Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach
Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt
Lower Silesia - inheritance of the past in remains
Kwielice - powiat polkowicki
vor 1945 Marienquell früher Quilitz - Kreis Glogau
Kościół p.w. św. Michała Archanioła notowany był już w rejestrach kościelnych w 1293 roku. Obecny budynek pochodzi z XIV wieku. Kaplicę przy nawie i zakrystię od północy przy prezbiterium dobudowano w XV i XVI wieku. Gotycki, jednonawowy, murowany z kamienia (otynkowany) z prostokątnym prezbiterium. Wieża z charakterystycznym hełmem usytuowana jest od zachodu. Z przebudowy dokonanej w 1735 roku zachowało się barokowe wyposażenie wnętrza (obrazy, snycerka) oraz piękne polichromie na sklepieniu prezbiterium, ze scenami z życia świętych. W nawie i prezbiterium są sklepienia kolebkowo – krzyżowe a w pozostałych pomieszczeniach kolebkowe. Kościół otoczony jest murem z XVI wieku z bramą od wschodu (XVIII wiek). Przy murze od strony zachodniej znajduje się kostnica z XVIII wieku.
W
ejście do świątyni od strony wschodniej.
Brama na teren przykościelny od strony zachodniej, kostnica z XVIII wieku oraz drewniany krzyż przy murze.
Pozostałości niemieckich pochówków w otoczeniu kościoła.
Groby członków rodziny Linke z Ogorzelca koło Kwielic - Görlitz bei Glogau.
Na placu kościelnym rosły kiedyś dwie lipy drobnolistne jedne z największych na Dolnym Śląsku o obwodzie około 480 cm. Obie zostały ścięte. Pnie obu widoczne są na zdjęciach.
Obok kościoła, przy głównej ulicy stoi barokowa plebania zbudowana w 1794 roku. Stanowi ona fundację opata augustianów z Żagania. Nad wejściem wyrażający to napis. W pobliżu figura św. Jana Nepomucena z 1734 roku.
Przedwojenna szkoła katolicka to powojenna szkoła podstawowa w Kwielicach. Dziś to budynek mieszkalny.
Figury i kapliczki w Kwielicach.
Zabudowa miejscowości.
Majątek po przeciwnej stronie kościoła. Jego przedwojenny właściciel mieszkał prawdopodobnie w domu który jest na ostatniej fotografii.
Widok na Kwielice oraz na współczesny cmentarz.
Kapliczka obok drogi Ogorzelec - Kwielice.
Autor fotografii - Jan Taras.
Kościół p.w. św. Michała Archanioła oraz szyb GG 1.
Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.
Archiwalne widokówki i zdjęcia
Historische Ansichtskarten und Fotos
Uczniowie z lat 1926/29 ze szkoły w Kwielicach. Zdjęcie pochodzi z czasopisma Neuer Glogauer Anzeiger.
EDUARD MÜLLER
(1818-1895) – wikariusz misyjny na obszar Berlina, Brandenburgii i Pomorza, poseł do Reichstagu, prezes generalny stowarzyszeń katolickich, rodem z Kwielic. Eduard Müller urodził się 15 listopada 1818 roku w Kwielicach, w rodzinie zamożnego rolnika (miejscowego sołtysa) Augusta Müllera i Magdaleny z domu Pietsch. Początkowe nauki pobierał prawdopodobnie w szkole elementarnej w Kwielicach. W latach 1832-1839 uczęszczał do gimnazjum katolickiego w Głogowie. We wczesnej młodości doznał szeregu nieszczęść. Wcześnie został osierocony przez matkę, ponadto wiele lat cierpiał na znaczną utratę wzroku. Mając 20 lat jednak wyzdrowiał i na trwale odzyskał wzrok. Fakt ten wiązał z uczestnictwem w pielgrzymkach do sanktuarium maryjnego w Grodowcu. Po wyzdrowieniu Edward Müller rokrocznie odbywał dziękczynne pielgrzymki do kościoła pielgrzymkowego w Grodowcu. Po uzyskaniu matury rozpoczął studia teologiczne