Zatonie - powiat zielonogórski

vor 1945 Günthersdorf - Kreis Grünberg

Przedstawiona niżej galeria fotografii pałacu i kościoła w Zatoni pozbawiona jest komentarza ze względu na liczne opisy tych obiektów występujące w Internecie.

Ruiny kościoła p.w. św. Jana.

Kościół oraz kamień upamiętniający rosnący widoczny jeszcze na zdjęciu dąb. Treść napisu -  WILHELMS EICHE 1871 (Dąb Cesarza Wilhelma 1871). Niżej fotografie wykonane w październiku 2008 roku przez Arkadiusza Łojka na których widać ścięty pień drzewa.

Dawna gospoda to obecnie w części budynku sklep. Sąsiaduje z nim zabudowa dawnego browaru.

Autor fotografii - Arkadiusz Łojek

Historia tego kościoła sięga XIII w. Zbudowany z kamienia polnego i rudy darniowej (charakterystyczne brunatne elementy muru). W XVI w. przejęli go protestanci. Po kontrreformacji z powrotem przejęty przez katolików. 

Przy kościele stała drewniana plebania i szkoła katolicka. Z racji zmniejszającej się liczby katolików kościół popadł w ruinę, został opuszczony w 1837 r. Przy kościele był cmentarz, gdzie chowani byli katolicy i protestanci, zachowało się kilka nagrobków.

Staraniem Aleksandra Talleyranda, właściciela Zatonia gmina protestancka w1865 r. odkupiła dzwony wiszące w drewnianej dzwonnicy. 

Arkadiusz Łojek na podstawie tablicy informacyjnej.

Kościół p.w. MB Częstochowskiej, pamiątkowe tablice upamiętniające zmarłych do 1945 roku oraz pozostałości starych niemieckich nagrobków.

Ruina pałacu,  herb umieszczony na dachu i pozostałość oranżerii.

Ruiny kościół p.w. św. Jana.

Autor fotografii Eckhard Huth z Drezna.

Zatonie - Pałac

Pałac w Zatoniu położony jest w północnej części wsi, po wschodniej stronie przebiegającej przez nią drogi z Zielonej Góry do Kożuchowa. Usytuowany został w zachodniej partii rozległego parku krajobrazowego. Przy jego wschodnim boku znajduje się oranżeria, a po stronie południowej zabudowa folwarczna. Od 1945 roku pałac i oranżeria pozostają w ruinie.

