Czerna - powiat żagański

vor 1945 Hammerfeld früher Tschirndorf - Kreis Sprottau

Kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Czernej.

Ruiny pałacu w Czernej.

Fragment zabudowy gospodarczej dawnego majątku oraz brama wjazdowa.

Kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, ruiny pałacu w Czernej oraz fragment zabudowy gospodarczej dawnego majątku.

Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.

Czerna Zespół pałacowy

Zespół pałacowy zlokalizowany jest na wschód od wsi Czerna i oddzielony od niej lasem. Założenie tworzą dwa odrębne zespoły kompozycyjne, do których prowadzą dwie drogi. Pałac z parkiem ulokowane są na północy, bliżej wsi. Park od strony północnej i zachod­niej łączy się z lasem. Położne na południu podwórze gospodarcze, zabudowane budyn­kami gospodarczymi i mieszkalnymi, nie ma charakteru folwarku. Prawdopodobnie było ono zapleczem dla rezydencji.

Pierwszymi znanymi właścicielami Czernej był ród von Kottwitzów, władający miejscowo­ścią w latach 14741538. Po śmierci Christophera von Kottwitz (w 1538 roku), wieś zo­stała włączona do księstwa żagańskiego. W 1601 roku Czerna przeszła we władanie mia­sta Żagań, a od 1628 roku należała do Albrechta Wallensteina, by w 1638 roku wrócić po­nownie pod zarząd miasta. Ostatecznie – od 1651 roku lub 1670 roku do 1945 roku Czer­na została włączona do żagańskich dóbr książęcych. Tzw. dwór leśny, położony na wschód od wsi, został wydzielony w 1552 roku i został wówczas własnością Puckela, następnie, od 1565 roku do 1601 roku Freinherra von Promnitz. W tym samym czasie czynsze z młyna i kuźni – położonych na terenie wsi pobierali kolejno przedstawiciele rodów: von Kottwitz (do 1538 roku), von Oppel (15381560), von Pirser (1574), von Jarnitz (15851588) i von Racwitz (15891592). Z informacji źródłowych wynika, że w 1660 roku we wsi nie było folwarku ani siedziby szlacheckiej.

Obecny, eklektyczny pałac został wybudowany z inicjatywy braci Gloeckner, właścicie­li huty szkła w Czernej, na początku XX wieku, co potwierdza chorągiewka umieszczona na dachu budynku z napisem „E. P. 1906”. Możliwe, że rezydencja została wzniesiona na miejscu dawnego dworu leśnego, być może z wykorzystaniem jego fundamentów. Równo­cześnie z budową pałacu założono niewielki park, zapewne komponowany z wykorzysta­niem wcześniejszych nasadzeń.

Pałac został wzniesiony na planie litery „L”, z elewacją frontową zwróconą na południe. Zachodnie skrzydło zaplanowane zostało jako dwutraktowe, z klatką schodową umiesz­czoną w trakcie wschodnim, natomiast południowe jako jednotraktowe, przy czym całą jego przestrzeń wypełnia obszerna sala reprezentacyjna, z prostokątnym narożnym anek­sem w północnowschodnim narożu, stanowiącym przyziemie wieży. Przy wschodniej ele­wacji skrzydła południowego umieszczony został otwarty ganek arkadowy z werandą, pod­kreślony eliptycznym ryzalitem i poprzedzony schodami. Dwukondygnacyjny budynek nakryty został wysokim dachem czterospadowym nad skrzydłem zachodnim połączonym z dachem dwuspadowym nad skrzydłem południowym. Trzykondygnacyjną wieżę naroż­ną nakrywa zaś stromy dach czterospadowy. Do tak ukształtowanej budowli, w latach 30. XX wieku dostawiono parterowe skrzydło północne, aneks klatki schodowej, a wąską prze­strzeń pomiędzy skrzydłem południowym i nowopowstałym, północnym, wypełniono wą­skim korytarzem. Nowe elementy nakryto dachami płaskimi. W efekcie powstał budynek o asymetrycznej kompozycji i mocno urozmaiconej bryle, złożonej z kilku zestawionych ze sobą segmentów. Elewacje rozczłonowane zostały ryzalitami, zwieńczonymi facjatami, zamkniętymi trójkątnymi i wklęsłowypukłymi szczytami, oraz aneksami zróżnicowanymi w kształcie i wielkości. Wszystkie elewacje pałacu są tynkowane, artykułowane wyładowa­nymi gzymsami działowymi i koronującym, z boniowanymi listwami w narożach. Otwo­ry okienne, o zróżnicowanym kształcie i wielkości, ujęte są w profilowane opaski, niektóre zwieńczone naczółkami falistymi. Ponadto, elewację zdobią uskrzydlone główki putt, mo­tywy roślinne, stylizowane woluty i muszle oraz dekoracja płycinowa.

W okresie powojennym w pałacu mieścił się ośrodek wczasowokolonijny Żagańskich Za­kładów Przemysłu Włókienniczego. W latach 80. XX wieku swoją siedzibę miał tu Zakład Produkcyjny Zjednoczenia Przemysłowego Libella. Wtedy też przeprowadzono kapitalny remont zabytku. Obecnie, pałac znajduje się w rękach prywatnych. Nieużytkowany, nie­remontowany, popada w ruinę. W 2005 roku w pałacu wybuchł pożar. Obecnie budynek znajduje się w stanie ruiny.

Maja Błażejewska
Źródło:
"Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego"