60-lat Towarzystwa Ziemi Głogowskiej
Rafael Rokaszewicz
W dniu 12 grudnia 1945 roku ówczesny wiceburmistrz Głogowa Adam Królak zorganizował prelekcję o historii Głogowa. Podczas tego spotkania zrodził się pomysł zawiązania Koła Kulturalno - Oświatowego. Prezesem Koła został właśnie Adam Królak, który był człowiekiem o ogromnej wiedzy i chęci do pracy. Był pierwszym powojennym badaczem historii, który niestrudzenie zgłębiał i popularyzował wiedzę o przeszłości Głogowa. Do Koła początkowo należało 22 osób. Działali bardzo prężnie jak na możliwości funkcjonowania w zrujnowanym mieście. Wygłaszali wykłady o dziejach miasta, organizowali wycieczki po Głogowie i okolicach. Koło organizowało także projekcje filmowe. Członkowie Koła zbierali zabytkowe przedmioty i książki z głogowskich ruin. Przy Kole działała także sekcja teatralna. Dużym zainteresowaniem cieszyła się wydawana w "Kronika Głogowska". Utworzony został również punkt czytelniczy, a zebrane wśród mieszkańców polskie książki stały się zaczątkiem Biblioteki Miejskiej.
W sierpniu 1946 roku z inicjatywy członków Koła Kulturalno - Oświatowego, powołano Komitet Odbudowy Miasta Głogowa. Głównymi jego celami stały się: ochrona obiektów zabytkowych, odbudowa budynków szkolnych, rozminowanie ulic i placów, odgruzowanie miasta, budowa mieszkań, zabezpieczenie grobów poległych.
Koło Kulturalno - Oświatowe funkcjonowało prężnie przez pierwsze lata osadnictwa. Pod koniec lat 40. jego działalność powoli zaczęła zamierać. Najbardziej zaangażowani działacze kultury w 1951 roku w miejsce Koła postanowili powołać Towarzystwo Ziemi Głogowskiej. Pierwszym jego prezesem został Tadeusz Kubiak, następnym był Antoni Kałmuczak. Towarzystwo w swoim zamyśle miało wyjść z działaniami także poza granice miasta, na wieś. Działalność ludzi wchodzących w skład Towarzystwa owocowała w ówczesnym czasie licznymi inicjatywami. Przyczynili się oni do powstania Ogniska Muzycznego i Domu Kultury. Z czasem ludzie ci zaczęli tworzyć lub zasilać inne, powstające w latach 50. stowarzyszenia, np. Klub Inteligencji Głogowa, Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich czy Społeczny Komitet Radiowęzła.
Towarzystwo przeprowadziło szereg imprez krajoznawczych i turystycznych. Oznakowane zostały głogowskie zabytki. W 1954 roku z inicjatywy TZG wydany został (w wydawnictwie "Sport i Turystyka") pierwszy powojenny przewodnik po Głogowie, autorstwa Adama Królaka.
30 stycznia 1966 roku odbył się w Głogowie Sejmik Kultury. Podczas obrad powołano w miejsce licznych stowarzyszeń jedno - Głogowskie Towarzystwo Kultury. Na przewodniczącego GTK wybrano Mariana Tusza, wiceprzewodniczącymi zostali Antoni Kałmuczak i Hilary Orzechowski, sekretarzem - Mieczysław Kaczkowski. Od czerwca 1966 roku przewodniczącym był Zbyszko Piwoński, a od stycznia 1968 Mieczysław Kaczkowski, historyk i archeolog, twórca i dyrektor Muzeum Hutnictwa i Odlewnictwa Metali Kolorowych w Głogowie. Dał się on również poznać jako nieoceniony badacz dziejów i pradziejów Głogowa.
W ramach Głogowskiego Towarzystwa Kultury działały sekcje: plastyczna, fotograficzna, propagandowo-odczytowa i przyjaciół muzeum. Towarzystwo zorganizowało kilkadziesiąt odczytów, spotkań, sesji popularno - naukowych oraz wystaw. W pomieszczeniach biblioteki powstała w 1965 roku Izba Muzealna, która dała początek obecnemu muzeum. Z inicjatywy GTK powołany został Społeczny Komitet Budowy Pomnika Dzieci Głogowskich, który doprowadził do zrealizowania tego przedsięwzięcia. Wydawano publikacje popularyzujące dzieje i odbudowę miasta. Członkowie GTK doprowadzili także do rozpisania konkursu na koncepcję odbudowy Starego Miasta.
W dniu 12 grudnia 1977 roku na kolejnym Sejmiku Kultury dokonano przekształcenia Głogowskiego Towarzystwa Kultury w Towarzystwo Miłośników Głogowa. Prezesem TMG został Mieczysław Kaczkowski, członkami zarządu: Janusz Białęcki, Marian Tymek, Walenty Nawrocki i Edmund Biczysko. Praca TMG została jednak zawieszona po nagłej śmierci Mieczysława Kaczkowskiego i w związku z wprowadzeniem stanu wojennego. Od 1983 roku prezesami reaktywowanego TMG byli kolejno: Zdzisław Badoń, dr Stefan Koper, Marian Borawski (ówczesny prezydent Głogowa), Leszek Lenarczyk (obecny dyrektor Muzeum Archeologiczno - Historycznego).
Działalność Towarzystwa w latach 80-tych nie była zbyt aktywna. Spowodowane to było głównie notorycznym brakiem środków finansowych. Ukazywały się jednodniówki oraz różnego rodzaju opracowania w formie zeszytowej m.in. poświęcone kolegiacie głogowskiej. Pod koniec lat 80-tych rozpoczęto także pracę przy badaniu głogowskich podziemi. Dzięki aktywności członków TMG, a w szczególności Jerzego Sadowskiego, doprowadzono do nadania ulicom na Starym Mieście ich historycznych nazw.
W dniu 24 marca 1992 roku podczas sejmiku sprawozdawczo - wyborczego Towarzystwa Miłośników Głogowa na prezesa wybrano Jerzego Sadowskiego. Pełnił on tę funkcję do 2001 roku. Za czasów jego prezesury TMG przeżywało rozkwit. Dużą zasługą Jerzego Sadowskiego było skupienie wokół stowarzyszenia młodzieży.
Wspólnie z miejscowym muzeum, w którym stowarzyszenie ma swoją siedzibę, rozpoczęto jesienią 1991 roku cykl prelekcji o historii Głogowa. Na bazie tych wykładów w 1994 roku powstał Uniwersytet Ziemi Głogowskiej.
Bardzo wartościowym przedsięwzięciem, kontynuowanym do dzisiaj, jest zapoczątkowana przez dra Janusza Chutkowskiego seria wydawnicza pod nazwą Encyklopedia Ziemi Głogowskiej. Od 1993 roku do końca 2005 r. ukazało się 59 zeszytów, zawierających łącznie ponad 590 haseł. Niewątpliwie cenną zdobyczą tej inicjatywy jest fakt, że wokół Encyklopedii skupionych zostało około pięćdziesięciu autorów. Są to zarówno pasjonaci - amatorzy konkretnych dziedzin, jak i naukowcy z ośrodków akademickich. Obszerniejsze opracowania wydawane są w formie tomów Biblioteki Ziemi Głogowskiej. Biblioteka liczy obecnie już ponad 50 tytułów - opracowania historyczne, słowniki, przewodniki, wydawnictwa jubileuszowe.
W 1995 roku na sejmiku Towarzystwo jeszcze raz zmieniło swoją nazwę, tym razem przyjmując wcześniej już używaną - Towarzystwo Ziemi Głogowskiej. Wynikało to z coraz większego zainteresowania historią okolicznych miejscowości oraz chęcią integracji ludzi w ramach całego subregionu głogowskiego. Ożywiły się kontakty z ościennymi stowarzyszeniami regionalnymi, a także zwiększyła się ilość haseł w Encyklopedii Ziemi Głogowskiej dotycząca okolic.
Na sejmiku Towarzystwa Ziemi Głogowskiej 27 stycznia 2001 roku z funkcji prezesa ustąpił schorowany już Jerzy Sadowski. Na jego następcę wybrano byłego prezydenta Głogowa - Jacka Zielińskiego. To dzięki jego zaangażowaniu, z początkiem 2002 r. biuro TZG przeniesiono do wyremontowanej sali na parterze zamku.
Towarzystwo przez cały czas czynnie włącza się w miejskie jubileusze i uroczystości jak np. 750-lecie powstania Księstwa Głogowskiego, 500-lecie wjazdu królewicza Zygmunta Jagiellończyka do Głogowa, 750 rocznicy lokacji Głogowa. Każdego roku TZG, wspólnie z głogowskimi szkołami organizuje w czasie Dni Głogowa korowód historyczny, w którym bierze udział około 300 dzieci i młodzieży.
Korowód Historyczny z 2005 roku
Wśród innych przedsięwzięć należy wymienić postawienie nowej rzeźby św. Jana Nepomucena w miejscu przedwojennej. W 2003 roku, podczas pobytu w Głogowie, gościł w biurze TZG historyk - profesor Norman Davies.
Najważniejsza jednak była działalność wydawnicza. W latach 2001-2003 wydane zostały m.in. wydawnictwa okolicznościowe poświęcone 750 rocznicy powstania Księstwa Głogowskiego, przewodnik turystyczny "Głogów i okolice", "Słownik nazw miejscowości Ziemi Głogowskiej" (polsko - niemiecki i niemiecko - polski), "Pomniki Głogowa" i "Organy w kościołach regionu głogowskiego i Dekanatu Wschowskiego", referaty z konferencji poświęconych 750-leciu Księstwa Głogowskiego i nadaniu praw miejskich.
Należy wyraźnie podkreślić, że wymienione inicjatywy nie byłyby możliwe, gdyby nie wręcz wzorcowa współpraca z władzami miejskimi. Również obecnie dofinansowanie z Gminy Miejskiej Głogów konkretnych inicjatyw pozostaje podstawą naszej działalności.
