Gorzupia Dolna - powiat żagański

vor 1945 Nieder Gorpe - Kreis Sprottau

Kościół p.w. św. Jerzego, epitafia na jego zewnętrznych ścianach oraz zdewastowany stary cmentarz.

Autor fotografii - Norbert Gladis.

Kościół p.w. św. Jerzego oraz epitafia.

Most drogowy na rzece Bóbr.

Elektrownia wodna Gorzupia I.

Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.

Gorzupia Dolna - Dwór

Wieś położona jest przy drodze prowadzącej z Żagania do Nowogrodu Bobrzańskiego. Założenie podworskie znajduje się we wschodniej części wsi, kilkaset metrów od szosy. Ruina dworu zajmuje północną partię założenia.

Od północy i wschodu obiekt otaczają relikty parku krajobrazowego, ze słabo zarysowaną obecnie fosą, małym stawem i strumieniem. Na południe od dworu znajdowało się obszerne podwórze gospodarcze. Jego zabudowania skupiały się wokół trzech boków, a czwarty wypełniała zieleń i podjazd pod fasadę dworu.

Pierwsza wzmianka źródłowa dotycząca wsi pochodzi z 1246 roku, następna o kościele parafialnym z 1353 roku. W końcu XIV wieku właścicielem Gorzupii Dolnej był von Kittlitz, w XV stuleciu rodzina von Knobelsdorff, od około 1508 do 1585 roku ród von Berge. W XVIII wieku wieś należała do rodów von Unruh i von Bomsdorff.

Dwór został zbudowany prawdopodobnie w latach 1530-1540 na podwalinach wcześniejszego założenia obronnego. W dokumentach z 1540 roku jako jego właściciela wymieniono Melchiora (lub Siegmunda) von Berge. Obiekt został wzniesiony na planie dwóch przylegających do siebie prostokątów. Wymurowano go z kamienia i cegły na zaprawie wapiennej.

Do czasu przebudowy dwór posiadał dwie kondygnacje. Prawdopodobnie kryty był dwudzielnymi dachami dwuspadowymi, a elewacje wieńczyły szczyty. Po przebudowie w XVII wieku, część zachodnia obiektu uzyskała barokowy wystrój i została przykryta dachem trzyspadowym. Przebudowa nie objęła wschodniej partii dworu. Świadczą o tym zachowany w tej części obiektu pierwotny materiał budowlany i uskokowe ościeża. W XIX wieku założono tu park krajobrazowy, a od strony zachodniej i południowej zasypano fosę. Jeszcze podczas II wojny światowej obiekt był użytkowany. Po roku 1945 popadł w ruinę.

Zachodnia partia budynku dzieliła się na dwa trakty, a wschodnia na trzy. Wejście główne znajdowało się po stronie południowej. Pozostałe otwory wejściowe były zlokalizowane od zachodu, północy i wschodu. Frontowy trakt części zachodniej dzielił się na pomieszczenia. Podział tylnego, północnego traktu, ze względu na stan zachowania obiektu jest nieczytelny. Prostokątne otwory okienne dworu były obramowane gładką, wykonaną w tynku opaską. Od wewnątrz otwory umieszczono w uskokowych ościeżach. W elewacji zachodniej ocalał jednoosiowy fragment z otworem ujętym w relikt renesansowego portalu, wymontowanego prawdopodobnie w XIX wieku z fasady. W przyziemiu są widoczne fragmenty ceglanych sklepień. Piwnice znajdujące się pod wschodnią partią dworu są niedostępne.

Dwór w Gorzupii Dolnej do dziś pozostał ruiną. Ocalały jedynie mury obwodowe, częściowo – do wysokości dwu kondygnacji. Wnętrze obiektu z widocznymi w przyziemiu reliktami ścian międzytraktowych, przysypane gruzem, porastają drzewa i krzewy.

Ewa Garbacz
Źródło:
"Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego"