Iłowa - powiat żagański

vor 1945 Halbau - Kreis Sprottau

Kościół parafialny p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa to dawny kościół ewangelicki wybudowany w latach 1720 - 1725

               

       

Epitafia ulokowane w w ściany kościoła.

Liczne drzwi wejściowe do świątyni.

Puste miejsce w otoczeniu kościoła jest miejscem pochówków sprzed 1945 roku. Na kolejnym zdjęciu ciekawy element architektoniczny w narożniku kościoła.

Cmentarz na tyłach kościoła.

Zabudowa miejscowości oraz domy należące niegdyś do dawnego majątku.

Stacja PKP w Iłowej.

 Pałac w Iłowej mieści obecnie Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych.

Kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa.

Płyty i epitafia na ścianach zewnętrznych oraz Kaplica Grobu Świętego na przykościelnym cmentarzu.

Groby nieznanych żołnierzy.

Hotel/restauracja "Rezydencja Janków", domy należące kiedyś do dawnego majątku oraz mostek w parku.

Kościół przy skrzyżowaniu ulic Akacjowej i Żagańskiej p.w. Chrystusa Króla.

Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.

Iłowa - Pałac

Pałac w Iłowej wchodzi w skład zespołu złożonego z parku otaczającego od północy, południa i wschodu oraz odsuniętych nieco od rezydencji budynków gospodarczych, usytuowanych po stronie południowo-zachodniej i rozmieszczonych w kształcie litery L. To właśnie przez bramę przejazdową jednego z budynków gospodarczych prowadzi obecnie główny wjazd na teren założenia. Budynek pałacu otacza kanał zasilany wodą przepływającej rzeczki Czernej, wydzielając rezydencję od pozostałych zabudowań. Od strony zachodniej oraz południowej biegnie wokół pałacu taras, z którego poprzez mostki rozpięte nad kanałem można przedostać się do położonego niżej parku.

Pierwsza wzmianka o rezydencji w Iłowej (niem. Halbau) pochodzi z 1626 roku, kiedy właścicielem dóbr był Krzysztof von Schellendorf, który przebudował wcześniejsze założenie. Późnorenesansowy budynek stanowi trzon obecnego pałacu. W 1 poł. XVIII wieku do zachodniego boku dobudowano skrzydło barokowe. Znacząca przebudowa, która nadała rezydencji formę obecną, miała miejsce w latach 1860-1905. Wówczas zmieniono kształt dachów, dobudowano wieżę do skrzydła barokowego, tarasy przy pałacu, podcień przed głównym wejściem. Z tego okresu pochodzi również wystrój wnętrz. Większość prac prowadzona była za Fryderyka Promnitza, być może autorstwa Juliusza Simonettiego, który budował dla Promnitzów pałac w Żarach oraz kościół w Iłowej. Kolejnym właścicielem, który z rozmachem prowadził prace budowlane całego założenia był Friedrich Maximilian von Hochberg, który kupił rezydencję w 1902 roku i zamieszkiwał w niej do roku 1911. W tym czasie podwyższono skrzydło oraz dobudowano wieże od strony północnej, przeprowadzono modernizację wnętrz. Wystrój projektował prof. Philippi, a bogate plastycznie sztukaterie wykonał C. Giovanette. Od 1914 do 1918 roku dobra pozostawały w posiadaniu Hansa Heinricha von Pless. Od 1929 do 1945 roku właścicielem pałacu był Paul Jentzig. Obecnie w pałacu mieści się szkoła.

