Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach

Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt

Lower Silesia - inheritance of the past in remains

 

Krzydłowice - powiat polkowicki

vor 1945 Lindenbach früher Kreidelwitz - Kreis Glogau

 

                 

Kościół p.w. św. Marii Magdaleny po raz pierwszy był wzmiankowany w 1336 roku. Salowy o architekturze gotyckiej. W trakcie przebudowy dokonanej w 1772 roku, wzniesiono ładną i wyniosłą wieżę, której spiczasty hełm otoczony jest czterema obeliskami. Dużymi wartościami odznacza się kaplica grobowa rodu von Stosch z 1730 roku, urządzona w przyziemiu wieży.  Wnętrze kościoła o bogatym repertuarze architektonicznym i wyposażeniu  przedstawia reprezentatywny barok.

W przyziemiu czworobocznej wieży o wklęsłych bokach, usytuowana jest kaplica grobowa rodu von Stosch. Powstała w 1730 roku. W 1987 roku wyniesiono z krypty i ustawiono na posadzce kaplicy dwa piaskowcowe sarkofagi o bogato dekorowanych bokach.

 

Maria Charlotta von Stosch geb. Dyhern 2.09.1713 - 12.01.1729.

W przedstawionym na fotografii piaskowcowym sarkofagu spoczywają doczesne szczątki Marii Charlloty z rodu von Dyhern, małżonki barona Johanna Georga von Stosch. Urodzona w 1713 roku, zmarła w roku 1729. Jako szesnastolatka, była już „najwierniejszą matką swej jedynej córki” (która zmarła w 12 dniu życia, a pochowana została również w sarkofagu), zarazem „żoną dla męża najsłodszą” i „najłaskawszą panią dla swych poddanych”. Również „w stosunku do biednych była miłosierdziem”. Głoszą o tym napisy na bokach sarkofagu. Spoczywa on na sześciu rzeźbionych orłach. Na pokrywie umieszczono symbole doczesności: koronę i czaszkę, a w środku krucyfiks.

 

Bar von Stosch 6.09.1698 - 30.01.1735.

Drugi sarkofag, osadzony na lwach, chowa trumnę jej męża. Johann Georg von Stosch, pan na Krzydłowicach, żył w latach 1698-1735. Baron był zapalonym podróżnikiem. „Dwory, akademie i kraje w swoich podróżach odwiedzał, wracał silny duchem ze znajomością języków i bogaty wiedzą”. W swoich wojażach pilnie też musiał studiować ówczesne trendy w architekturze. Świadczą o tym budowle, które wzniósł i ufundował w Krzydłowicach: wspaniały pałac i wieża kościoła. Jest ona wybitnym przykładem architektury barokowej. Kwadratowy w podstawie korpus wieży, o wklęsłych bokach i ściętych narożach, akcentowany jest bogatym podziałem pilastrowym i gzymsami. Górą przechodzi w ośmiobok, flankowany czterema obeliskami i zwieńczony łamanym hełmem.
Baron obmyślił też niewątpliwie koncepcję samej kaplicy grobowej. Jeden z napisów na jego sarkofagu głosi: „Pomnik, który wybrał sobie za życia, aby po śmierci w nim spocząć”. Obydwa sarkofagi wyrzeźbił C. Grunwald z Legnicy, uwieczniając to swoimi inicjałami.

Autor opisu sarkofagów - Antoni Bok z Głogowa.

          

Cmentarz w Krzydłowicach i pozostałości starych niemieckich pochówków.

       

           

      

"Pomnik poległych" w pobliżu cmentarza.

