Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Marcin (Dyskusja | wkład)
(Nowa strona: Kategoria:Okres nowożytny (1500-1945) =Kube Wilhelm= Działacz polityczny i publicysta, od 1927 r. członek NSDAP. Z jej ramienia pełnił kolejno funkcje: gauleitera Marchii Wsch...)
Następna edycja →
Aktualna wersja
Kube Wilhelm
Działacz polityczny i publicysta, od 1927 r. członek NSDAP. Z jej ramienia pełnił kolejno funkcje: gauleitera Marchii Wschodniej (Ostmark), nadprezydenta okręgu Brandenburgii, gauleitera okręgu Kurmark. Był posłem do pruskiego Landtagu i Reichstagu. W latach 1941-1943 był gauleiterem Okręgu Generalnego „Białoruś” („Weißruthenien”).
W. Kube urodził się w 1887 r. w Głogowie, w rodzinie ewangelickiej. Jego ojciec był zawodowym podoficerem. Rodzina Kube przeniosła się z Głogowa do Berlina. Po ukończeniu gimnazjum humanistycznego Kube w latach 1908-12 studiował na Uniwersytecie Berlińskim historię i nauki polityczne. Był współtwórcą Niemieckiego Narodowego Związku Studentów (1911-1914 - jego przewodniczącym) i redaktorem „Deutschvölkische Hochschulblätter”. W 1911 r. wstąpił do Niemieckiej Partii Socjalnej. W 1913 r. porzucił tę partię i wstąpił do Niemieckiej Partii Konserwatywnej, Do 1919 r. był jej sekretarzem okręgowym we Wrocławiu. Redagował wtedy „Schlesische Morgenzeitung” i współpracował z redakcją „Schlesische Boten”.
Po klęsce Niemiec Kube opuścił partię konserwatywną. Współdziałał w organizowaniu Niemieckiej Narodowej Partii Ludowej (został generalnym sekretarzem jej okręgowej organizacji na Śląsku, a w 1920 r. w Berlinie). Ponadto w latach 1922-1923 był radnym miejskim w Berlinie. W 1923 r. także i tę partię uznał za niedostatecznie bojową i ją opuścił. Wraz z członkami zakazanej NSDAP utworzył Narodowosocjalistyczną Partię Wolności. W 1924 r. uzyskał z jej ramienia mandat posła do Reichstagu (gdzie występował jako rzecznik NSDAP). W końcu 1927 r. wstąpił do zalegalizowanej już NSDAP. W uznaniu zasług dla ruchu narodowosocjalistycznego Adolf Hitler mianował go gauleiterem Marchii Wschodniej (Ostmark), gdzie Kube rozwinął czynną działalność polityczną. W wyniku jego działań liczba członków NSDAP w tym okręgu silnie wzrosła (z 66 w 1928 r. do 10 000 w 1931 r.; w 1933 r. osiągnęła 80 000).
W 1928 r. Kubego wybrano posłem do pruskiego Landtagu. Zgodnie z dyspozycją Hitlera objął kierownictwo frakcji narodowosocjalistycznej. Sukcesem Kubego, głównie dzięki jego elokwencji i zdolności perswazji, było m.in. zniesienie w 1928 r. zakazu wystąpień Hitlera na obszarze Prus. Po zwycięstwie NSDAP (25 III 1933) H. Göring mianował Kubego nadprezydentem okręgu Brandenburgii, a 1 VI 1933 gauleiterem okręgu Kurmark. W latach 1933-1936 Kube był posłem do Reichstagu, pruskim radcą państwowym, członkiem Akademii Prawa Niemieckiego, rzeczoznawcą historycznym, pełnił też inne państwowe funkcje.
Choć Kube uznawany był za zdeklarowanego antysemitę, w 1936 r. przesłał do naczelnego sędziego NSDAP W. Bucha anonimowy list, w którym oskarżył go o prześladowanie Żydów. Według niektórych historyków jego opór przeciw eksterminacji ludności semickiej miał motywy gospodarcze – m.in. chodziło o utrzymanie rzemiosła, którym głównie trudnili się Żydzi. Po ustaleniu przez gestapo autorstwa listu, Kubego zmuszono do rezygnacji z zajmowanych funkcji. Na polecenie A. Hitlera pozostał jednak członkiem Reichstagu i NSDAP oraz zachował symboliczny tytuł gauleitera. Przez 5 lat znajdował się poza sferą polityki.