Pałac założony został na planie litery L. Składa się ze starszego skrzydła głównego, o wymiarach 23 × 13 m, mieszczącego dekoracyjny portal wejściowy oraz skrzydła bocznego, znacznie wydłużonego, o wym. 31,50 × 12 m. Bryła budynku generalnie trzykondygnacyjna, rozczłonkowana jest wykuszami oraz wieżyczkami. Elewacja frontowa budynku głównego, północna jest siedmioosiowa, z czego trzy osie środkowe przypadają na elewację wieży znacznie wysuniętej przed lico fasady. W partii dachu wieża zwęża się do dwóch osi, przechodząc do zamknięcia w postaci hełmu z latarnią. Oś środkową przyziemia wieży stanowi wejście główne wchodzące w skład trójosiowego, bogato rzeźbionego portalu renesansowego wykonanego z piaskowca. Przed portalem wybudowano w 1905 roku zadaszenie wsparte na dwóch filarach. Zamyka je czterospadowy daszek, nawiązujący do chińskiej pagody. Nad portalem trzy osie okien prostokątnych, otoczonych profilowanymi opaskami. Od góry otwory okienne zamykają wystające, profilowane gzymsy. Okno środkowe nad portalem oddzielają od bocznych wąskie lizeny, które na granicy z gzymsem wydzielającym parter od pierwszego piętra otrzymały ozdobne „fartuszki”. Nad gzymsem partia okien pierwszego piętra stanowi kontynuację osiowości przyziemia. Okna są analogiczne z tą różnicą, że środkowe ujęte zostało wyrobioną w tynku arkadą z profilowaną archiwoltą. W podłuczu mieści się herb rodziny von Schellendorf. Nad oknem środkowym trzeciej kondygnacji, ujętym, jak poniższe arkadką, widnieje kartusz herbowy Maksymiliana hrabiego von Hochberg oraz napis „RESTAURIRT 1905”. Ta partia elewacji wieży zamknięta jest profilowanym gzymsem wygiętym odcinkowo nad osią środkową. Powyżej znajduje się graniastosłup wieży z zegarem, którą zamyka spłaszczony, nieco baniasty, hełm ośmioboczny przedłużony o latarenkę z chorągiewką. Pozostałe cztery osie przypadają na elewację północną głównego budynku pałacowego. W boniowanym przyziemiu mieści się wejście gospodarcze. Ozdobione zostało supraportą w postaci płaskorzeźbionego fryzu i gzymsu wspartego na konsolkach. Nad oknami wieloboczne płyciny. Między otworami okiennymi przez całą wysokość przyziemia i pierwszego piętra biegnie wykonany z gładkiego tynku pilaster. Powyżej widać gzyms międzykondygnacyjny. Nad nim rozciąga się strefa pierwszego piętra, której otwory okienne i stolarka są podobne do opisanych, lecz nieco wyższe. Okna drugiego piętra otaczają profilowane opaski i wieńczy je gzymsik. Ponadto pod oknami biegnie najpierw szeroki, gładki pas wyrobiony w tynku, a jeszcze pod nim widnieje „fatruszek”. Nad oknami, bezpośrednio pod gzymsem wieńczącym przebiega pas gładkiego tynku.

Elewacja południowa budynku głównego jest czteroosiowa, niesymetryczna. Podziały wertykalne wprowadzają osie okienne oraz pasy jasnego gładkiego tynku, biegnące do wysokości trzeciej kondygnacji. Takie same pasy tynku podkreślają także podziały horyzontalne. Oś druga od zachodu mieści w przyziemiu zamknięte łukiem półkolistym porte-fenetre. Ze środka archiwolty wychodzi zwornik, który rozszerzając się ku górze na kształt kielicha, stanowi podstawę balkonu pierwszego piętra. Stolarka balkonu także w formie porte-fenetre osadzona została w otworze zamkniętym łukiem półkolistym otoczonym archiwoltą wspartą na filarkach. Pozostałe otwory okienne przyziemia i pierwszego piętra są identyczne. Otrzymały kształt wydłużonego prostokąta opiętego profilowanymi opaskami. Od góry ozdabiają je płyciny o kształcie zbliżonym do trójkąta z zawiniętymi wolutowo górnymi krawędziami boków. W dachu widoczne okienko powiekowe, doświetlające poddasze. Na wysokości pierwszego piętra umieszczono zegar słoneczny. Elewacje dwukondygnacyjnego skrzydła otrzymały dekorację pilastrami, zdwojonymi na narożach. Głowice pilastrów zdobią płaskorzeźbione liście akantu. Otwory okienne są prostokątne, obwiedzione profilowanymi opaskami zwieńczonymi zwornikami. Pod oknami wprowadzono wieloboczne płyciny. Skrzydło zamyka dach mansardowy z wystawkami. Przedłużenie ściany północnej skrzydła stanowi wieża zamknięta dwoma baniastymi daszkami. Elewację północną wieży flankują pilastry z kapitelami ozdobionymi płaskorzeźbionym liściem akantu oraz lizeny. W przyziemiu, którego część jest boniowana, i na piętrze ściana wystaje z lica muru na kształt wielobocznej apsydy. Przepruwają ją przedzielone słupkami okna o stolarce z drobnymi podziałami szczeblinowymi. To apsydialne wysunięcie w przyziemiu stanowi na wysokości pierwszego piętra podstawę dla tarasu ograniczonego tralkową balustradą. Ścianę pierwszego piętra stanowi w większości przeszklenie, które półkolistym zamknięciem wychodzi powyżej linii gzymsu wieńczącego.