   

W 1947 roku w wyniku pożaru legł w gruzach jeden z najpiękniejszych na Śląsku późnorenesansowych dworów. Wzniesiony około 1600 roku, otoczony fosą, przebudowany został następnie w latach 1722 – 1723 na okazałą barokową rezydencję dla Hansa Georga von Stoscha. Pałac posiada wewnętrzny dziedzińczyk spełniający rolę świetlika. Górne kondygnacje, wspierające się na boniowanym cokole, ozdobiono licznymi pięknymi detalami rzeźbiarskimi. Pilastrom nadano cechy jońskie, zaś płaskorzeźbom klasycystyczne o motywach antycznych. Fasada nosi cech baroku wiedeńskiego. Twórcą rzeźb był prawdopodobnie artysta z kręgu szkoły wiedeńskiej – Ignacy Müller. Pałac przetrwał działania wojenne w dobrym stanie, skutki pożaru z 1947 roku dopełniła dewastacja, która trwa do dzisiaj. Murowane z cegły zabudowania gospodarcze obejmujące spichlerz, stajnię i czworaki wzniesione zostały w XVIII wieku.

         

 

Ruina pałacu, pozostałość folwarku oraz oraz wjazd do dawnego majątku od strony wschodniej - zdjęcia wykonano u schyłku zimy w 2010 roku.

              

                 

     

Ruina pałacu oraz fragment parku - wczesna wiosna 2012 rok.

              

              

          

Ruina pałacu oraz pozostałość folwarku i parku - wczesna wiosna 2013 rok.

    

Budynek w miejscowości oraz jedna z bocznych dróg.

        

Dokładne miejsce obok kościoła po rozebranej w latach powojennych szkole katolickiej oraz remiza strażacka i wiejska świetlica czyli miejsce po szkole ewangelickiej na tle której np. w 2013 roku odbyły sie dożynki w Krzydłowicach.

           

Tyle pozostało po dawnym młynie - Heide Mühle, przy gruntowej drodze do Gawron Małych.

        

Most i droga z Krzydłowic do Heide Mühle oraz miejsce po młynie latem.

Dokładne miejsce po rozebranym Ölschen Vorwerk, który znajdował sie kiedyś przy linii kolejowej Głogów - Wocław.

           

Linia kolejowa Głogów - Wocław.

 

Archiwalne widokówki i zdjęcia

Historische Ansichtskarten und Fotos

Friedrich Bernhard Werner - Ilustrowana Topografia Śląska z lat 1744-1768. Skan udostępnił autor strony: http://www.dokumentyslaska.pl/

           

           

       

Pałac w Krzydłowicach - akwarela autorstwa Antoniego Boka - Głogów 2006.

 

KRZYDŁOWICE – wieś położona w odległości około 18 km na południowy wschód od Głogowa. Leży na wysokości 106 metrów n.p.m. Zaliczane są one do najstarszych osad na terenie ziemi głogowskiej. Odnaleziono tu bowiem ślady średniowiecznej warowni wodnej. Najstarsze informacje o wsi pochodzą z XII wieku. Pierwsza wzmianka o Krzydłowicach znajduje się w źródłach kościelnych biskupstwa wrocławskiego z 1154 roku. W innych średniowiecznych dokumentach występuje pod nazwami: Cridlowice, Cridlouici (1245), Cridlicz (1285), Cridilwicz (1319) oraz Kreidelwitz (1331). W czasach nowożytnych miejscowość znana była pod nazwami: Cridlowitz, Kreidelwitz (1670, 1791) oraz Kreidelwicense (1687-1688). W 2. połowie XIII wieku biskupstwo wrocławskie uzyskało dla Krzydłowic prawa miejskie. W średniowieczu przez tę miejscowość przebiegała droga handlowa wiodąca z Głogowa przez Ścinawę do Wrocławia. Spełniała ona ważną funkcję gospodarczą, stanowiąc odcinek szlaku solnego. W pobliżu Krzydłowic wytyczono teren na plac targowy i wybudowano kościół. Kon kurencja innych osad (Chobienia, Rudna) spowodowała jednak, że targi w Krzydłowicach wkrótce upadły. W 1331 roku podczas konfliktu księcia żagańskiego Henryka IV z księciem ścinawskim Janem w Krzydłowicach stacjonowały wojska tego drugiego, z machinami oblężniczymi, przygotowując się do ataku na Głogów. Krzydłowice z czasem utraciły pozycję ważnego ośrodka gospodarczego, a w początkach XIV wieku zostały pozbawione praw miejskich. W czasach późniejszych osada kilkakrotnie zmieniała właścicieli, a od przełomu XVII i XVIII wieku wchodziła w skład dóbr rodziny von Stosch, która w 1772 roku wzniosła tu barokowo-klasycystyczny pałac. Prawdopodobnie w XVIII wieku w Krzydłowicach rozpoczęto hodowlę jedwabników, a w XIX wieku wieś słynęła jako ośrodek pozyskiwania jedwabiu (dowodzą tego m.in. pisma Johanna Gotharda Röslera Wie durch Seideraupenzucht die Ortsarmen zu ernähren seinen). Do 1810 roku (sekularyzacja) miejscowość należała do biskupstwa wrocławskiego. W okresie od połowy XVIII wieku do początków XX wieku liczba ludności wsi kształtowała się następująco: w 1756 roku – 564 osób, 1845 roku – 935, 1858 roku – 973, 1890 roku – 885 i w 1910 roku – 750 osób. Do 1945 roku funkcjonowała niemiecka nazwa wsi Lindenbach. Po II wojnie światowej we wsi osiedliła się duża liczba repatriantów ze wschodnich Kresów (m.in. w latach 1946-1947 ze Zbaraża i okolic).