na Uniwersytecie Wrocławskim. W 1843 roku przyjął święcenia kapłańskie i celebrował mszę świętą prymicyjną w kościele parafialnym św. Michała Archanioła w Kwielicach. W tymże roku ksiądz Müller rozpoczął posługę duszpasterską we Lwówku Śląskim. Następnie od 1844 roku był prefektem w gimnazjum żagańskim. W 1852 roku biskup ordynariusz wrocławski kardynał Melchior von Diepenbrock (1798-1853) oddelegował go jako prefekta gimnazjalistów katolików przebywających w Berlinie. Równocześnie od tegoż roku pełnił funkcję wikariusza misyjnego na obszar Berlina, Brandenburgii i Pomorza. Przez czterdzieści lat prowadził działalność apostolską: zakładał parafie i stowarzyszenia, wykupywał parcele, organizował budowę kaplic, szkół i ochronek. Dzięki jego wysiłkom powstały ośrodki katolickie (Diasporagemeinde) w Schwedt nad Odrą oraz Dębnie na Pomorzu. Równocześnie piastował funkcję pierwszego prezesa – założonego przez Adolfa Kolpinga (1813-1865) – Stowarzyszenia Czeladników w Berlinie (Gesellenverein). Ponadto utworzył wiele innych organizacji opierających się na nauce społecznej Kościoła katolickiego, m.in.: Stowarzyszenie Mistrzów (Meisterverein), Stowarzyszenie Uczniów (Lehrlingsverein) oraz studenckie kongregacje mariańskie. W celu skupienia tych organizacji wokół jednego ośrodka założył katolicki Dom Związkowy w Berlinie, a przy nim progimnazjum i dom szarytek. W 1865 roku Müllerowi nadano tytuł radcy duchownego, a w 1888 roku prezesa generalnego stowarzyszeń katolickich w Niemczech. Müller odegrał ważną rolę w życiu społeczno-kulturalnym i politycznym XIX-wiecznych Niemiec. Po bezskutecznej próbie uzyskania mandatu w wyborach do Parlamentu Północnoniemieckiego w 1867 roku w okręgu głogowskim, ponowił próbę w 1871 roku w okręgu pszczyńsko-rybnickim. Pokonał wtedy kandydata Partii Konserwatywnej, księcia raciborskiego (został pierwszym posłem Centrum na Górnym Śląsku i powtarzał to osiągnięcie w następnych wyborach, aż do 1891 roku). Ponadto był współzałożycielem wydawnictwa Germania i gazety „Märkische Volkszeitung”. Wydawał również „Märkisches Kirchenblatt” (1853-1890) i „Berliner St. Bonifaciuskalender” (1863-1891). Współinicjował także założenie partii Centrum oraz był deputowanym do Reichstagu. Po odwołaniu go przez arcybiskupa wrocławskiego w 1891 roku złożył swój mandat poselski do Reichstagu i powrócił na Śląsk. Zamieszkał w domu sióstr szarytek w Nysie, gdzie zmarł 6 stycznia 1895 roku. Został pochowany na cmentarzu św. Jadwigi w Berlinie, skąd w 1920 roku jego prochy przeniesiono do kościoła św. Edwarda w dzielnicy Neukölln. Od niego nazwę wziął także jeden z placów w Berlinie. Według relacji świadków Eduard Müller wyróżniał się głęboką wiarą, wyjątkowym oddaniem dla bliźnich oraz skromnością (m.in. cały swój spadek po ojcu poświęcił na cele charytatywne). W latach 90. XX wieku zainicjowano starania o rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego księdza Eduarda Müllera. W dniu 6 stycznia 1996 roku ówczesny proboszcz z Kwielic – ksiądz Stanisław Gręś odprawił w miejscowej parafii mszę świętą w intencji wyniesienia na ołtarze Sługi Bożego Eduarda Müllera. Na uroczystości obecni byli liczni goście z kraju i zagranicy (głównie z Niemiec).Literatura: August Meer, Charakterbilder aus dem Clerus Schlesiens, Breslau 1884, 18982, s. 296-311; Bruno