Retków - powiat polkowicki

vor 1945 Rettkau - Kreis Glogau

       

Fragment parku wzdłuż głównej alei.

Napisy na budynkach - pamiątki po rodzinie von Hardenberg.

FRIEDRICH ADOLF VON KALCKREUTH, Kalkreuth (1737-1818) – feldmarszałek pruski, dyplomata, autor pamiętnika oraz właściciel majątku i pałacu w Retkowie. Urodził się 21 lub 22 lutego 1737 roku w Sottershausen koło Sangerhausen (w Saksonii-Anhalt) w rodzinie zawodowych wojskowych. Poprzez matkę spokrewniony był z rodem von Bülow. Jego ojciec zginął jako major armii pruskiej w 1740 roku. Od 1747 roku Friedrich przebywał na dworze berlińskim Fryderyka II i po ukończeniu 14 roku życia (1752) rozpoczął służbę wojskową w gwardii pruskiej armii – został przyjęty do elitarnego pułku Garde de Corps. Jako adiutant młodszego brata króla – księcia Henryka Pruskiego w 1758 roku brał udział w wojnie 7-letniej (1756-1763). W 1762 roku podczas bitwy pod Freibergiem, ratując życie księciu Henrykowi, został ranny. W nagrodę został awansowany do stopnia majora. Popadłszy w niełaskę – za uwiedzenie żony księcia Henryka – w 1766 roku został odesłany do pułku stacjonującego w Prusach Wschodnich, z jednoczesnym zakazem powrotu przez 20 lat do Berlina. Po objęciu w 1786 roku władzy królewskiej przez Fryderyka Wilhelma II (1744-1797) otrzymał tytuł hrabiego i nominację na generała-majora. Podczas inwazji na Holandię w 1787 roku wyróżnił się jako dowódca samodzielnego oddziału i zyskał opinię jednego z wybitniejszych pruskich sztabowców. Zdobył wówczas twierdzę Nieuverfluys i został awansowany na generała-lejtnanta. W 1790 roku został generałem-porucznikiem. W czerwcu tego roku przybył do Warszawy (wraz z Wedelstedtem) z zamiarem inspekcji armii polskiej i oceny jej ewentualnego udziału w planowanej kampanii austriackiej (jednym z jego informatorów był wtedy Hugo Kołłątaj). W 1792 roku został dowódcą części wojsk pruskich w Szampanii. W tym samym czasie pozostawieni przez niego w Warszawie pruscy oficerowie bezskutecznie usiłowali wyprosić u króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II przysłanie Kalckreutha na ich dowódcę. Prawdopodobnie wtedy Kalckreuth przebywał już w swojej rezydencji szlacheckiej – barokowym pałacu w Retkowie (dowodzi tego m.in. napisany przez niego w Retkowie list z 6 września 1791 roku). W latach 1793-1794 Kalckreuth dowodził pruskim korpusem posiłkowym w czasie wojny z rewolucyjną Francją (pomimo iż należał do przeciwników tego konfliktu zbrojnego). Dowodził m.in. oblężeniem Moguncji (1793) oraz odznaczył się pod Valmy, Neukirch i Kaiserlautern (1794). Prowadził rozmowy pokojowe z Dumouriezem i Kellermanem. Od 1795 roku był komendantem wojskowym Pomorza, a w 1796 został mianowany generałem kawalerii. W 1802 roku uczestniczył w zjeździe króla Prus – Fryderyka Wilhelma III (1770-1840) z cesarzem Rosji – Aleksandrem I Romanowem (1777-1825). Przed wojną 1806 roku pełnił
funkcję gubernatora Gdańska, a w 1806 roku został wysłany z misją dyplomatyczną do Sztokholmu. Z chwilą wybuchu wojny prusko-francuskiej Kalckreuth, postrzegany jako dość liberalny gubernator Gdańska, został odwołany do sztabu (na jego miejsce przysłano zawziętego Prusaka generała Monsteina, wyróżniającego się bezwzględnym posłuszeństwem). Podczas kampanii napoleońskiej w 1806 roku Kalckreuth dowodził dywizją posiłkową piechoty w armii księcia brunszwickiego Karola Wilhelma Ferdynanda (1735-1806), która 14 października spóźniła się na pole bitwy pod Auerstaedt (koło Jeny w Turyngii). Wówczas przeważające wojska pruskie zostały pokonane przez jednostki francuskie marszałka Louisa Nicolasa Davouta (1770-1823). Kalckreuth powtórnie został mianowany gubernatorem Gdańska i dowódcą jego obrony 18 marca 1807 roku. Wyjątkowy rozgłos zyskał dzięki zaciętej 78-dniowej obronie Gdańska, gdy dopiero brak zapasów zmusił go do kapitulacji 26 maja 1807 roku (z 21-tysięcznego garnizonu wyprowadził około 7100 do 9000 żołnierzy, a poległo około 2700). W dniu 2 czerwca 1807 roku król pruski mianował go feldmarszałkiem, a car nagrodził Orderem Świętej Anny. Po bitwie pod Friedlandem uczestniczył w zawieszeniu broni, a następnie jako przedstawiciel Prus w dniu 9 lipca 1807 roku podpisał w Tylży układ pokojowy, a po 3 dniach dodatkową konwencję wojskową. Do 1813 roku opowiadał się po stronie umiarkowanej frakcji, unikającej zerwania układów z Francją. Posądzany o sympatie profrancuskie został odsunięty od prac nad reformą armii pruskiej. W następnych latach piastował kolejno urzędy gubernatora w Toruniu, Królewcu, Wrocławiu (1812) i Berlinie (1809 i ponownie po pokoju paryskim od 1814). Zmarł 10 czerwca 1818 roku w Berlinie. Friedrich Adolf von Kalckreuth pozostawił po sobie interesujące pamiętniki (dotyczące głównie wspomnień z okresu wojny 7-letniej) Paroles du comte de Kalckreuth (wydane w 1841 roku w Paryżu). Znajdują się w nim m.in. informacje dotyczące związków rodu von Kalckreuth z ziemią głogowską. W zachowanym w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej KUL w Lublinie egzemplarzu tego XIX-wiecznego pamiętnika (sygnatura 28967II) znajduje się odręcznie spisana dedykacja: Egzemplarz ofiarowany Panu Hrabiemu Paulowi de (= von) Haugwitz w celu przedłożenia w Magistracie [miasta Safanuck] względem powinowactwa Pani La Poeau z najstarszym z bratanków [siostrzeńców] Feldmarszałka - Paryż, 17 października 1849 (Fredéric de (= von) Kalckreuth).