    W Krzydłowicach znajduje się wiele zabytków. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje pałac, dawna rezydencja Hansa Georga von Stoscha. Wzniesiono go w 1. połowie XVIII wieku (przebudowano 1772-1723) wraz z zabudową gospodarczą (czworaki, stajnia i spichlerz). Dwór w Krzydłowicach należał do najpiękniejszych na Dolnym Śląsku. Jego wewnętrzny dziedziniec spełniał rolę tzw. świetlika. Górne kondygnacje pałacu, wspierające się na cokole, ozdobiono licznymi deltami (w barokowe założenia budowli wpleciono elementy klasycyzujące). Pilastry miały cechy jońskie, a płaskorzeźby cechy klasycystyczne o motywach antycznych. Fasada przypominała barok wiedeński, co potwierdza przypuszczenia niektórych historyków sztuki, że twórcą rzeźb był artystą z kręgu szkoły wiedeńskiej Ignacy Müller. W 1947 roku w wyniku pożaru pałac uległ zniszczeniu, a następnie został zdewastowany. Zachował się park, który pierwotnie składał się z części przypałacowej i południowo-zachodniej. Fosa otaczająca pałac w późniejszym okresie została włączona do parku. Wśród drzewostanu do dzisiaj znajdują się: brzozy brodawkowate, buki pospolite, cisy pospolite, dęby czerwone i szypułkowe, graby pospolite, jesiony, kasztanowce białe, klony polne i pospolite, lipy drobnolistne, olsze czarne, platany klonolistne, robinie akacjowe, świerki pospolite,
topole białe, czarne i kanadyjskie, wiązy szypułkowe oraz wierzby białe. Występują również zwarte olszyny w wieku 50-60 lat, wypełniające niemal całe wnętrze parkowe.

    Dużymi walorami architektonicznymi odznacza się również kościół salowy pod wezwaniem św. Marii Magdaleny. Po raz pierwszy świątynia była wzmiankowany w 1336 roku. Jest to XIV-wieczna budowla gotycka, przebudowana w 1772 roku. W trakcie tej przebudowy wzniesiono ośmioboczną wieżę, którą usytuowano w zachodniej fasadzie, otaczając ją czterema obeliskami. Godna uwagi jest także kaplica grobowa rodziny von Stosch z 1730 roku, wkomponowana w przyziemie wieży kościelnej. Wnętrze kaplicy wykonane jest w stylu barokowym.

 

AUTOR MAREK ROBERT GÓRNIAK
INFORMATOR HISTORYCZNO-GEOGRAFICZNY

GRĘBOCICE – LUBLIN 2005

 

Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska

Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.

Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.

Tomasz  Mietlicki    e-mail  -  itkkm@o2.pl