Po okresie niełaski, Kube został powołany na generalnego komisarza (gauleitera) Białorusi. Decyzji tej sprzeciwiali się dygnitarze J. Goebbels, H. Lohse i A. Rosenberg. Hitler powierzył jednak Kubemu stanowisko w Mińsku, aby stworzyć mu możliwości rehabilitacji (miał następnie zostać komisarzem Rzeszy w Moskwie).
Na obszarze Białorusi Kube stworzył system administracji mieszanej, polegający na łączeniu niemieckiego personelu nadzorującego i białoruskiego wykonawczego oraz poparł reformę rolną na Białorusi (w 1942 r. rozparcelowano kołchozy). Z czasem przyjął umiarkowaną postawę w stosunku do ludności żydowskiej (wstrząsnęły nim brutalne działania SS i komendantów policji przeciwko tej ludności). Polityka Kubego na Białorusi umożliwiła dziesiątkom tysięcy Żydów ucieczkę z gett do lasów. Zmiana jego stanowiska była powodem stałych zatargów z wyższymi oficerami SS i policji. Doprowadziła do ostrego konfliktu z Reichsführerem Rzeszy Himmlerem.
Na Kubego dokonano kilka zamachów, m.in. jeden z nich przygotowano 22 VI 1943 w mińskim teatrze, gdzie umieszczono pod sceną minę (eksplodowała jednak w czasie nieobecności Kubego). Mimo to lekceważył urzędowe nakazy zaprzestania prywatnego zatrudniania Żydów, za co otrzymał ostrzeżenie z biura A. Rosenberga, odpowiedzialnego za wschodnie terytorium okupowane. Okoliczności śmierci Kubego nie są jednoznaczne. Nie zostały jasno rozstrzygnięte kwestie organizacji zamachu, w tym rzeczywisty udział partyzantów radzieckich. Przyjmuje się, iż 22 IX 1943 Kube został zabity w wyniku wybuchu bomby podłożonej w jego sypialni przez białoruską pokojówkę H. R. Mazanik (przed wojną pracownicę NKWD), która otrzymała materiały wybuchowe od członkini radzieckiego ruchu oporu M. B. Osipowej. Hitler nakazał urządzić uroczysty pogrzeb partyjnego weterana.
Kube zajmował się twórczością literacką i publicystyką. Jego dramat Totila. Historisches Schauspiel in drei Aufzügen mit einem Vorspiel miał dwa wydania (1920 i 1933). Do ważnych prac Kubego należą także: Wie organisieren wir uns? (Berlin 1919), Nach der Aufrichtung des Dritten Reiches: Nationalsozialistische Aufsätze (Berlin 1933) oraz Almanach der nationalsozialistischen Revolution (Berlin 1934).
W. Kube zaliczany jest do najbardziej kontrowersyjnych dygnitarzy hitlerowskich. Będąc najwyższym przedstawicielem hitlerowskich władz okupacyjnych na Białorusi (ich zbrodniczy charakter jest oczywisty), nie ponosił bezpośredniej odpowiedzialności służbowej za zbrodnie ludobójstwa (ze względu na niezależność SS i policji od administracji cywilnej). Kube dążył do utworzenia odrębnego państwa białoruskiego pod przywództwem III Rzeszy. Wspierając białoruskie aspiracje narodowe był zwolennikiem nacjonalizmu, jako najskuteczniejszej przeciwwagi dla wpływów radzieckich (stąd później spotkał się ze zdecydowanym potępieniem sowieckich polityków i historyków).
Literatura:
T. Dąbkowski, Wielka wojna narodowa w świadomości historycznej narodów ZSRR na przykładzie Białoruskiej SRR, Wrocław 1988, s. 70-71;
M.R. Górniak, Kube Wilhelm (w:) Encyklopedia „Białych Plam” – Suplement t. 19, Radom 2005, s. 227-229 (wraz ze szczegółową bibliografią);
G. Knacko, Kube (w:) Èncyklapedyja gistoryi Belarusi u 6 tamach, Minsk 1997 IV, s. 288-289;
O Łatyszonek, E. Mironowicz E., Historia Białorusi od połowy XVIII do końca XX wieku, Białystok 2002, s. 213-224;
Cz. Madajczyk, Faszyzm i okupacje 1938-1945. Wykonywanie okupacji przez państwa Osi w Europie, I. Ukształtowanie się zarządów okupacyjnych, Poznań 1983 (passim) i II. Mechanizmy realizowania okupacji, Poznań 1984 (passim);
J. Turonek, Białoruś pod okupacją niemiecką, Warszawa 1993 (passim);
R.S. Wistrich, Kto był kim w III Rzeszy. Leksykon, Kraków 1997, s. 132-133.
Marek R. Górniak [EZG z. 68, 2008 - Kube Wilhelm]