Clemenz, Der Wallfahrtsort Hochkirch in Schlesien, Hochkirch 1919; Ernst Thrasolt, Eduard Müller. Der Berliner Missionsvikar. Ein Beitrag des Katholizismus in Berlin, der Mark Brandenburg und Pommern, Berlin 1953; Marienquel, früher Quilitz. Unser LandKreises von A bis Z, „Neuer Glogauer Anzeiger” 32 (1985) nr 1, s. 6; Hans Jürgen Karp, „Germania” (w:) Encyklopedia Katolicka, Lublin 1989 V, kol. 1006; Werner W. Wojtalla, Gedenken an Eduard Müller. Vor 150 Jahren zum Priester geweiht, Katholische Kirchenzeitung für das Erzbistum Berlin 50 (1993) nr 14, s. 11; Werner W. Wojtalla, Ein Apostel Berlins. Gedenkgottesdienst zum 100. Todestag von Missionarvikar Eduard Müller, „Katholische Kirchenzeitung für das Erzbistum Berlin” 51 (1994) nr 1, s. 11; Antoni Bok, Müller Eduard (w:) Encyklopedia Ziemi Głogowskiej, Głogów 1995, z. 31, s. 13-14; Ryszard Karczmarek, Müller Eduard (w): Słownik biograficzny Ziemi Pszczyńskiej, Pszczyna 1995, s. 194; Stanisław Gręś, Kapłan Boży z Kwielic, „Aspekty” 11 (1995) nr 12 (13), s. 34; Mieczysław Pater, Müller Edward, Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, Katowice 1996, s. 287-288; Marek Robert Górniak, Najpierw cudownie uzdrowiony, „Gazeta Lubuska” 45 (1997) nr 230, s. 16; Marek Robert Górniak, Jerzy Bogusław Sadowski, 700-lecie parafii w Kwielicach, Grębocice-Lublin 1997, s. 32-33; Stanisław Gręś, 700-lecie parafii św. Michała Archanioła, „Tygodnik Głogowski i Polkowicki” 26 (1997) nr 34, s. 4; Helmut Neubach, Müller Eduard (w:) Neue Deutsche Biographie, Berlin 1997 XVIII, s. 357; Mieczysław Pater, Duchowieństwo katolickie wobec spraw polskich na Górnym Śląsku (1891-1914), Katowice 2004, s. 18.
AUTOR MAREK ROBERT GÓRNIAK Z PUBLIKACJI:
GMINA GRĘBOCICE
INFORMATOR HISTORYCZNO-GEOGRAFICZNY
GRĘBOCICE – LUBLIN 2005
KWIELICE
– wieś położona u podnóża Grzbietu Dalkowskiego, na wysokości około 115 metrów n.p.m., w odległości około 9 km na południe od Głogowa. Leży na północnej krawędzi pasma wzgórz morenowych. Nazwa wsi wywodzi się prawdopodobnie od kwiczoła (turdus pilaris), ewentualnie od nazwiska osadnika bądź zawodu (łowca ptaków).Przypuszczalnie pod koniec XII wieku nastąpiła lokacja wsi na prawie niemieckim. Po raz pierwszy wieś pod nazwą Quelici wymieniona jest w dokumencie księcia Konrada I Głogowskiego z 13 grudnia 1253 roku. W średniowiecznych źródłach występuje także pod nazwami: Quelicz (1281, 1297), Quelitz (około 1300), Quellen (1319) i Cwelich (1376). W czasach nowożytnych miejscowość znana była pod nazwami: Quilitz (1588, 1670) oraz Quielitz (1848).
O parafii i kościele w Kwielicach wzmiankowano w rejestrach kościelnych w 1297 roku. Według dokumentu z 22 grudnia1382 roku książę głogowski Henryk VII Rumpold (ok. 1350-1395) sprzedał lenno kościelne w Kwielicach z obszarem 11,5 łanów klasztorowi augustianów w Żaganiu. Aktem z 2 kwietnia 1427 roku archidiakon kolegiaty głogowskiej Henryk Roll (zm. 1429) przekazał kościół w Kwielicach klasztorowi w Żaganiu.
Liczne epidemie czarnej ospy w latach 1350, 1395, 1464, 1498 oraz głód w 1362 roku spowodowały upadek gospodarczy Kwielic. Rok 1473 był zaś katastrofalny z powodu 8-miesięcznej suszy. W XVI wieku rozwój luteranizmu oraz pojawienie się licznych sekt było powodem przemian w społeczeństwie wsi. Jednak w Kwielicach (podobnie jak w Grodowcu) dominowali katolicy.
