Jędrzychowice - powiat wschowski

vor 1945 Heyersdorf - Kreis Fraustadt

Tutejszy kościół p.w. św. Jana z Dukli pochodzi z XIV wieku. Ulegał licznym przebudowom w następnych stuleciach. Gotycki, murowany z cegły, jednonawowy. Pierwotnie katolicki, później w XVII wieku użytkowany przez Braci Czeskich, a następnie w posiadaniu ewangelików do 1945 roku. Ciekawe barokowe wyposażenie m. in. ambona z XVII wieku i chrzcielnica z 1700 roku oraz bogato dekorowane barokowe epitafium hrabiego Andrzeja Potworowskiego z końca XVII wieku męża Anny von Schlichting. Klasycystyczny ołtarz pochodzi z 1 poł. XIX wieku.

Epitafium hrabiego Andrzeja Potworowskiego - starosty wschowskiego (męża Anny von Schlichting syna Jana i  Małgorzaty Elżbiety von Frankenberg Proschlitz), stare drzwi z zamkiem oraz epitafium ulokowane w ścianie kaplicy.

Wnętrze kościoła - widoki ogólne, widok na kaplicę, ambona, chrzcielnica z około 1700 roku, oraz fotel z 1616 roku.

Drzwi wejściowe do świątyni.

Tuż przed kościołem widoczny pałac „Czerwony Róg”, którego początki sięgają XII wieku, kiedy to stanowił zamek otoczony fosą. W 1726 roku uległ gruntownej renowacji dla Samuela Mielęckiego a ostatnim właścicielem sprzed 1945 roku był Carl Gilka-Bötzow, którego brat posiadał pałac w pobliskim Wyszanowie. Barokowy, murowany, piętrowy, założony na rzucie prostokąta. Od frontu dwie charakterystyczne cylindryczne wieże. Na początku XX wieku przebudowany i powiększony o neobarokowe skrzydło zachodnie. Nakładem ogromnych sił i środków wiele pomieszczeń zostało dziś wyremontowanych ze zniszczeń dokonanych w okresie powojennym. Mozolnie i skrupulatnie przywracana jest mu dawna świetność dzięki uporowi i wysiłkom, jakie poświęca mu Pani Sigrum von Schlichting. Istnieje możliwość odpoczynku w kawiarni połączonego ze zwiedzaniem obiektu jak i możliwość zakwaterowania po negocjacji cen. (tel. 065 549 25 58)

Dwór

Założenie folwarczne zlokalizowane jest w środkowej części wsi Jędrzychowice, po wschodniej stronie drogi prowadzącej ze Wschowy do Szlichtyngowej. Zespół składa się z dwóch części oddzielonych od siebie kompozycyjnie. Po stronie wschodniej usytuowane jest prostokątne podwórze zabudowane budynkami gospodarczymi, inwentarskimi i magazynami. W zachodniej części założenia znajduje się dwór, do którego przylega dawny ogród. Za rezydencją rozciąga się park o charakterze krajobrazowym. Przed wejściem do dworu umieszczony jest okrągły klomb i podjazd.

Już w 1579 roku wymienia się dwóch właścicieli Jędrzychowic, Mateusza Radlicza i Stefana Wilkowskiego. Przypuszczalnie był to początek podziału miejscowości na dwie części, odpowiadające w późniejszym okresie Jędrzychowicom Górnym i Dolnym, mającym zazwyczaj dwóch właścicieli. W latach 1605-1614 wieś była własnością Adama Gorczyńskiego z Gorczyny, który oddał ją w dzierżawę Wojciechowi Kurczach Zawadzkiemu. Z czasem rodzina dzierżawcy stała się właścicielem dóbr. Następnymi dysponentami włości, aż do połowy XIX wieku, byli kolejni przedstawiciele rodziny Mieleckich herbu Ciołek. Od 1841 roku Jędrzychowice Dolne należały do rycerza Zakonu Joanitów, Leonharda von Prittwitz. W tym samym czasie druga część miejscowości była własnością Johana Friedricha Heine. W 2. poł. XIX wieku Leonhard von Prittwitz figuruje jako właściciel Jędrzychowic Górnych, zaś jako posiadacz dolnego majątku wymieniany jest Oscar Jenke. Jeszcze na początku XX wieku posiadłość jędrzychowicka była podzielona na część górną i dolną. Pierwsza obejmowała 273 ha powierzchni gruntów, a podatek od niej wynosił 5541 marek. Druga liczyła 783,60 ha, a jej właściciel odprowadzał podatek w wysokości 13 180 marek. W 1907 roku majątki zostały scalone i stanowiły własność Karla Gilka-Bötzow, zarządcą w tym czasie był niejaki Casselmann.