6 marca 2004 roku podczas Sejmiku TZG dokonano wyboru nowych władz. Prezesem został dotychczasowy wiceprezes Rafael Rokaszewicz, wiceprezesami Antoni Bok i Agnieszka Kłos, a sekretarzem Paweł Łachowski. Od ostatniego sejmiku udało się zarejestrować w Krajowym Rejestrze Sądowym nasze stowarzyszenie jako organizację pożytku publicznego.
W 2004 roku TZG przy współudziale Urzędu Miejskiego zorganizowało dwie konferencje: "Twierdza Głogów - zagospodarowanie obiektów obronnych w Polsce" oraz polsko - niemiecką "Kościoły Pokoju na Dolnym Śląsku".
TZG, wspólnie z Klubem Inteligencji Katolickiej, zaangażowało się w działania na rzecz powrotu do Głogowa obrazu Madonny, pędzla Cranacha.
Organizowane były także dla mieszkańców miasta wykłady historyczne.
Towarzystwo miało duży udział przy powstaniu filmów o Głogowie, realizowanych przez Telewizję Polską. Jeden z cyklu "Piękniejsza Polska" a drugi "Festung Glogau - Twierdza Głogów".
Na co dzień TZG współpracuje z głogowskimi szkołami oraz powstałą niedawno Państwową Wyższą Szkołą Zawodową w Głogowie. Nasze stowarzyszenie organizuje lub patronuje wielu konkursom historycznym dla młodzieży szkolnej.
Działalność wydawniczą w 2004 roku zdominowało wydanie długo oczekiwanej monografii "Głogów w XX wieku" autorstwa dra Janusza Chutkowskiego.
Przedsięwzięcie stało się możliwe dzięki nagrodzie otrzymanej w konkursie Pro Publico Bono, dotacji KGHM Polska Miedź S.A., Gminy Miejskiej Głogów oraz wsparciu Leszka Chutkowskiego, syna autora książki. Ponadto wspólnie z Urzędem Miasta wydano folder "Głogów - wczoraj i dziś", nawiązujący do otwartej na wieży ratuszowej wystawy. Współpracowaliśmy w powstaniu książek - wydawnictw pokonferencyjnych ("Twierdza Głogów" oraz "Kościoły Pokoju na Dolnym Śląsku"). Towarzystwo, współpracując z komercyjną firmą, przyczyniło się do wydania pierwszego albumu o Głogowie.
W 2005 roku ukazały się następujące wydawnictwa TZG:
- wydawnictwo okolicznościowe "Głogów 1945"
- II wydanie przewodnika "Głogów i okolice"
- "Na szlaku św. Jakuba… Z Jakubowa do Santiago de Compostela" (wspólnie z Bractwem św. Jakuba Apostoła w Jakubowie)
Towarzystwo Ziemi Głogowskiej wraz z Klubem Inteligencji Katolickiej zorganizowało konferencje: "Z dziejów Kościoła katolickiego w Głogowie" oraz "Z Jakubowa do Santiago de Compostella" a wraz z DTSK "XXVIII Spotkania Liderów Regionalnych Towarzystw Kulturalnych Śląska".
Przez lata działalności zebrany został pokaźny zasób biblioteczny. Ze skatalogowanego zbioru skorzystały dotąd rozliczne osoby - uczniowie, studenci, doktoranci, nauczyciele. W biurze TZG na bieżąco udziela się pomocy osobom poszukującym materiałów potrzebnych do ich prac badawczych lub związanych z ich zainteresowaniami. W oparciu o te materiały powstało wiele prac seminaryjnychi magisterskich Prowadzona jest także strona internetowa Towarzystwa (www.glogow.pl/tzg), z której można dowiedzieć się bieżącej pracy i podejmowanych inicjatywach.
W ostatnich latach działalność Towarzystwa Ziemi Głogowskiej zyskała uznanie na zewnątrz. Rada Krajowa Regionalnych Towarzystw Kultury za zasługi dla idei regionalizmu przyznała w 2002 roku TZG medal im. Aleksandra Patkowskiego. W 2003 roku Kapituła Konkursu na Najlepszą Inicjatywę Obywatelską "Pro Publico Bono" przyznała TZG wyróżnienie w kategorii inicjatyw na rzecz kultury i dziedzictwa narodowego. Prezydent Głogowa, w uznaniu osiągniętego sukcesu oraz działań na rzecz miasta i jego mieszkańców, przyznał w 2003 roku TZG medal poświęcony 750-leciu Nadania Praw Miejskich Głogowa. Towarzystwo Ziemi Głogowskiej za promocję odbudowy głogowskich zabytków, Starego Miasta, rozpowszechnianie wiedzy o mieście i jego historii otrzymało dyplom od ruchu "Piękniejsza Polska", któremu patronuje Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski i Telewizja Polska.
Z okazji jubileuszu 60-lecia otrzymaliśmy od Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego dyplom a od Prezydenta Miasta - Honorowy Medal Miasta Głogowa.