Od początku XIV wieku właścicielami wsi byli członkowie rodu von Borna (od 1307 roku wymieniany jest dworzanin głogowski Albrecht von Borna). W latach 1403-1405 Franciszek von Borna wraz z matką Zofią sprzedał majątek w Kwielicach. W 1610 roku na Kwielice napadła licząca około 500 osób banda, grabiąc dobytek mieszkańców. Długoletnie zatargi zbrojne (m.in. Austrii z Saksonią) przyniosły uciążliwe kwaterowanie wojsk we wsi. Przybycie Szwedów w latach 1632 i 1650 spowodowało zniszczenie wielu zagród. Pomimo zniszczeń miejscowość nadal była znaczącym ośrodkiem kulturalnym. W roku szkolnym 1687/1688 do miejscowej szkoły parafialnej uczęszczało 30 uczniów. Dalsze zniszczenia wsi przyniosło wkroczenie do Kwielic 1 września 1813 roku wojsk pruskich pod dowództwem Henckla Grafa von Donnersmarck.
Do roku 1810 Kwielice należały do opactwa augustianów w Żaganiu, skąd przez kilka wieków ustanawiano tutejszych proboszczów. Z Kwielic pochodził Eduard Müller (1818-1895), syn miejscowego sołtysa. Jest on uznawany za najważniejszą postać XIX-wiecznej reformy katolicyzmu w Niemczech, który zyskał miano apostoła Berlina.
W 1926 roku do miejscowej parafii przybyły pierwsze jadwiżanki (Aleksja Haase, Klementyna Sieg i Anastazja Skrzypek). Wtedy to dom wraz z posiadłością w Kwielicach podarował im ogrodnik Paul Kirchner. W swoim domu w Kwielicach zw. „Domem św. Józefa” urządziły kaplicę zakonną pod wezwaniem św. Jadwigi od Niepokalanej Dziewicy. Według źródeł kościelnych z 1929 roku w Kwielicach mieszkało 380 katolików i 73 protestantów. Z zakładów czynna była cegielnia usytuowana w pobliżu wsi oraz dwie gospody („Zum Goldenen Frieden” i „Zum Hirsch an der Quelle”). Istniała linia pocztowo-autobusowa z Głogowa przez Kwielice do Komornik. W latach 30. XX wieku (do 1 kwietnia 1937 roku) Kwielice stanowiły siedzibę gminy wiejskiej (Quilitz) obejmującej Ogorzelec (Görlitz) oraz Kwieliczki (Neu-Marienquell Vorverk) o łącznej powierzchni 1017 ha. W okresie rządów hitlerowskich w Kwielicach urzędował sołtys z 2 zastępcami i 6 radnymi, przedstawiciel władzy hitlerowskiej, agent pocztowy oraz 2 nauczycieli w miejscowej szkole katolickiej. W 1931 roku do 3 klas uczęszczało 64 uczniów (w tym 1 ewangelik). W latach 1936-1943 w Kwielicach (do końca II wojny światowej funkcjonowała niemiecka nazwa wsi Marienquell) zamieszkiwało wiele osób polskiego pochodzenia. Źródła niemieckie odnotowały m.in. nazwiska: Marta Boberske, Józef Bielawski, Valentin Ciesielski, Paul Głogowski, Bruno Gościński, Stanisław Lewandowski, Anna Szukalski, Marta Winzek i Alfred Walkowiak. W 1943 roku miejscowość należała do okręgu urzędowego Obisch (Obiszów). Na początku lutego 1945 roku, w obliczu ofensywy wojsk radzieckich, wiele rodzin (spośród mieszkających tu 108) opuściło Kwielice. Ewakuowali się prawdopodobnie do pobliskich wsi. W nocy 9 lutego 1945 roku pozostali we wsi mieszkańcy zostali zmuszeni przez Wehrmacht do jej opuszczenia.
