Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach
Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt
Lower Silesia - inheritance of the past in remains
Przyborów - powiat nowosolski
vor 1945 Zollbrücken früher Tschiefer - Kreis Freystadt
PRZYBORÓW
gm. Nowa Sól
Pzriborow (1295)
Tschiefer (1791)
Zollbrücken (1937)
Ślady osadnictwa na tym terenie sięgają czasów epoki brązu. Przeprowadzone w
latach 60. XX w. badania archeologiczne wykazały istnienie w okolicy zwartego
osadnictwa na przestrzeni ok. 600 lat. Odkryto m.in. wielkie cmentarzysko
ciałopalne kultury łużyckiej (ok. 1300-600 lat p.n.e.). Wieś Przyborów powstała
w średniowieczu. Pierwsze wzmianki o miejscowości pojawiły się w 1295 r. –
allodium (własność rycerska) Clemensa Pzriborow. Kolejne informacje o
Przyborowie pojawiły się dopiero w końcu XVI w. Po roku 1589 Przyborów razem z
wsiami Modrzyca i Koserz wszedł w skład nowosolskiej domeny solnej. Odtąd do
podstawowych obowiązków mieszkańców należało dostarczanie drewna do warzelni
soli w Nowej Soli. W Przyborowie utworzono królewski rewir leśny, któremu
podlegały lasy między Stanami, Lipinami i Siedliskiem. Świadczenia na rzecz
warzelni obejmowały również transport rzeczny. Usługi przewozowe kontynuowane
były przez ludność wsi do końca XIX w. W 1750 r. w posiadaniu mieszkańców były 4
barki i 4 łodzie. Przy miejscowości znajdowała się przeprawa promowa (Stara
Wieś), która do czasu wybudowania stałego mostu w Nowej Soli (1871 r.)
obsługiwała miasto. W 1791 r. Przyborów zamieszkiwało 837 osób, we wsi
znajdowała się szkoła ewangelicka (otwarta 1787), wolne gospodarstwo rolne, 17
gospodarstw kmiecych, 102 komornicze, 4 młyny wiatrowe i 12 innych domów – razem
137 zabudowań. W okresie wojen napoleońskich ludność wsi zatrudniono do remontu
mostu na starorzeczu Odry i budowy przepraw dla wojsk (w 1814 r. przeprawiały
się tutaj, powracające z Francji do Polski, oddziały Księstwa Warszawskiego).
Prawdziwą plagą nawiedzającą Przyborów były powodzie. Z większych należy
wymienić te z lat 1565, 1625, 1736, 1872, 1903, 1946 i ostatnią z 1997 r. Po
powodzi w 1903 r. rozpoczęto budowę wałów przeciwpowodziowych, wcześniej (poł.
XIX w.) przeprowadzono prace melioracyjne – budowa kanału Kopalnica. W 1844 r.
Przyborów podlegał domenie królewskiej Neusalz – Sagan i liczył 1348 mieszkańców
(397 katolików). We wsi funkcjonowały dwie szkoły wyznaniowe – ewangelicka (180
uczniów) i katolicka (nowy budynek postawiono w 1820 r.- 90 uczniów). Królewski
rewir leśny (nadleśnictwo) z leśniczówką administrował kompleksem leśnym
położonym na prawym brzegu Odry. Prócz 141 gospodarstw rolnych znajdował się tu
niewielki folwark, 4 wiatraki i cegielnia. Część mieszkańców zajmowała się nadal
transportem rzecznym (10 barek), inni znaleźli zatrudnienie w Nowej Soli. W
końcu XIX i na początku XX w. we wsi wzniesiono szereg nowych zabudowań
mieszkalnych i gospodarczych, ponadto otwarto restaurację z salą taneczną,
remizę strażacką, kuźnię, warsztat samochodowy, tartak. W 1926 r. wieś
zamieszkiwało 1030 osób, a miejscowy folwark był w posiadaniu nadleśniczego
Bogdta. Przed wybuchem II wojny światowej w okolicy Przyborowa wybudowano pas
umocnień polowych. W czasie działań wojennych miejscowość nie poniosła większych
strat, zniszczeniu uległ tylko most na Starej Odrze, który zastąpiono później
ziemną groblą z przepustem. Po powodzi w latach 80. XX w. drogę do Nowej Soli
zabezpieczono wałami przeciwpowodziowymi. Uległy one zniszczeniu w 1997 r.,
drogę i system przeciwpowodziowy zmodernizowano w latach 1997-2000. Po 1945 r.
wieś stopniowo rozwijała się – zarówno zabudowa mieszkalna i gospodarcza. Od
1945 r. funkcjonuje w Przyborowie szkoła podstawowa, którą rozbudowano w latach
1987-1988. Na początku lat 70. zmodernizowano remizę strażacką, w 1972 r.
wzniesiono salę – Klub Strażaka. W latach 1979-1982 wzniesiono w Przyborowie
kościół p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej i ustanowiono samodzielną parafię,
wcześniej nabożeństwa odbywały się w zaadaptowanych pomieszczeniach biurowych.
Plebanię postawiono w latach 1983-1987. U schyłku stulecia Przyborów
zamieszkiwało 1283 osoby, we wsi znajdowały się 152 gospodarstwa rolne, remiza
Ochotniczej Straży Pożarnej, leśniczówka (leśnictwo), 19 obiektów handlowych, 34
zakłady usługowe i produkcyjne, w tym zakład konfekcji lekkiej i 2 zakłady
przetwórstwa drewna.
Tekst za zgodą wydawcy z publikacji: Tomasz Andrzejewski, Miejscowości powiatu nowosolskiego. Rys historyczny, Nowa Sól 2004.
Kaplica p.w. Boga Ojca, brama wejściowa na cmentarz oraz stary dąb.
Pozostałości niemieckich pochówków.
Nieczynny stary zakład przemysłowy na krańcu miejscowości.
Wjazd do miejscowości od strony Siedliska, dawna gospoda, kapliczka oraz remiza strażacka.
Rozbudowano w latach 1987-1988 szkoła w Przyborowie.
Archiwalne widokówki i zdjęcia
Historische Ansichtskarten und Fotos
Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska
Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.
Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.
Tomasz Mietlicki e-mail - itkkm@o2.pl