Trzmielów - powiat polkowicki

vor 1945 Hummel - Kreis Lüben

Kościół p.w. Matki Boskiej Różańcowej zbudowany został w latach 1656 - 1659.  Uroczyste otwarcie nastąpiło 13 marca 1659 roku. Poewangelicki, jednonawowy o konstrukcji szachulcowej o skromnym wnętrzu z emporami. Prostokątny z węższym, zakończonym wielobocznie prezbiterium. Do połowy XIX wieku w całości drewniany, później z tzw. muru pruskiego. Remontowany w 1909 i 1972 roku. Obok zabytkowa wolnostojąca dzwonnica oraz pozostałość cmentarza. Inicjatorem budowy kościoła był właściciel Trzmielowa i sąsiednich Szklar Dolnych Hans Ernst von Hocke. Inny odnotowany właściciel Trzmielowa to von Wolf.

Po dawnym majątku w Trzmielowie właściwie nic już nie pozostało. Rozebrano zarówno dwór jak i całkowicie zabudowania gospodarcze.

Kościół p.w. Matki Boskiej Różańcowej oraz dzwonnica stojąca w pobliżu.

Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.

Wnętrze kościoła p.w. Matki Boskiej Różańcowej.

Autor fotografii - Zbigniew Machoń.

Trzmielów /Hummel/ - obecnie niewielka wioska stanowiąca sołectwo gminy Chocianów w powiecie polkowickim. Najbliższa stacja kolei żelaznej była w oddalonym o 9 km Chocianowie. Najcenniejszym zabytkiem Trzmielowa był i jest tutejszy poewangelicki kościół, obecnie katolicki pod wezwaniem Matki Boskiej Różańcowej. Zachowały się tu kamienne nagrobki dawnych pastorów i także generała Nostitza, jego żony i dwóch córek. Zabytkowa jest tu kamienna chrzcielnica z herbem hrabiów Nostiz. Dawniej ewangelicy nazywali ten kościół „Kościołem granicznym”. Drugim takim podobnym ewangelickim kościołem granicznym był kościół z 1676 roku w Pogorzeliskach /Kriegsheide/ w powiecie polkowickim. Po zawarciu pokoju w 1648 roku w końcu wojny 30-letniej, w głogowskim wprowadzono rekatolizację, zabraniając odprawiania dotychczasowych nabożeństw ewangelickich w kościołach. Cesarz austriacki Ferdynand III tylko w drodze specjalnej łaski wyraził zgodę na zbudowanie trzech kościołów ewangelickich - w Głogowie, Jaworze i Świdnicy. Nazywano je „Kościołami łaski”, lecz one nie wystarczały dla tutejszej przeważnie ewangelickiej ludności. Budowa tych kościołów była też obwarowana nakazami. Mogły znajdować się jedynie w odległości strzału armatniego poza murami miejskimi, ich wygląd nie mógł przypominać dotychczas budowanych kościołów, nie mogły mieć wieży, a ich konstrukcja nie mogła posiadać cegły lub kamienia.
Sprawę tą miały częściowo rozwiązać wspomniane kościoły graniczne, budowane na terenie ewangelickiego księstwa legnickiego, ale tuż przy samej granicy księstwa głogowskiego, które podlegało cesarzowi. Mała wioska Trzmielów i sąsiednie Szklary Dolne, były położone jeszcze na terenie księstwa legnickiego, tuż przy granicy z księstwem głogowskim, do którego należały już Szklary Górne.
W roku 1656 dziedzic Trzmielowa i Szklar Dolnych Hans Ernst von Hocke uzyskał zgodę od księcia legnickiego Ludwika V na budowę ewangelickiego kościoła granicznego, w Trzmielowie. Kościół pierwotny był bardzo skromny i zbudowany całkowicie z drzewa, poświęcono go 6 czerwca 1659 roku. Pierwszym kaznodzieją był tu Adam Koch. Zbudowano wtedy także probostwo i szkołę ewangelicką. Dopiero po 200 latach maleńki kościół przebudowano na szkieletowy z wypełnieniem ceglanym, a jego bryła nadal była w stylu stodoły. W roku 1726 na cmentarzu przykościelnym zbudowano wolnostojącą drewnianą dzwonnicę. W roku 1945 kościół cudem ocalał, a większość tutejszych mieszkańców uchodziła przed Armią Czerwoną. Ostatnie pożegnalne nabożeństwo ewangelickie zostało w nim odprawione w czasie wielkanocnym 1947 roku, potem kościół przekazano do użytku dla przybyłej tu katolickiej ludności polskiej.
W roku 1789 wspominany jest tu dworek przy głównym folwarku obszaru dworskiego i także wymienione są nieco oddalone dwa folwarki – Karlsgnaden i Johannshof. Był jeden młyn wiatrowy i kowal wiejski. Na obszar wiejski przypadało 11 gospodarstw zagrodniczych, było 33 domów i 185 mieszkańców. W roku 1720 tutejszymi dziedzicami byli: rodzina hrabiowska von Niebelschütz, potem w 1722 roku był dziedzicem hrabia Sigismund von Nostiz, po nim rodzina von Stößel i w 1845 hrabia von Hoffmann.
Wioska stopniowo się rozwijała i w 1845 roku było już 40 domów wiejskich i 268 mieszkańców (w tym 15 katolików). Były już 2 młyny wiatrowe i 1 cegielnia, 2 tkaczy i 2 innych rzemieślników. W połowie XIX wieku wspominane były nadal dwa folwarki: Johannshof i Karlsgnaden. Także były wtedy 2 młyny wiatrowe, 1 cegielnia. W roku 1939 w Trzmielowie było ogółem 50 domów wiejskich i 221 mieszkańców, z czego 9 domów i 40 mieszkańców przypadało na rejon folwarku Johanneshof.

Autor tekstu - Grzegorz Bolesław Marek.