Dybów - powiat żagański

vor 1945 Diebau - Kreis Sprottau

Dwór z częściowo zachowanymi budynkami gospodarczymi i pozostałością założenia par­kowego znajduje się w centrum wsi, położonej przy bocznej drodze, odchodzącej na pół­nocny wschód od trasy Nowogród Bobrzański–Żagań, niecałe 2 km z Gorzupi Dolnej. Usytuowany na osi okazałego dziedzińca otoczony jest współczesnym metalowym płotem z ceglanymi filarami, do którego prowadzi brama wjazdowa. Obecnie pełni funkcję miesz­kalną i jest własnością prywatną.

Historia Dybowa wiąże się klasztorem augustianów z Żagania, którzy od XIII do XIX wie­ku zarządzali majątkiem, do czasu sekularyzacji zakonu w 1810 roku. W XIX wieku Dy­bów należał kolejno do: von Kleista, Wittiga, von Schneidera, Eckardta, Hiensinsa i in­nych. Ostatnimi właścicielami była rodzina Gemeinert, która dysponowała majątkiem aż do wybuchu II wojny światowej. Nie znamy dokładnie daty powstania dworu, nazwiska architekta ani fundatora budowli. Z powodu braku jakichkolwiek przekazów na ten te­mat jedynie analiza stylistyczna obiektu pozwala na jego usytuowanie w czasie. Reprezen­tacyjność, regularność i osiowość formy architektonicznej dworu przywodzi na myśl zało­żenia barokowe typu rezydencjalno-ogrodowego. Za tym, że dwór pochodzi z okresu baro­ku świadczy nie tylko rozplanowanie pomieszczeń z okazałą sienią i klatką schodową pro­wadzącą na piętro oraz salą reprezentacyjną od ogrodu, czy wystrój sztukatorski, ale za­chowane nisze, w których pierwotnie znajdowały się rzeźby i ozdobne piece. Także deko­racja architektoniczna w postaci rustykalnego cokołu, boniowanych pilastrów czy fanta­zyjnej roślinności, przypominającej palmety oraz iluzjonistycznie malowane blendy okien­ne sugerują, że obiekt powstał właśnie w tym czasie. Jednorodnością stylową oznaczają się także schody reprezentacyjne głównego wejścia oraz od strony ogrodowej, balkon elewacji wschodniej, a także wieżyczka w kalenicy dachu.

Dwór wzniesiony z cegły, tynkowany, rozplanowany na rzucie prostokąta, zwrócony jest fasadą w kierunku południowym do wewnętrznego reprezentacyjnego dziedzińca, elewa­cją północną otwarty do ogrodu. Jest budowlą monumentalną, zwartą, dwukondygnacyj­ną z użytkowym poddaszem, w całości podpiwniczoną, nakrytą wysokim czterospadowym dachem krytym karpiówka ceramiczną, z wieżyczką na osi kalenicy oraz powiekami do­świetlającymi poddasze.

Symetrycznie rozplanowaną dziewięcioosiową elewację frontową podkreśla trójosiowy pseudoryzalit, z wejściem głównym w postaci półkoliście zamkniętego portalu flankowa­nego zdwojonymi pilastrami dźwigającymi balkon, ponad którym znajduje się porte-fene­tre. Reprezentacyjność akcentują schody wsparte na filarach tworzących arkady, w części górnej przechodzące w wieloboczny taras, w części dolnej wachlarzowo schodzące do dzie­dzińca. Analogiczne schody znajdują się w elewacji ogrodowej, posiadającej tyle samo osi co frontowa, z tą różnicą, że pozbawiona jest ona reprezentacyjnego pseudoryzalitu z por­talem, a jej wejście zamyka prosty łuk. Elewacje boczne, w zależności od kondygnacji, są trój- i czteroosiowe. Elewacja wschodnia posiada balkon.

Układ horyzontalny podkreśla wysoki pas cokołowy z dekoracją rustykalną, ponad nim szeroki pas zdobiony meandrami, profilowany gzyms koronujący oraz międzykondygna­cyjne na elewacji bocznych. Wertykalizm akcentują otwory okienne w profilowanych opa­skach oraz boniowane lizany, znajdujące się między nimi i w narożach. Elementem dekora­cyjnym są także motywy floralne w postaci stylizowanych odwróconych palmet pod okna­mi bocznych elewacji oraz iluzjonistycznie malowane blendy, sugerujące okna.

Układ pomieszczeń jest dwutraktowy, amfiladowy z reprezentacyjnym westybulem i scho­dami prowadzącymi na drugą kondygnację. Pierwotnie osiowość układu podkreślała także reprezentacyjna sala od strony ogrodowej, podzielona teraz na kilka pomieszczeń. W części południowo-wschodniej zachowała się sala widowiskowa ze sceną ujętą kolumnami i bo­azerią na ścianach. Po II wojnie światowej dwór należał do PGR, a jego wnętrza przysto­sowano do potrzeb mieszkaniowych, niszcząc przy tym pierwotny układ wnętrz. Obecnie prowadzone są w nim prace remontowe.

Monika Gruca
Źródło: "Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego"