Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Marcin (Dyskusja | wkład)
(Nowa strona: Kategoria: Średniowiecze Kategoria: Historia polityczna i społeczna do 1945 =Bolesław Krzywousty a Głogów= W Kronice Polskiej Gall tzw. Anonim, oprócz szczegółowego op...)
Następna edycja →
Aktualna wersja
Bolesław Krzywousty a Głogów
W Kronice Polskiej Gall tzw. Anonim, oprócz szczegółowego opisu wydarzeń w Głogowie w 1109 r., dwukrotnie wymienia Głogów. Po raz pierwszy (II,28) dotyczy to zwołania tu wojska na wyprawę na Kołobrzeg; odbyła się ona zapewne jesienią 1003 r. Druga wzmianka pojawia się w związku z grabieżczym napadem rycerzy Zbigniewa z pomocą Czechów na Śląsk. Działo się to „gdy Bolesław, umacniając miasto Głogów, stał pod nim z wojskiem” (III,19), prawdopodobnie wiosną 1110 roku. Obydwie wzmianki wskazują na militarne znaczenie Głogowa, objaśniając (co uzupełniają inne źródła) jego strategiczną rolę. Wynikała ona z jednej strony z tradycyjnie konfrontacyjnych stosunków z Czechami. Wielokrotnie, a na przełomie XI-XII w. prawie permanentnie, pustoszyli oni Śląsk. Dalekosiężnym celem było wielkopolskie centrum państwa piastowskiego (tragiczny w skutkach najazd Brzetysława I w 1038 r.). Zaporę przeciw takiemu zagrożeniu stanowiła umocniona linia obronna Odry, z centralnie położonym na kierunku Praga - Gniezno Głogowem. Nieprzypadkowo w Powieści minionych lat odnotowuje się Głogów przy okazji potyczek z Czechami po ich dywersyjnym najeździe na Śląsk w 1074 r. O kolejnych najazdach czeskich pod koniec XI w. donosi Kosmas pisząc, że między Ryczynem i Głogowem, z wyjątkiem Niemczy, nie ostał się żaden mieszkaniec. Odwrotnie – ze Śląska wyruszały polskie zbrojne wyprawy, odwetowe i interwencyjne, na Czechy. Z kolei dla Bolesława Krzywoustego głównym kierunkiem ekspansji, posiadającym także utrwaloną już tradycję, było Pomorze. Przynajmniej w pierwszym dziesięcioleciu XII w. wyprawy organizowane były głównie z macierzystej dzielnicy księcia, jaką był Śląsk. Tu narzucał się Głogów jako główny punkt zborny wojska. Z powyższej informacji u Galla (II,28) dowiadujemy się, że konne rycerstwo potrzebowało stąd zaledwie 6 dni by dotrzeć do Kołobrzegu. Świadczy to o funkcjonowaniu dobrze przetartego szlaku wojennego z Głogowa na Pomorze. Znaczenie grodu, jako głównej twierdzy na linii Odry, pozwala domniemywać, że Krzywousty, oprócz dbania o jego stan obronny (o czym wspomina Gall, zob. wyżej), poczynił jakieś szczególne starania o Głogów i podniósł jego rangę. Hipotezę o funkcjonowaniu marchii głogowskiej (głównie T. Lalik) należy raczej rozumieć w ten sposób, że nazwą margrabiów (marchiones) określano kasztelanów okręgów pogranicznych, zob. cytowany wyżej fragment z Galla (III,19), gdzie pisze on, że Czesi zostali pokonani przez miejscowych margrabiów. Inna sprawa, że marchia głogowska mogła być wyróżniona znaczeniem i obszarem; „Henricus marchio de Glogow” występuje w roli świadka w dokumencie cesarza Lotara II z 1134 r. Inna hipoteza dotyczy ufundowania przez Krzywoustego wspólnie z biskupem Heimo kolegiaty przy kościele (przy)grodowym, niewątpliwie monarszym. Skłania się do niej T. Jurek, po analizie dokumentów z XIII, XIV i XV w. Te ostatnie wymieniały biskupa Heimo, obranego w 1120 r. (nb. którego wybór popierał wg Długosza jedynie książę Bolesław). Również wezwanie głogowskiej kolegiaty – Najświętszej Maryi Panny – można by łączyć ze szczególnym nabożeństwem tego władcy do Matki Bożej, co wzmiankują kronikarze. Za Krzywoustym jako współfundatorem opowiedział się również Joachim Cureus. Autor ten podał też wiadomość, że książę Bolesław przeniósł miasto na lewy brzeg Odry – w nagrodę za postawę okazaną przez mieszkańców w 1109 r. (w związku z tym Cureus ulokował pierwszą kolegiatę w miejscu późniejszego kościoła św. Piotra). Przekonanie Cureusa, bez wątpienia oparte o dawniejsze rękopisy, odnotowywane przez późniejszych historiografów głogowskich, uważane jest obecnie za bezpodstawne. Obrazuje ono wszakże miejscową tradycję, która przyznawała Krzywoustemu eksponowane miejsce w historii Głogowa. W dziejach Polski Głogów skojarzony został z imieniem i panowaniem tego władcy. Pamięć o bohaterskich obrońcach Głogowa żywa była jeszcze za czasów Jana Długosza („toteż bardzo słusznie ich wierność i szczere oddanie aż do dnia dzisiejszego cieszą się u Polaków szczególnym uznaniem” - Ks. III, s. 297), a następnie znalazła miejsce w podręcznikach historii Polski i na kartach literatury.
Źródła i literatura:
J. Długosz, Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, edycja komputerowa, www.zrodla.historyczne.prv.pl;
J. Cureus, Newe Cronica Des Hertzogthumbs Ober- vnd Nieder-Schlesien…, Eisleben 1601;
Gall Anonim, Kronika polska, Wrocław 2003;
T. Jurek, Kto i kiedy fundował kolegiatę głogowską, Kwartalnik Historyczny „Sobótka” 1994 nr 1 – 2;
Kosmasa Kronika Czechów, Wrocław 2006;
T. Lalik, Marchie w Polsce w XII wieku, „Kwartalnik Historyczny” R. 73: l966 nr 4.
Antoni Bok [EZG z. 69, 2009 – Bolesław Krzywousty a Głogów]