W dniach 2-7 czerwca 1945 roku do Kwielic przybyli pierwsi polscy osadnicy pochodzący ze wsi Grąblina w powiecie Konin. Ostatni Niemcy zostali wysiedleni z Kwielic 28 czerwca 1945 roku, ale jeszcze w lipcu 1945 roku na terenie wsi grasowała banda „rozbitków” niemieckich. Druga grupa osadników przybyła ze wsi Kuchary w powiecie Jarocin (w lipcu dołączyli do nich pozostali członkowie rodzin). 1 września 1945 roku powstała (pierwsza w gminie Grębocice) Szkoła Podstawowa w Kwielicach, a w 1946 roku jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej. Po II wojnie światowej jednym z najprężniej działających zakładów pracy we wsi była Mieszalnia Pasz. W latach 1951-1961 na terenie wsi istniały 2 spółdzielnie produkcyjne (1951-Kościół parafialny św. Michała Archanioła w Kwielicach 37 1956 licząca 69-74 członków gospodarujących na 548-608 ha, a 1957-1961 prowadzona przez 10 osób na powierzchni 55-70 ha).
W latach 1756-1944 liczba ludności Kwielic kształtowała się następująco: w 1756 roku – 429 mieszkańców, w 1845 – 707, w 1858 – 672, w 1890 – 509, w 1910 – 547, 1936 – 542 i w 1944 – 542 mieszkańców.
Kościół parafialny pod wezwaniem św. Michała Archanioła wybudowano prawdopodobnie na przełomie XIV i XV wieku. Kaplicę i zakrystię dobudowano w XV-XVI wieku, sklepienie założono w czasie przebudowy w roku 1735. Jest to budowla gotycka, murowana z kamienia (otynkowana), jednonawowa z prostokątnym prezbiterium, z wieżą od strony zachodniej. Kubatura obiektu wynosi 4244 m3, powierzchnia użytkowa 487 m2. Po stronie północnej, przy prezbiterium znajduje się zakrystia, a przy nawie – kaplica. W nawie i prezbiterium są sklepienia kolebkowo-krzyżowe, a w pozostałych pomieszczeniach – kolebkowe. Sklepienie prezbiterium pokryte jest barokową polichromią z 1735 roku, która powstała z inicjatywy ówczesnego duszpasterza, kanonika żagańskiego Antoniego Dominika Partha. Barokowy wystrój wnętrza z XVIII wieku (obrazy, snycerka) został odnowiony w 1864 roku przez proboszcza Antoniego Grunwalda (1808-1888), a następnie przez księdza Jarosława Wodonosa w 1954 roku. Główny ołtarz poświęcony jest czci patrona świątyni – świętego Michała Archanioła. Jeden z bocznych ołtarzy dedykowany jest Najświętszej Marii Pannie. Po obu jego stronach są posągi świętych Rocha i Sebastiana, a nad nim umieszczony jest obraz św. Karola Boromeusza. Drugi ołtarz poświęcony jest św. Annie (św. Anna poucza swoją córkę), z figurami świętych Jana Chrzciciela i Józefa po bokach, a ponad nim obraz św. Antoniego. Świątynia jest otoczona murem z XVI wieku, z barokową XVIII-wieczną bramką od wschodu. Przy murze od strony zachodniej usytuowana jest XVIII-wieczna kostnica. Na cmentarzu przykościelnym pochowano czterech proboszczów: Augusta Leopolda Hartwiga (1782-1844), Antoniego Grunwalda (1808-1888), Leona Feilhauera (1836-1899) oraz Antoniego Kothe (1854-1920).
Barokową plebanię wzniesiono w 1794 roku (obok kościoła, po drugiej stronie ulicy) w ramach fundacji żagańskiego opata augustianów. Jest to budynek murowany, piętrowy, nakryty dachem mansardowym. Pokoje na parterze nakryte są sklepieniami kolebkowymi. W budynku zachowała się klatka schodowa i szereg klasycystycznych drzwi z okresu budowy. W pobliżu plebanii i kościoła (około 200 m na zachód), na południowej balustradzie mostku, do niedawna znajdowała się figura św. Jana Nepomucena z ok. 1732-1734, która jednak zaginęła i obecnie pozostał tylko cokół.
AUTOR
MAREK ROBERT GÓRNIAKGRĘBOCICE – LUBLIN 2005
Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska
Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.
Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.
Tomasz Mietlicki e-mail - itkkm@o2.pl
