Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach

Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt

Lower Silesia - inheritance of the past in remains

STARE ŻABNO / NOWA SÓL

Sczhabna Antiqua (1295)
Alt Schau (1791)
Alt Tschau (1844)
Trockenau (1937)
Stary Cień (1945)
Żabno Stare (1946)

Najstarsze ślady pobytu ludzi w okolicach Nowej Soli odkryto na terenie obecnej dzielnicy miasta - Starego Żabna. Znalezione tutaj narzędzia kamienne świadczą o istnieniu obozowisk już w epoce kamienia (8000-6000 lat p.n.e). Z pewnością tereny te były zasiedlone w okresie kultury łużyckiej i na początku naszej ery. Potwierdzają to odkrycia archeologiczne, m.in. odkryte tutaj cmentarzysko popielnicowe. Wieś posiada genezę średniowieczną, pierwsze wzmianki pojawiły się w 1295 r. Współczesne Stare Żabno posiada układ charakterystyczny dla wsi ulicówki, co może sugerować jej wczesne powstanie na szlaku handlowym z Krosna do Głogowa. Również nazwa wskazuje na powstanie wsi przed kolonizacją na prawie niemieckim. Na przestrzeni wieków miejscowość wielokrotnie zmieniała właścicieli i ulegała licznym podziałom. W końcu średniowiecza w Starym Żabnie znajdowały się dwie posiadłości rycerskie związane z majątkami w Lasocinie i Ciepielowie. Jedna z nich przed 1518 r. należała do Hansa Kottwitza, który sprzedał Lasocin braciom von Promnitz. Potem poszczególnymi częściami wsi władali Rudolf von Landskron (ok. 1688 r.), Balthasar Friedrich von Lüttwitz (ok. 1730 r.), Carl Christoph von Nassau (1774 r.). W 1791 r. wieś podzielona była na trzy części. W części rodziny von Siegroth zamieszkiwało 116 osób, funkcjonowała karczma i szkoła ewangelicka (otwarta w 1786 r.), ponadto znajdował się tu folwark, gospoda, 1 gospodarstwo kmiece, 7 zagrodniczych i 7 chałupniczych oraz 4 inne zabudowania. W posiadaniu rodziny von Lüttwitz z Lasocina znajdował się folwark, karczma, 6 gospodarstw kmiecych, 7 zagrodniczych, 8 komorników – 137 mieszkańców. Największą część wsi posiadała rodzina von Dingelstädt – folwark, 5 gospodarstw kmiecych, 4 zagrodnicze, 11 komorników, dwa młyny (wodny i wiatrowy – wzmiankowany już w na początku XVII w.), razem 75 zabudowań i 133 mieszkańców. W połowie XIX wieku podział wsi nadal się utrzymywał: I część wraz z Nowym Żabnem znajdowała się w rękach Clementiny von Lehsten-Dingelstädt – składała się 36 domów, folwarku i olejarni – 227 mieszkańców; II – część własności rycerskiej Ciepielowa – Friedrich Wilhelm von Schönknecht – 36 domów, pałac (obiekt nie zachował się), folwark, wiatrak – 220 mieszkańców; III – część własności rycerskiej Lasocina - Clementiny von Lehsten-Dingelstädt – 30 domów, folwark, wiatrak, kuźnia – 203 mieszkańców. Ponadto we wsi funkcjonowała szkoła ewangelicka i szkoła zawodowa dla dziewcząt oraz znajdował się tu królewski drogowy urząd celny – Chausse-Zollstätte. W 2 połowie XIX w., powstało kilka warsztatów rzemieślniczych, zorganizowano straż pożarną. W końcu XIX w. w wyniku znaczącego rozwoju Nowej Soli, głównie zakładów nici Gruschwitza (budowa osiedli robotniczych), doszło do połączenia zabudowy obu miejscowości. Na ich styku (na wysokości dzisiejszej ul. Południowej) w początkach XX w. wybudowano kompleks rozrywkowy – kino, salę dancingową i restaurację. Wzrosła również liczba mieszkańców Starego Żabna, w 1905 r. – 2013 osób. Formalne włączenie części Starego Żabna w granice administracyjne Nowej Soli nastąpiło w 1928 r. Pozostała część wsi funkcjonowała jako Trockenau do końca II wojny światowej. Ostatnim właścicielem jednego z majątków był Hans Henning von Prittwitz von Gaffon. Po 1945 r. we wsi funkcjonowała siedziba władz gminy (gmina Stary Cień), później przeniesiono urząd do Wrociszowa (gmina Opalenice). W 1961 r. pozostałą część Starego Żabna włączono w granice administracyjne Nowej Soli.

Tekst za zgodą wydawcy z publikacji: Tomasz Andrzejewski, Miejscowości powiatu nowosolskiego. Rys historyczny, Nowa Sól 2004.

Archiwalne widokówki i zdjęcia

Historische Ansichtskarten und Fotos

Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.

Tomasz  Mietlicki    e-mail  -  itkkm@o2.pl