Zatonie (niem. Günthersdorf), wzmiankowane już w 1305 roku, do 1555 roku było w posiadaniu rodziny von Kittlitz. Po podziale dóbr między Kittlitzów a Knobelsdorffów około połowy XVII wieku scalił je ponownie Baltazar von Unruh. On też w latach 1685-1689 wzniósł w Zatoniu pierwszą siedzibę szlachecką. Barokowy dwór był budowlą dwukondygnacyjną, wzniesioną na planie prostokąta, nakrytą czterospadowym dachem z wystawkami. W elewacji frontowej na osi został umieszczony kamienny portal, zamknięty łukiem pełnym. W formie architektonicznej nawiązywał do dworu w Ochli Górnej, wybudowanej przez Ottona Fryderyka von Unruha. Po śmierci ostatniego Unruha z linii katońskiej – Jana Fryderyka, Zatonie w 1757 roku zostało sprzedane Gottliebowi von Scopp z Przecławia. W 1771 roku dobra zatońskie nabyła hrabina von Cosel, wdowa po Fryderyku Auguście, synu Augusta II i hrabiny Cosel. Po śmierci hrabiny w 1784 roku Zatonie odziedziczył jej syn Gustaw Ernest, którego hulaszczy tryb życia doprowadził do sprzedaży majątku 1789 roku Johnstonowi von Krögeborn. Następnie w 1791 roku dobra nabył von Ramin, później rotmistrz von Prittwitz, a w 1794 roku hrabia Melchior Juliusz von Schweinitz. W 1809 roku dobra zatońskie nabył Piotr Biron, przeznaczając je na posag dla najmłodszej córki Doroty Biron, żony Maurycego Talleyranda-Périgord, późniejszej księżny de Dino. Księżna Dorota wróciła z Francji do Zatonia w 1840 roku i mieszkała tutaj do 1844 roku, kiedy to objęła w posiadanie księstwo żagańskie. Z jej inicjatywy w 1842 roku dokonano przebudowy dworu w Zatoniu, przekształcając go w klasycystyczny pałac. W tym czasie wzniesiona została również oranżeria oraz cieplarnia i założono park krajobrazowy. Przebudowa dworu wiąże się z nazwiskiem K.F. Schinkla. Z dawnego dworu zachowano XVII-wieczne mury obwodowe, podnosząc je o trzecią kondygnację w postaci półpiętra. Czterospadowy dach zastąpiono dachem płaskim z attyką z umieszczonym na niej herbem Talleyrandów oraz czterema wazonami w narożach. Na osi elewacji frontowej umieszczono czterokolumnowy portyk w porządku doryckim; analogiczny ozdobił elewację tylną. Elewacje otrzymały oszczędną dekorację, głównie poprzez boniowanie. Po śmierci księżny Doroty w 1862 roku jej majątek, w tym Zatonie odziedziczył syn Aleksander Edmund markiz de Talleyrand-Périgord. Z jego inicjatywy dokonano pewnych zmian w otoczeniu pałacu: w miejscu przeszklonej oranżerii wzniesiono budynek neoklasycystyczny, zaprojektowany przez A. Jakla, wybudowano nieistniejący już budynek bramny, po stronie zachodniej. W 1879 roku książę sprzedał dobra zatońskie ministrowi Karolowi Rudolfowi von Friedenthalowi, które w 1879 roku odziedziczyła jego córka Renata baronowa von Lancken-Wakenitz, posiadająca Zatonie aż do II wojny światowej. W 1945 roku pałac wraz z oranżerią zostały spalone przez wojska radzieckie. Od tego czasu pałac pozostaje w stanie ruiny.

Pałac w Zatoniu założony jest na rzucie prostokąta, podpiwniczony, trzykondygnacyjny. Zachowany w obrębie murów zewnętrznych, jak i częściowo wewnętrznych. W fasadzie głównej wejście główne zostało zaakcentowane zachowanym portykiem, podpartym czterema doryckimi, kanelowanymi kolumnami z piaskowca. Mury obwodowe zwieńczone są gzymsem koronującym, wzbogaconym motywem ząbków oraz attyką, z okazałym kamiennym kartuszem herbowym pośrodku. Elewacja tylna opracowana została analogicznie do frontowej. Wszystkie otwory okienne, ujęte w profilowane obramienia, mają kształt prostokątny.

Od 1945 roku obiekt pozostaje w stanie ruiny, a park, znajdujący się w gestii Lasów Państwowych, pielęgnowany jest jak inne tereny zalesione.

Elżbieta Liczner
Źródło:
"Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego"

Sammlung Duncker

GÜNTHERSDORF
PROVINZ SCHLESIEN - REGIERUNGS-BEZIRK LIEGNITZ - KREIS GRÜNBERG

Günthersdorf, der Frau Herzogin Dorothea zu Sagan, geborenen Prinzessin von Curland, gehörig, ist beim Dorfe gleiches Namens im Grüneberger Kreise Niederschlesiens belegen. Dasselbe ist in den Jahren 1842 und 1843 von der jetzigen Besitzerin neu erbauet und mit einer geschmackvollen inneren Einrichtung versehen. Es ist mit ausgedehnten reizenden Parkanlagen, Gewächs- und Orangeriehäusern umgeben, welche im besten Stande erhalten werden und eine Zierde der ganzen Gegend bilden. Das Rittergut Günthersdorf, jetzt der Herrschaft Deutsch-Wartenberg incorporirt, gehörte früher dem Grafen von  Schweinitz, welcher dasselbe an die gegenwärtige Besitzerin zu Anfang dieses Jahrhunderts verkaufte.