RETKÓW – wieś położona na wschód od Grębocic, na wysokości około 80 m n.p.m. Najstarszy znany zapis o miejscowości pochodzi z 1305 roku (Rybky). W późniejszych dokumentach spotyka się wzmianki o wsi występującej pod nazwami Rethcou (1318) i Retke (1453). W okresie powojennym stosowano nazwę Retka. Według dokumentu spisanego 17 kwietnia 1408 roku wiadomo, iż Mikołaj Swenkenfelt sprzedał misjonarzom kaplicy mariackiej roczny czynsz ze wsi Retków. Dokumenty z 1419 roku informują, iż na początku XV stulecia istniał we wsi młyn – w dokumencie z 19 października (spisanym w Głogowie) dotyczącym młyna wybudowanego przez Stefana Swenkenfelda znajduje się oświadczenie, iż altarzysta z Głogowa nie ma prawa budować nowego młyna na tym majątku, a w dokumencie z 28 października (spisanym we Wrocławiu) biskup Konrad potwierdza Janowi Rokiewiczowi czynsz z młyna we wsi Retków. Kolejny dokument z 18 kwietnia 1452 roku podaje informację o sprzedaży grzywny misjonarzom z Głogowa przez Mikno Scholitsa z Retkowa. Dokument oficjała wrocławskiego z 13 października 1505 roku zawiera informację, że Jan Schlewerlein potwierdza wyrok w procesie proboszcza kościoła św. Mikołaja w Głogowie Franciszka Labinwaldt z Janem Strawenwaldt i Andrzejem Wesse w sprawie folwarku Retkau na korzyść proboszcza. Inny dokument został spisany w Wiedniu 16 czerwca 1535 roku. Zawiera on informację, iż nuncjusz papieski Piotr Paweł Verqerius i biskup wrocławski Jakub zgadzają się na układ Lasława Niebelschütz z Retkowa i Nicolasa Kuntczel, proboszcza z Głogowa, dotyczący folwarku w Retkowie.

AUTOR MAREK ROBERT GÓRNIAK
INFORMATOR HISTORYCZNO-GEOGRAFICZNY