Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Marcin (Dyskusja | wkład)
(Nowa strona: Kategoria: Okres nowożytny (1500-1945) =Heymann Carl= Urodzony w Głogowie księgarz i wydawca, czynny w Głogowie i Berlinie, założyciel „Carl Heymanns Verlag”; działacz ...)
Następna edycja →
Aktualna wersja
Heymann Carl
Urodzony w Głogowie księgarz i wydawca, czynny w Głogowie i Berlinie, założyciel „Carl Heymanns Verlag”; działacz społeczny.
Carl Samuel Heymann urodził się 29 XI 1794 w Głogowie, w rodzinie księgarza Maksymiliana Heymanna. Dzieciństwo i młodość spędził w Głogowie. W czasie wojen napoleońskich dwukrotnie przeżył oblężenie Głogowa. Po kapitulacji twierdzy, zdobytej w 1806 r. przez Francuzów, przez pewien czas był sanitariuszem. Rodzice Heymanna ewakuowali się do Legnicy, a 12-letni Carl został w Głogowie. Sam prowadził rodzinną firmę antykwaryczną i bibliotekę. Na przełomie lat 1813-1814 miasto znowu było oblegane, tym razem przez Prusaków i Rosjan. Ponieważ antykwariat w burzliwych czasach wojennych nie przynosił wystarczających dochodów, Heymannowie sprzedali dom i sklep. Junior musiał przerwać naukę i poszukać nowego zajęcia. W kwietniu 1815 r. zaciągnął się do pruskiego wojska, ale nie zrobił kariery (awansował jedynie do stopnia starszego strzelca). Przez pewien czas przebywał w Paryżu. Mając 21 lat Heymann wrócił do Głogowa i założył własną firmę. Dysponując skromnymi środkami otworzył przy Paradeplatz (wschodnia część Rynku pomiędzy teatrem a wschodnią pierzeją) antykwariat z niewielką biblioteką. Jego interes powoli zaczął się rozwijać i od 1821 r. Heymann uczestniczył w Targach Lipskich. W październiku 1822 r. Carl Heymann zakupił ponad 30 000 książek z bibliotek wydawnictwa „Siegertsche Buchhandlung”. Później sam zaczął wydawać książki. Na początku wydał m.in. publikacje rabina Głogowa Heymanna Arnheima: Leitfaden zum Unterricht der mosaischen Religion (O nauczaniu religii), Rede anläβlich der Einweihung der israelitischen Elementarschule in Glogau (Mowa z okazji poświęcenia izraelskiej szkoły elementarnej w Głogowie) oraz inspektora szkolnego Eduarda Munka Metrik der Griechen und Römer (Metryka Greków i Rzymian). Największym sukcesem wydawniczym Heymanna okazał się wydany w 1826 r. Der Hauussekretär für die Preuβischen Staaten - podręcznik zasad prowadzenia procesów, autorstwa A.E.W. Schmaltza. Ta pozycja do 1856 r. doczekała się aż 16 wznowień. Ponieważ firma dobrze prosperowała, Carl Heymann postanowił w 1833 r. przenieść ją do Berlina. Wydawnictwo głogowskie zostało odsprzedane H. Prausnitzowi i istniało jeszcze do lat 50. XIX w. W dniu 1 X 1835 Carl Heymann otworzył nowe wydawnictwo przy Heiligengeisstrasse 7 w Berlinie. Parę lat później nabył również udziały utytułowanego wydawnictwa Maurera, odgrywającego ważną rolę w literackim życiu Berlina. Następnie uzyskał prawa autorskie do kilku pism Philippa Moritza i zbioru wierszy Heinricha Heinsa. Poza tym – w wyniku pertraktacji, które przeprowadził jeszcze w Głogowie – stał się właścicielem „Kameralistische Zeitung für die Königl. Preuβischen Staaten”. Było to pierwsze fachowe pismo dotyczące prawa administracyjnego, w czasie jego przekształcania w oddzielną gałąź wiedzy prawniczej (stanowiło zwiastun „Preuβische Verwaltungsblatt”). W 1846 r. Heymann wydał postanowienia Trybunału Wyższego. Poza opracowaniami prawnymi wydawał również publikacje z zakresu beletrystyki i różnych dziedzin naukowych (w tym historii sztuki i kartografii). W 1847 r. przekazał część swego majątku synowi Teodorowi, co z czasem doprowadziło do podziału rodzinnego wydawnictwa (miał 10 dzieci, 9 synów i 1 córkę). Carl Heymann w swoim życiu nie tylko tworzył i rozwijał firmę wydawniczą, ale udzielał się również społecznie. Należał do znaczących księgarzy i wydawców, którzy odbudowali zdecentralizowany system handlu książkami. Był współzałożycielem Korporacji Berlińskich Księgarzy, członkiem Komisji Rachunkowej i Związku Zapomogowego Księgarzy Niemieckich oraz działaczem Związku Giełdowego. Walnie przyczynił się również do założenia Fundacji Fryderyka Schillera wspierającej Muzeum Germańskie w Norymberdze. W 1847 r. Carl Heymann został członkiem Rady Miejskiej w Berlinie, a dwa lata później kandydował do parlamentu. W latach 1854-1862 był członkiem zarządu berlińskiej gminy żydowskiej. Zmarł w wieku 69 lat w Berchtesgaden, sześć lat po obchodach 50-lecia swojej pracy księgarskiej. „Carl Heymanns Verlag” działa do chwili obecnej, a jego główna siedziba mieści się w Kolonii przy Luxemburger Strasse 449.
Literatura (chronologicznie):
L. Geiger, Geschichte der Juden in Berlin, Berlin 1871 (passim);
K.F. Pfau, Biographisches Lexikon des deutschen Buchhandels der Gegenwart, Leipzig 1890, s. 178-179;
R. Schmidt, Deutsche Buchhändler, deutsche Buchdrucker, 1905 III, s. 443-448;
Carl Heymanns 'Verlag Berlin. Zum Gedenktage des einhundertjährigen Bestehens der Buchhandlung, Berlin 1915;
N. Reuter, 150 Jahre Carl Heymanns Verlag [w:] Recht im Wandel, Köln 1965, s. 623-636;
S. Wenzel, Jüdische Bürger und Kommunale Selbstverwaltung in preuβischen Städten, Berlin 1967, 61-63;
N. Reuter, Neue deutsche Biographie, Berlin 1969 VIII, s. 89-90;
F.D. Lucas, M. Heitmann: Stadt des Glaubens. Geschichte und Kultur der Juden in Glogau. Hildesheim 1991, s. 431-435;
Deutsche Biographische Enzyklopädie, München 1999 V, s. 24;
E. Gondek, Rynek książki na Śląsku pod panowaniem pruskim w XIX wieku. Drukarnie, księgarnie, płatne wypożyczalnie publikacji, Katowice 2001, 151, 170.
Marek R. Górniak [EZG z. 60/61, 2006 – Heymann Carl]