Założenie folwarczne w Jędrzychowicach Górnych powstało w 2. poł. XIX wieku. Posiadłość obejmowała wówczas 1070 mórg ziemi. W skład majątku oprócz zabudowy gospodarczej wchodziło jeszcze siedem budynków mieszkalnych, w których łącznie mieszkało 78 osób. Dwór został wzniesiony w latach 1920-1925 jako siedziba ówczesnego właściciela folwarku, z rodu von Jagwitz. Murowany, otynkowany budynek założony jest na planie prostokąta, z elewacją frontową zwróconą w kierunku wschodnim. Wnętrze dworu w części północnej jest trzy-, zaś w południowej dwutraktowe. Jednokondygnacyjny budynek z poddaszem użytkowym oraz piętrowym ryzalitem w elewacji frontowej i tylnej, nakryty jest dachem dwuspadowym. W części północnej dwór jest podpiwniczony. Zwarta bryła rozczłonkowana jest przez niewielkie, parterowe przybudówki mieszczące się od strony północnej i zachodniej. Fasada dworu zakomponowana jest symetrycznie jako siedmioosiowa z trzyosiowym ryzalitem pozornym zamkniętym trójkątnym szczytem. W osi ryzalitu mieści się otwarty ganek kolumnowy, nakryty dwuspadowym daszkiem, kryjący wejście główne do budynku. Prostokątne otwory okienne, pozbawione opasek, zwieńczone są prostymi naczółkami. Okna drugiej kondygnacji ryzalitu, zamknięte łukiem pełnym, wsparte na wspólnym gzymsie podokiennym, zwieńczone są naczółkami w archiwolty. Wyżej mieszczą się małe bliźniacze okienka wsparte na wspólnym parapecie. Ryzalit flankują pionowe pasy muru wystające przed lico fasady. Elewację i ryzalit wieńczy gzyms z gładkim fryzem. Pozostałe elewacje pod względem podziałów opracowane są analogicznie, lecz skromniej. W dworze zachował się neorokokowy piec kaflowy.

Po II wojnie światowej folwark został własnością Zespołu Państwowych Nieruchomości Ziemskich. Następnie utworzono tutaj Państwowe Gospodarstwo Rolne. Od 1949 roku zespół folwarczny należał do POHZ w Osowej Sieni. Dwór odnowiono i częściowo zmieniono układ wnętrz. W budynku mieściły się biura, biblioteka, świetlica, natomiast na piętrze mieszkanie pracownicze. Obecnie dwór wraz z gospodarstwem stanowi własność prywatną. Siedziba dawnego właściciela folwarku znajduje się w dobrym stanie zachowania.

Pałac

Założenie pałacowo-parkowe położone jest w zachodniej części wsi i oddalone około 500 m od drogi, prowadzącej ze Wschowy przez Szlichtyngowę do Głogowa. Pałac wraz z oficynami leży w części zachodniej założenia, a część południowo-wschodnią zajmuje folwark z zabudową gospodarczą. Od północy z pałacem łączy się rozległy park krajobrazowy. Opodal pałacu usytuowany jest gotycki kościół pw. bł. Jana z Dukli. Teren dworskiego założenia został podzielony miedzy różnych właścicieli. Budynki gospodarcze wraz z oficynami są własnością Spółki Hodowli Zwierząt Zarodowych Osowa Sień, a pałac wraz z parkiem odzyskała po latach Sigrund von Schlichting i podjęła jego odbudowę. Obecnie część pałacu jest odrestaurowana i zaadaptowana na hotel. Skrzydło barokowe jest zabezpieczoną ruiną.

