Stara Jabłona - powiat żagański

vor 1945 Altgabel - Kreis Sprottau

Zabudowa dawnego folwarku oraz powojenny wielorodzinny budynek mieszkalny zbudowany na byłym dziedzińcu.

Gruntowa droga Stara Jabłona (Dolna) - Mycielin. Wśród wielu domów które czas obrócił w pył był także dom dziadków laureata nagrody Nobla z 1999 roku Güntera Blobla urodzonego w Niegosławicach.

Kościół, pomnik św. Ojca Pio, stara dzwonnica oraz oraz fragment zniszczonego niemieckiego cmentarza.

Zespół folwarczny zlokalizowany jest w południowo-zachodniej części wsi, po południowej stronie drogi Nowe Miasteczko – Przemków. Dwór, odsunięty od podwórza gospodarczego na południe, zajmuje współcześnie wyodrębnioną posesję o kształcie nieregularnego pięcioboku.

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana jest w 1305 roku jako Jablona Antiqua. Na początku XV wieku właścicielem Starej Jabłony był Jorg Unruh, który w 1413 roku sprzedał wikariuszowi głogowskiemu prawo pobierania czynszu w swoich dobrach – Jabłonie i Żukowie. Od końca XV do połowy XVIII wieku Jabłona znajdowała się w rękach rodziny von Glaubitz. W 1606 roku miejscowość została podzielona pomiędzy dwóch braci, Walentego i Mikołaja von Glaubitz, na wieś górną i dolną. Wprowadzony wówczas podział utrzymał się do 1945 roku. W 1752 roku obie części Starej Jabłony nabył Georg Abrahan von Knobelsdorff. Po 1800 roku jego wnuk, Wilhelm, sprzedał górną część wsi Marie Eliabeth Fiedler. W połowie XIX wieku oba majątki znalazły się w rękach rodziny Knoch. W 1917 roku górna część Starej Jabłony należała do von Kowalskiego, który po kilku latach stał się właścicielem również części dolnej. Następnie, w 1937 roku jako właściciele dóbr wymieniani są spadkobiercy Wilhelma Reinecke.

Dwór został wzniesiony przypuszczalnie w latach 1826-1830 dla Marie Eliabeth Fiedler. Budynek w stylu klasycystycznym założony jest na planie prostokąta, z wnętrzem w układzie dwutraktowym, wtórnie przedzielonym ściankami działowymi w jego wschodniej części. Fasada skierowana jest na północ. Parterowy budynek posadowiony na wysokich piwnicach, nakryty jest dachem mansardowym z naczółkami. W obecnej formie elewacje pozbawione są dekoracji, wieńczy je jedynie gzyms okapowy. Kondygnacja piwnic zaakcentowana jest nieznacznym wysunięciem przed lico elewacji. Fasada, pierwotnie dziewięcio-, obecnie ośmioosiowa, w części środkowej podkreślona została ryzalitem zwieńczonym trójkątnym przyczółkiem, mieszczącym okno zamknięte łukiem odcinkowym. W osi ryzalitu znajduje się wejście główne poprzedzone murowanymi schodami. Drugie wejście ulokowane zostało w elewacji tylnej. Z oryginalnego wystroju dworu zachował się jedynie fragment posadzki ceramicznej w korytarzu.

Skromna bryła rezydencji nawiązywała swym kształtem do klasycznego nurtu architektury pozostającej pod wpływem szkoły berlińskiej. Niezachowany wystrój elewacji stanowił istotny element odróżniający dwór od innych wiejskich domów mieszkalnych. Przypuszczalnie fasada zakomponowana była na zasadzie równowagi pionów i poziomów. Podziałom horyzontalnym wyznaczonym przez linię cokołu oraz gzymsy – działowe i koronujący, odpowiadały akcenty wertykalne – ryzalit środkowy i nieznacznie wysunięte z lica muru skrajne partie fasady. Partię cokołową oraz zryzalitowne skraje fasady pokrywało boniowanie. Otwory okienne ujęte były w opaski taśmowe, a w skrajnych częściach fasady dodatkowo zwieńczone były naczółkami. Pozostałe elewacje pod względem wystroju opracowane były prawdopodobnie w nawiązaniu do fasady.

Po II wojnie utworzono tu PGR. W dworze mieściły się mieszkania dla pracowników. W wyniku remontów prowadzonych w 2. poł. XX wieku przekształcono wnętrze oraz zubożono elewacje o dekorację architektoniczną. Na początku naszego wieku ocieplono elewacje dworu styropianem, cokół obłożono płytkami ceramicznymi, a także wymieniono stolarkę okienną na nową wykonaną z PCV. Prace, prowadzone bez pozwolenia konserwatora zabytków, przyczyniły się do znacznego umniejszenia wartości zabytku.

Maja Błażejewska
Źródło:
"Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego