Dolny Śląsk - dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach
Niederschlesien - die Erbschaft der Vergangenheit in Denkmälern verewigt
Lower Silesia - inheritance of the past in remains
Przytok - powiat zielonogórski
vor 1945 Prittag - Kreis Grünberg
Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP. Około 2000 roku rozebrano stojącą w pobliżu kościoła zabytkową plebanię. Budowę tej plebanii rozpoczęto w 1775 roku. Był to budynek murowany, dwukondygnacyjny, nakryty dachem naczółkowym.
Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP.
Pałac, jego wnętrze oraz fragment parku.
Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.
Archiwalne widokówki i zdjęcia
Historische Ansichtskarten und Fotos
Przytok - Pałac
Pałac położony jest w
południowo-zachodniej części wsi, po południowej stronie lokalnej drogi z Zawady
do Zaboru. Budowla znajduje się w głębi przyległego do drogi dziedzińca, mając
na zapleczu rozległy park krajobrazowy. Patrząc od strony pałacu, na prawym
obrzeżu dziedzińca znajduje się nowy, wydłużony budynek dydaktyczno-mieszkalny.
Od 1986 roku w pałacu mieści się Ośrodek Szkolno-Wychowawczy.
Dobra rycerskie w Przytoku (niem. Prittag) istniały już w XIV wieku, a w 1421
roku należały do rodziny von Qross. Od XVI do XIX wieku majątkiem władała
rodzina von Stentsch. W roku 1834 po śmierci ostatniego przedstawiciela rodu –
Hansa Ernsta dziedziczką Przytoku została Friederyka Constanza von Hassler po
mężu von Ryssel. W 1. poł. lat 60. XIX wieku przekazała ona swój majątek mężowi
wnuczki majorowi Emilowi Kracker von Schwarzenfeld. Wkrótce po objęciu dóbr, w
1864 roku ich właściciel rozpoczął budowę nowej rezydencji na terenie parku
założonego w 1792 roku, obok starego renesansowego dworu. Budynek ukończony
został w 1867 roku. W 1894 roku spadkobiercy sprzedali posiadłość Reinhardowi
hrabiemu Fick von Finckenstein. Hrabia von Fick władał dobrami do śmierci w 1922
roku, następnie opiekę nad majątkiem objęła jego żona – Elizabeth Anna von
Finckenstein i dwie córki. Po śmierci Elizabeth w 1928 roku, na początku lat 30.
majątek odkupiło państwo i został rozparcelowany.
Pałac wzniesiony z inicjatywy majora Emila Krackera von Schwarzenfelda,
ukształtowany został w duchu modnego wówczas stylu neorenesansu. Architektura
stuczterdziestoletniego dziś pałacu nie uległa zmianom od czasu jego budowy.
Niewielkich przekształceń dokonano wewnątrz rezydencji po 1945 roku,
wprowadzając wtórny podział pomieszczeń. Budowla założona jest na rzucie
wydłużonego prostokąta z licznymi przyległościami. Bryła rozczłonkowana, w
partii korpusu dwukondygnacyjna, na wysokim podpiwniczeniu, nakryta jest
czterospadowym dachem, nad którym wznoszą się smukłe kominy z dekoracyjnie
wykonanymi koronami. Przyległe do krótszych boków aneksy, piętrowy i parterowy,
zakończone są tarasami. Elewacje opięte wąskimi gzymsami – nad cokołem, pod
oknami, zdwojonym międzykondygnacyjnym i wieńczącym. Elewacje – frontowa i
ogrodowa wzbogacone zostały ryzalitami, z których ogrodowy wieńczy smukła
wystawka, a frontowy dwukondygnacyjny szczyt o wykroju wolutowym ze sterczynami.
Znaczącym akcentem w kompozycji fasady jest wysunięta przed lico,
trzykondygnacyjna wieża z dwupoziomowym daszkiem, zwieńczonym latarnią. W
przyziemiu ryzalitu ogrodowego znajduje się trzyarkadowe wejście, do którego
prowadzą wachlarzowate schody. W repertuarze architektonicznego wystroju
elewacji, oprócz wspomnianych gzymsów występują obramienia otworów okiennych,
pilastry, bonie, kroksztyny, sterczyny i attyka. Wewnątrz zachowały się elementy
zabytkowego wystroju – sztukaterie, stolarka i balustrada klatki schodowej.
Od 2. poł. lat 50. XX wieku pałac użytkowany był przez PGR oraz Związek
Młodzieży Polskiej. Na początku lat 60. XX wieku rezydencję wraz z otaczającym
go parkiem przejęła w użytkowanie jako ośrodek kolonijny Kopalnia „Bolesław
Chrobry”, następnie do roku 1979 Kopalnia „Wałbrzych”. W 1980 roku decyzją władz
pałac przekazano Kuratorium Oświaty i Wychowania Urzędu Wojewódzkiego z
przeznaczeniem na Zakład Wychowawczy. Przez kolejne pięć lat obiekt pozostawał
nieużytkowany. W 1986 roku utworzono w pałacu Ośrodek Szkolno-Wychowawczy. Na
przełomie lat 80. i 90. rozpoczęto generalny remont budynku, związany z
adaptacją. 14 sierpnia 1990 roku, w trakcie trwającego remontu w pałacu wybuchł
pożar. Zniszczeniu uległ dach z więźbą i strop nad piętrem. Szybkim działaniem
podjętym przez dyrektora placówki - Bogdana Szafrańskiego zrekonstruowano więźbę
dachu wraz z kształtem kominów oraz innymi częściami budynku. W kolejnych latach
dokończono przerwany pożarem remont.
Małgorzata Lisiecka
Źródło:
"Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego"
Śląsk - Dolny Śląsk - Schlesien - Niederschlesien - Silesia - Zabytki Dolnego Śląska
Będę wdzięczny za wszelkie informacje o historii miejscowości, ciekawych miejscach oraz za skany archiwalnych widokówek lub zdjęć.
Wenn Sie weitere Bilder oder Ortsbeschreibungen zu dem oben gezeigten Ort haben sollten, wäre ich Ihnen über eine Kopie oder einen Scan sehr dankbar.
Tomasz Mietlicki e-mail - itkkm@o2.pl