Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Kościół pw. św. Mikołaja – monstrancja z 1515 roku
Jednym z najcenniejszych obiektów przechowywanych przed 1945 r. w kościele pw. św. Mikołaja była późnogotycka monstrancja, powstała przypuszczalnie w 1515 r. Znamy ją dzisiaj między innymi z opisów i fotografii zamieszczonych w pracach J. Blaschke i E. Hintze. Wykonana była ze srebra i częściowo pozłacana. Miała wysokość 82 cm, ale pierwotnie musiała być wyższa i dorównywać rozmiarami, zachowanej do dziś i wykonanej również, we wrocławskim środowisku złotniczym, monstrancji z Lasek, która przed 1945 r. sięgała 120 cm. Monstrancja głogowska straciła wcześniej górny odcinek trzonu, przez co kwiaton z krucyfiksem został osadzony bezpośrednio na baldachimie środkowej wieży. Autorem tego dzieła sztuki złotniczej był jeden z najwybitniejszych w tym czasie złotników wrocławskich - Oswald Rothe. Jego punca mistrzowska - litera R wpisana w koło - była wybita na monstrancji dwukrotnie*. Monstrancja głogowska miała ośmiolistną stopkę o polach zakończonych na przemian półkoliście i w tzw. „ośli grzbiet”. Główna cześć (nastawa), ozdobiona baldachimami i pinaklami, dzieliła się na wieżę środkową z dwiema kondygnacjami i dwie niższe wieże boczne. Na filarkach w centralnej części bocznych wieżyczek umieszczone były pozłacane figurki św. Mikołaja i św. Katarzyny, zaraz obok nich mniejsze postacie Jana Chrzciciela i św. Jadwigi, a w górnej części wieży środkowej, ponad miejscem na hostię umieszczona była figurka Chrystusa. Niektóre części monstrancji zdobiło grawerowanie. Miejsce na hostię pierwotnie wykonane było w formie cylindrycznego klosza później, po renowacji, wymieniono go na owalną otoczoną promieniami puszkę, którą widać na fotografiach wykonanych przed 1945 r. **
- [*] Jak wynika z przekazów źródłowych nie było to jedyne dzieło wrocławskiego złotnika przechowywane w kościele św. Mikołaja. Obok opisywanej w skarbcu kościelnym znajdowała się jeszcze, jak to określają źródła – „olbrzymia” monstrancja z 1520 r., większa od tej z 1515 r. Opis jej znajdował się w aktach wizytacji kościoła z 1594 r. Niestety, dla pozyskania środków na remont posadzki kościoła, w 1804 r. została sprzedana, wraz z innym srebrnym złomem (była już wtedy połamana).
- [**] Monstrancja znajdowała się wśród zabytków sztuki sakralnej, odnalezionych w styczniu 1946 i przekazanych do Wrocławia. Wydział Kryminalnej Służby Śledczej przekazał depozyt 9 I 1947 protokołem zdawczo-odbiorczym przedstawicielowi Administracji Apostolskiej; dalsze losy monstrancji nie są znane, zob. P. Lewicki, Skarb z kościoła św. Mikołaja w Głogowie [w:] „Encyklopedia Ziemi Głogowskiej”, zeszyty nr 62/63, Głogów 2006. Red.
Literatura:
G. Regulska, Późnogotycka monstrancja z Lasek [w:] Złotnictwo śląskie, VII sesja z cyklu „Sztuka użytkowa na Śląsku”, 7 X 1993;
J. Blaschke, Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes, Glogau 1913, s. 184;
K. Kastner, Geschichte der Pfarrer an der Glogauer Nikolaikirche, Glogau 1925;
H. Lutsch, Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, Bd. III: Der Reg. Bezirk Liegnitz, Breslau 1891.
Jerzy Dymytryszyn [EZG z. 33, 1995 – Kościół pw. św. Mikołaja - monstrancja]
