Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Marcin (Dyskusja | wkład)
(Nowa strona: Kategoria:Średniowiecze Kategoria:Historia polityczna i społeczna =Henryk IV (II) Wierny= Książę żagański 1312-1342 (latach 1318-1321 rządy wraz z bratem Przemkiem nad ...)
Następna edycja →
Aktualna wersja
Henryk IV (II) Wierny
Książę żagański 1312-1342 (latach 1318-1321 rządy wraz z bratem Przemkiem nad Głogowem), od 1329 dziedziczny lennik czeski.
Henryk IV był najstarszym z pięciu synów księcia głogowskiego Henryka III i księżnej Mechtyldy. Urodził się między 1291 a 1292 r. Młodość spędził w otoczeniu Władysława Łokietka, co wynikało z układu zawartego między Henrykiem III a Łokietkiem, na mocy którego Henryk miał dziedziczyć dzielnicę poznańską, którą do uzyskania przez niego pełnoletniości zarządzać miał właśnie Łokietek.
Po śmierci ojca (XII 1309), rządy w rozległym księstwie sprawowała księżna-wdowa przy rosnącym współudziale najstarszych synów Henryka i Konrada. Nie były one łatwe, gdyż narastały zagrożenia wewnętrzne i zewnętrzne, łącznie z groźbą utraty części księstwa. Do tego dochodziło zadłużenie i pusty skarbiec. W obawie przed stratami terytorialnymi młodzi książęta szukali wsparcia u margrabiów brandenburskich. Odbyło się to jednak dużym kosztem. Bracia zrzekli się potencjalnych praw do Pomorza Gdańskiego. Henryk w 1310 r. pojął za żonę Matyldę, córkę margrabiego Hermana. W zamian za pożyczkę książęta zastawili Krosno i Żagań (zastaw wrócił ich w ręce w 1319 r.).
W celu zażegnania dalszych kryzysów Henryk potwierdził w 1310 r. przywileje Kościoła, przez co unormował kontakty z biskupem wrocławskim. Nie udało się jednak zakończyć długotrwałej wojny z Henrykiem VI wrocławskim i Bolesławem legnicko–brzeskim o ziemie zajęte przed laty przez Henryka III. Wojna ta zakończyła się dopiero ugodą ze stycznia 1317 r., w której książęta głogowscy zrzekli się terenów położonych między Odrą a Wołowem, z Urazem i Lubiążem.
W 1312 r. księstwo głogowskie zostało podzielone na dwie dzielnice: zachodnią (żagańską), należącą do Henryka i jego najmłodszych braci Jana i Przemka, i wschodnią (oleśnicką), która przypadła Konradowi i Bolesławowi. Stołeczny Głogów pozostał dożywotnią oprawą wdowią matki. Podział dotyczył również Wielkopolski, co wzbudziło niezadowolenie tamtejszych możnych i duchowieństwa. Arcybiskup poznański Jakub Świnka rzucił klątwę na książąt głogowskich. Potępienie przez episkopat było zapewne hasłem do wystąpienia rycerstwa wielkopolskiego przeciw Głogowczykiem. Lojalny pozostał im natomiast Poznań, klasztory cysterskie nad Obrą i tamtejsze rycerstwo. Skutkiem powstania była utrata przez książąt głogowskich do końca 1313 r. większości Wielkopolski, na rzecz stronników Władysława Łokietka. W ich rękach pozostały tylko tereny położone nad Obrą (w walkach z Łokietkiem i królewiczem Kazimierzem utracone zostały ostatecznie do 1332 r., Wschowa i Przemęt – w r. 1343).
W kolejnych latach nastąpiły między książętami dalsze podziały w dzielnicy żagańskiej. Jan uzyskał własną dzielnicę – ścinawską (1316-1319). Po śmierci matki Przemko usamodzielnił się w 1321 r. w Głogowie. Reszta dzielnicy pozostała przy Henryku IV, jako księciu żagańskim. Po koronacji Łokietka na króla Polski, zanikło stopniowo używanie przez niego (jak i pozostałych braci) tytułu „dziedzica Królestwa Polskiego”.
W 1329 r. Henryk i jego bracia - z wyjątkiem Przemka głogowskiego - złożyli hołd lenny Janowi Luksemburskiemu - królowi Czech. Po bezpotomnej śmierci Przemka w 1331 r., zgodnie z zawartą między braćmi w 1326 r. umową o wspólnym dziedziczeniu, księstwo głogowskie zostało podzielone pomiędzy Henryka IV i Jana Ścinawskiego (w rękach wdowy po Przemku pozostała połowa Głogowa i Bytomia Odrzańskiego). Jednak jeszcze w tym samym roku zajął je Jan Luksemburski, pozbawiając wdowę i książąt ich dziedzictwa (od Jana ścinawskiego wykupił za 2000 grzywien jego prawa do połowy księstwa). Henryk IV do końca życia nie odzyskał należnej mu połowy Głogowa.
Henryk Wierny zmarł 22 I 1342 i pochowany został w kościele augustianów w Żaganiu. Do dziś znajduje się tam jego nagrobek. Potomstwo, jakie pozostawił po sobie, to syn Henryk V Żelazny i trzy córki: Agnieszka, Salomea i Jadwiga.
Oceny rządów Henryka są różne. Z jednej strony związki z Berlinem i ustępstwa terytorialne na rzecz Brandenburczyków postrzegane były, szczególnie w Wielkopolsce, wręcz za zdradę. Niezadowolenie z tego faktu, a następnie podział Wielkopolski z 1812 r., objawiło się buntem, co ułatwiło Łokietkowi przejęcie tej dzielnicy. Z drugiej strony należy zrozumieć bardzo trudną sytuację, w jakiej znalazło się księstwo głogowskie po śmierci Henryka III. Rywalizacja o władzę z matką (co objawiło się odsunięciem przez synów znacznej części dotychczasowych doradców) i zbyt duża liczba dziedziców, spowodowały systematyczne rozdrabnianie księstwa i jego osłabienie.
Literatura:
Z. Boras, Książęta piastowscy Śląska, Katowice 1978;
J. Chutkowski, Dzieje Głogowa, t. I, Legnica 1991;
J. Chutkowski, Piastowscy władcy Głogowa, Głogów 1996;
A. Fudalej, Pieczęcie księstw głogowskiego i żagańskiego, Zielona Góra 1973;
Historia Śląska, pod redakcją M. Czaplińskiego, Wrocław 2002;
T. Jurek, Dziedzic Królestwa Polskiego książę głogowski Henryk (1274-1309), Kraków 2006;
J. Sperka, Henryk II (IV) Wierny [w:] Piastowie Leksykon Biograficzny, red. S. Szczur i K. Ożóg, Kraków 1999.
Rafael Rokaszewicz [EZG z. 68, 2008 - Henryk IV (II) Wierny]