Pierwsze wzmianki o Jędrzychowicach pochodzą z 1307 roku, kiedy to książę Henryk głogowski nadał wieś klasztorowi klarysek w Głogowie. W 1566 roku wieś Henrzechowicze była własnością Mateusza Radlica, a trzydzieści jeden lat później przeszła w ręce Stanisława Wilkowskiego, który zbudował tutaj renesansową siedzibę. Na jej miejscu w roku 1726, staraniem Stanisława Mielęckiego, ówczesnego właściciela majątku stanął obecny pałac barokowy. Wtedy także powstał park krajobrazowy. Na przełomie wieku XIX i XX majątek przeszedł na własność Karola Gilka-Bötzow, z którego inicjatywy rozbudowano pałac w latach 1909-1910, dostawiając do barokowego korpusu skrzydło z reprezentacyjną salą balową oraz z dwiema cylindrycznymi wieżami. W 1. ćw. XX wieku dobra przeszły w posiadanie hrabiowskiej rodziny von Schlichting, której przodkowie założyli pobliską Szlichtyngowę.

Pałac założony jest na rzucie prostokąta z przyległym od zachodu dobudowanym skrzydłem, również prostokątnym z cylindrycznymi wieżami w narożnikach. Rozczłonkowana bryła obiektu składa się z elementów o różnych gabarytach. Skrzydło zachodnie nakryte jest dachem mansardowym, a czterokondygnacyjne wieże mają dachy oktogonalne z latarniami. Część barokowa pierwotnie posiadała dach mansardowy, co widoczne jest na zdjęciu pałacu z 1. ćw. XX wieku. Obecnie trwają prace nad odtworzeniem więźby dachowej. Piwnice pod skrzydłem głównym posiadają sklepienia kolebkowo-krzyżowe. Wnętrze ma układ dwutraktowy z sienią przelotową na osi. Elewacja frontowa i ogrodowa ukształtowane analogicznie, jedenastoosiowe, z pozornym ryzalitem pośrodku. Prostokątne okna mają profilowane obramienia z piaskowca. Pseudoryzality, zwieńczone szczytami o wklęsło-wypukłym wykroju, zaakcentowane są na osi portalami, w postaci pilastrów porządku jońskiego, podtrzymujących w fasadzie pole naczółka z kartuszem z herbem Ciołek oraz łacińską inskrypcją z chronostikonem. Część dobudowana w latach 1909-1910 została stylistycznie dopasowana do starszego korpusu. Formy neobarokowe przejawiają się w zastosowaniu płaskich pilastrów z kapitelami korynckimi, wklęsło- wypukłych szczytów facjatek, czy półkolistym zarysie reprezentacyjnego tarasu reprezentacyjnego lustrzanymi schodami. Okna wieży posiadają analogiczne do części barokowej opaski okienne. Jedynie okna sali balowej, z racji funkcji tego pomieszczenia, są większe i posiadają profilowane belkowanie ze zwieńczeniem wklęsło-wypukłym. Z dawnego wyposażenia rezydencji zachowały się ceramiczne sklepienia w piwnicach, drewniane klatki schodowe w wieżach oraz secesyjny piec kaflowy. W starszej części pałacu na parterze pomieszczenia wschodniego, zachowały się resztki oryginalnej polichromii w kolorystyce pastelowych żółci, czerwieni i błękitów. W sali balowej są resztki dwudziestowiecznych sztukaterii z ornamentem neobarokowym i motywami cherubinów.

Po II wojnie światowej zespół pałacowy znalazł się w posiadaniu Państwowych Nieruchomości Ziemskich. Od 1947 do 1949 roku należał do PGR. W 1949 roku gospodarstwo przypisane zostało do Państwowego Ośrodka Hodowli Zarodowej Osowa Sień. Na początku lat 90. XX wieku działka wraz z pałacem została sprzedana prywatnym właścicielom. W 1994 roku pałac odkupiła potomkini przedwojennych właścicieli majątku –i od tego czasu rozpoczęła sukcesywną restaurację i konserwację pałacu, powoli przywracając mu dawną świetność.

Maja Błażejewska
Justyna Śmielska-Saniuk
Źródło:
"Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego"