Jankowa Żagańska - powiat żagański

vor 1945 Hansdorf - Kreis Sprottau

Kościół filialny p.w. św. Stanisława Kostki w Jankowej Żagańskie oraz  budynek dworca kolejowego i infrastruktury kolejowej.

Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.

Jankowa Żagańska - wieża ciśnień

W niewielkiej miejscowości Jankowa Żagańskiej w gminie Iłowa na terenie województwa lubuskiego zachował się zabytek techniki o wyjątkowych walorach architektonicznych. Jest to wieża ciśnień zaprojektowana przez uznanego berlińskiego architekta Otto Bartninga (1883-1959). Wzniesiona została w 1922 r. na terenie dawnej cegielni, która przed II wojną światową należała do gruntów wsi Szczepanów (niem. Zeipau). Pod względem formalnym budowla osadzona jest w nurcie architektury ekspresjonistycznej, co w przypadku tego typu obiektów stanowi prawdziwą rzadkość na terenie Polski.
Wieżę wzniesiono z cegły na rozbudowanym wielobocznym planie, dzięki któremu jej sylweta uzyskała niezwykle dynamiczną formę. Pięciokondygnacyjna bryła zwęża się łagodnie ku górze. Nakrywający ją dwuspadowy dach ukształtowano w taki sposób, iż akcentuje partie szczytowe wysunięte przed lico murów. Załamujące się pod kątem prostym płaszczyzny ścian oraz dynamicznie wypiętrzone i nadwieszone szczyty nadają budowli malowniczości i ekspresji. Wrażenie to potęguje uczytelnienie materii, z której wieża została wykonana - jej elewacje i wnętrze licowane są cegłą w ciemnoczerwonym kolorze.
Na poszczególnych kondygnacjach budowli umieszczono wydłużone wąskie otwory okienne z reliktami dawnej stolarki krosnowej. W przyziemiu znajduje się wejście, w którym zachowały się drewniane drzwi jednoskrzydłowe. Poszczególne kondygnacje wydzielają stropy odcinkowe na belkach stalowych typu Kleina. Są one skomunikowane jednobiegowymi drewnianymi schodami o drewnianych poręczach. Choć obiekt od dawna pozostaje nieużytkowany to przed kilku laty właściciel - firma Wieneberger wykonał remont dachu, co zahamowało proces niszczenia zabytku.
Ta skromna w formie i położona na uboczu głównych dróg budowla przyciąga uwagę specjalistów również z uwagi na rangę architekta. Otto Bartning współpracował m.in. z Walterem Gropiusem i był jednym z twórców Bauhausu w Weimarze. W latach 1929 – 1931 należał grupy „Der Ring”. Jego najwybitniejsze dzieła z tego okresu to dom Wylerberg k. Cleve (1921-24) oraz wieża ciśnień w Jankowej Żagańskiej (dawniej Zeipau) z 1922 r.
Na podkreślenie zasługuje fakt, że wieża ciśnień w Jankowej Żagańskiej jest obecnie jedynym przykładem twórczości tego uznanego architekta w Polsce. Obserwując budowlę z oddali dostrzegamy jak jej prosta i mocna w swoim wyrazie formalnym bryła w sposób harmonijny wkomponowana została w otoczenie i na tle nizinnego krajobrazu wyłania się jakby była jego naturalnym i integralnym elementem. Na uznanie zasługuje sposób w jaki Bartning potrafił po mistrzowsku zjednoczyć budowlę z krajobrazem. Walory te dostrzegł artysta Czesław Pietraszko, którego wystawa fotografii pt. „Wieża i okolice” otwarta zostanie dn. 9 czerwca 2012 r. w Żarskim Domu Kultury. Wobec faktu, że budowla ta pozostawała dotąd zapomniana, znana jedynie wąskiemu gronu specjalistów, wystawa ta stanowi świetną okazję dla przypomnienia postaci architekta i jednej z ciekawszych jego realizacji.

dr Barbara Bielinis-Kopeć