płycinami. W trakcie XVIII-wiecznej przebudowy dworu ujednolicono elewacje, nadając fasadzie pozory symetrii poprzez zastosowanie lizen i boniowanie wszystkich narożników budynku. Północna elewacja budynku przepruta była nieregularnie rozmieszczonymi otworami okiennymi o różnych wymiarach. W zachodniej partii tej elewacji, na wysokości drugiej kondygnacji znajdował się długi balkon z metalową balustradą. Takie same balkony były we wschodniej partii tej elewacji, na poziomie obydwu kondygnacji, kontynuowane na całej długości elewacji wschodniej. Na balkony prowadziły bezpośrednie wyjścia z pokoi.

Wnętrze dworu podzielone było na dwie odrębnie ukształtowane części. W pierwszym etapie budowy powstała dwutraktowa część wschodnia, obejmująca sześć osi fasady. Partia zachodnia odpowiadała trzyosiowej części fasady. Do części zachodniej prowadziło bezpośrednie wyjście w elewacji zachodniej. Miała ona zapewne przeznaczenie gospodarcze, była bezpośrednio połączona z piwnicą.

Zachowała się południowo-wschodnia ściana do wysokości drugiej kondygnacji wraz z południowym i wschodnim narożnikiem, fragmentami balkonów oraz kilka fragmentów ścian wewnętrznych w tej części pałacu.

Ważnym elementem założenia parkowo-dworskiego w Mirocinie Średnim była woda. Dwór znajdował się na niewielkiej, sztucznie usypanej wysepce. Wysepka miała kształt prostokąta o zaokrąglonych narożnikach. Prowadził na nią ceglany most, znajdujący się naprzeciw głównego wejścia do dworu, obecnie zawalony. Kształt stawu zbliżony był do kwadratu, jego brzegi, wschodni i północny, były nadsypane. W kierunku wschodnim i zachodnim od stawu rozpościerał się park krajobrazowy. Zachodnią granicę parku stanowiła przechodząca przez wieś lokalna droga, północną – droga polna. Wschodnia część parku, posadowiona na terenie podmokłym, założona była na planie prostokąta o dłuższym boku na osi wschód – zachód. Północnym i południowym skrajem parku przepływały dwa strumienie, które zasilały staw.

Park został założony w XVIII wieku na bardzo podmokłym obszarze. Układ alei spacerowych jest nieczytelny, zakłócony przez liczne dzikie wyręby drzew i samosiejki – przede wszystkim dzikiego bzu i leszczyny. Staw i strumienie są wysuszone i zarośnięte.

Po 1945 roku w dworze znajdowały się mieszkania i biura PGR. W tym czasie przebudowano układ wnętrza parteru części zachodniej. Opuszczony, stopniowo dewastowany popadł w ruinę.

Mirosława Kochańska
Źródło:
"Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego"