Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach
Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt
Lower Silesia - inheritance of the past in remains
Kiełpin - część miasta Zielona Góra
vor 1945 Külpenau - Kreis Grünberg
Dwór w Kiełpinie, herby z inskrypcją nad głównym wejściem oraz fragment zabudowy gospodarczej.
Kiełpin - Dwór
Założenie
dworskie w Kiełpinie, niewielkiej wsi położonej na południe od Zielonej Góry,
przy lokalnej drodze Ochla – Jarogniewice, zostało usytuowane na północnym
krańcu miejscowości. Dwór, skupiony wraz z zabudową gospodarczą wokół
czworobocznego podwórza zamyka jego południowy bok, mając po drugiej stronie
niewielki park krajobrazowy. Elewacjom artykułowanym symetrycznym rozstawem
okien nadano skromny detal architektoniczny w postaci pilastrów w narożach i
obrzeżach pseudoryzalitu, umieszczonego pośrodku fasady. Obecnie dwór pełni
funkcję mieszkalną i jest podzielony na kilka odrębnych lokali.
Najstarsze wieści o dworze w Kiełpinie pochodzą z 1. poł. XVIII wieku. Wspominał
o nim m.in. Wernher w swoim opisie powiatu zielonogórskiego. Informacje te
odnoszą się zapewne do dworu drewnianego (być może szkieletowego), o którym
traktuje także kronika zielonogórska. W niej to podana jest data rozbiórki tego
budynku – 1786 rok. Ze źródeł wiemy także, że w pobliżu założenia istniał
wówczas kościół szkieletowy oraz dwa grobowce o metryce XVIII-wiecznej.
Zachowany do dzisiaj dwór powstał na fundamentach wcześniejszej siedziby w
latach 1786-1787 najprawdopodobniej z inicjatywy ówczesnej właścicielki Kiełpina
– wdowy Theodory Ernestiny von Unruh duo voto Kottwitz. W 1808 roku, trzy lata
po śmierci Theodory Ernestiny majątek kiełpiński nabył radca prawny Neumann. Po
nim właścicielem włości stał się rotmistrz Adolph Neumann, który prawdopodobnie
był synem poprzedniego właściciela. Dokonana w 2. poł. XIX wieku przebudowa
związana jest jednak przypuszczalnie z nazwiskiem Rudolpha von Friedendthala,
posiadającego także majątki otyński i zatoński. W samym Kiełpinie rezydował
wówczas jego zarządca.
Dwór w Kiełpinie wzniesiony został na planie nietypowym w XVIII wieku dla
założeń tego rodzaju – w kształcie litery L. Taki rzut stosowany był w budowlach
XVI- wiecznych. Potwierdza to zatem, że obiekt wzniesiono na miejscu starszego,
wykorzystując być może jego zręby. Powstała na tym planie dwukondygnacyjna bryła
z wysokim dachem wielospadowym, zachowana jest do dziś bez znaczących zmian.
Dziewiętnastowieczna przebudowa objęła natomiast wnętrza, głównie części
zachodniej. Radykalnie zmieniono wówczas układ traktów leżących po lewej stronie
sieni a samą sień zmniejszono wydzielając dwa pokoje i korytarz międzytraktowy.
Spowodowało to zupełne zatracenie reprezentacyjnego charakteru sieni. Ponadto
przebito również dodatkowe drzwi prowadzące na tyły budynku. Zmiany wnętrza nie
miały jednak odzwierciedlenia w elewacjach budynku. Można tylko przypuszczać, że
wtedy nastąpiło podwyższenie otworów okiennych z jednoczesnym wprowadzeniem
nowej stolarki. Brak jest dzisiaj dokładnych danych precyzujących lata
XIX-wiecznej przebudowy. Po formie klatki schodowej oraz łękach sklepień
piwnicznych można przypuszczać, że prace przeprowadzono w latach
osiemdziesiątych wieku XIX.
Po II wojnie światowej, dwór znalazł się w posiadaniu PGR. W roku 1955
wyremontowano elewacje. W latach 70. XX wieku, po częściowym zawaleniu
konstrukcji więźby, naprawiono dach i przykryto go eternitem. Zlikwidowano
wówczas konstrukcję powiek oraz rozebrano naczółek ryzalitu niszcząc barokowy
charakter elewacji. Obecnie w dworze w Kiełpinie przeprowadzane są jedynie
drobne doraźne naprawy.
Małgorzata Szymańska-Dereń
Źródło:
"Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego"
Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska
Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.
Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.
Tomasz Mietlicki e-mail - itkkm@o2.pl