Wnętrze jest trzytraktowe w budynku głównym i półtoratraktowe w skrzydle. Główna klatka schodowa mieści się w wieży. Ozdabia ją szereg płaskorzeźbionych sztukaterii. Od hallu wejściowego oddziela ją drewniana ścianka z dwuskrzydłowymi drzwiami wahadłowymi. Przy wschodniej ścianie hallu biegną ozdobne schody drewniane z tralkową złoconą i polichromowaną balustradą. Przesklepiony kolebkowo z lunetami korytarz i hall posiadają dekorację sztukatorską w formie połączonych ze sobą figur geometrycznych. Dodatkowo zdobią hall drewniane boazerie pokryte polichromiami z japońskiej laki. Południowo-wschodnią część budynku głównego zajmuje bogata pod względem sztukatorskim sala dawnego gabinetu, obecnie mieszcząca sekretariat. Salę o kształcie kwadratu, sklepioną płaską kopułą z głębokimi lunetami pokrywa gęsta siatka floralnych oraz figuralnych przedstawień, podobnie jak pomieszczenie obok. W części południowo-zachodniej mieści się sala biblioteczna. Zachowało się w niej oryginalne wyposażenie w postaci zdobionych snycersko szaf. Na sklepieniu delikatne formy sztukaterii. Do dawnej sali balowej oraz gabinetu muzycznego zapraszają polichromowane i złocone portale. Najbardziej charakterystyczne dla sali balowej są umieszczone w narożach pod sufitem pełnoplastyczne kosze z owocami, dopełnienia których stanowią płaskorzeźbione sceny na suficie i ścianach. Sala muzyczna posiada scenę przesklepioną konchą, którą podtrzymują hermy. Na zakończeniu korytarza znajdują się schody prowadzące na wyższe kondygnacje. Pałac wraz z otaczającym go parkiem i zabudową gospodarczą stanowi cenny zabytek w skali województwa.

Izabela Ciesielska
Źródło:
"Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego"

Iłowa - Założenie parkowe

Położenie pałacu między dwoma ramionami rzeki stanowiło o jego charakterze obronnym, a jednocześnie w sposób malowniczy wiązało go z krajobrazem naturalnym. Istniał wówczas przypuszczalnie w pobliżu dworu ozdobny ogród, a wokół stawu warzywnik. Zasadnicze zmiany parku nastąpiły, gdy właścicielem dóbr zostaje ród Promnitzów.Na przełomie XVII i XIX w. powierzchnię 21 ha przeobrażono w wielkie założenie parkowe, komponowane w oparciu o aleję główną, od której i koncentrycznie rozchodzące się aleje boczne. Układ ten otaczała obwodnica stanowiąca granice parku. Na całym terenie wprowadzono regularne i swobodne grupy drzew ,które nielicznie przetrwały do naszych czasów /dęby, graby, lipy/, a także stawy, wyspy, mostki. Niewielkie zmiany wprowadzono w 2 poł. XIX w., kiedy staraniem Pawła Jertziga wg projektu ogrodnika Ertela powiększono park o 18 ha wzbogacając go o nowe grupy drzew iglastych i liściastych. Jego wielkie przeobrażenie nastąpiło na pocz. XX w., kiedy właścicielem dóbr został hrabia Hochberg, wielki podróżnik i znawca sztuki ogrodniczej. On to wraz z ogrodnikiem Anlaufem powiększyli park o dalsze 12 ha. Przy pałacu, wykorzystując istniejący układ wodny /stawy. wyspy, odnogi rzeki/, stworzyli ogród japoński wprowadzając kamienne latarnie, domki-herbaciarnie, mostki wysoko wysklepione i sprowadzając drzewa i krzewy z Dalekiego Wschodu.

Tuż za zabudowaniami gospodarczymi, w 1905r.założono ogród różany, tak modny w czasach secesji Powstał geometryczny układ kwater z krzewów różanych z treliażami i basenami otoczony z trzech stron murem o miękkiej, secesyjnej linii. W wyniku przekształcenia i powiększenia starego parku powstał park secesyjny z główna osią widokową poprowadzoną od basenu do muru o linii falistej z ażurowymi prześwitami. Zakomponowano także polany z rododendronami, wzniesiono wiadukt o trzech przęsłach z centralnie umieszczoną pagodą. Mimo degradacji wielu elementów zespół pałacowo-parkowy stanowi nadal jednolity, spójny układ przestrzenny należący do nielicznych, zachowanych, wspaniałych założeń Dolnego Śląska.

Wanda Janowska
Źródło:
Czas architekturą zapisany. Zabytki województwa zielonogórskiego.