Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Marcin (Dyskusja | wkład)
(Nowa strona: Kategoria: Miejscowości =Jerzmanowa= Wieś, siedziba gminy w pow. głogowskim. Położona jest na Wzgórzach Dalkowskich, w odległości 9 km na południe od Głogowa, przy drodz...)
Następna edycja →
Aktualna wersja
Jerzmanowa
Wieś, siedziba gminy w pow. głogowskim. Położona jest na Wzgórzach Dalkowskich, w odległości 9 km na południe od Głogowa, przy drodze wojewódzkiej nr 329. Niemiecka nazwa: Hermsdorf.
Nazwa
W dokumencie z 1366, także późniejszych, do XVI w.: Hermansdorf. W okresie nowożytnym już przeważnie Hermsdorf (1596). Po II wojnie światowej krótko Hermanów.
Historia do roku 1945
Najstarsza wzmianka o wsi pochodzi z księgi uposażeń biskupstwa wrocławskiego (Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis) z przełomu XIII i XIV w. (zawiera spis osad lokowanych na prawie niemieckim, iure theutonico, należących do biskupa wrocławskiego), gdzie podano nazwę „Ezmanor”. W 1366 r. wymieniona została w piśmie biskupa wrocławskiego, którego odbiorcą był proboszcz - „plebanus ecclesiae de Hermanstorf”, a w 1399 r. jako siedziba parafii należącej do archiprezbiteratu głogowskiego.
Źródłowe informacje o właścicielach posiadamy w dokumencie z 1465 r., gdzie wymienieni są Hans i Bernard von Loss (Loos). W 1513 r. Siegmund von Loos „zu Hermansdorf” pieczętował, jako jeden z dwóch reprezentantów szlachty weichbildu głogowskiego, układ zawarty pomiędzy szlachtą księstwa głogowskiego. W II połowie XVI w. von Loosowie wznieśli renesansowy dwór. Ród posiadał dobra w Jerzmanowej jeszcze w końcu XVI w. (w miejscowym kościele znajduje się płyta nagrobna nieznanego z imienia von Loosa zmarłego w 1588 r.; w 1596 r. występuje Hans von Loss). Od końca tamtego wieku dziedzicami Jerzmanowej stał się (drogą koligacji?) ród von Mutschelnitz. Georg von Mutschelnitz, syn Baltazara, wymieniony jest w 1606 r.; zmarł w 1626 r. Jego nagrobek zachował się w kościele, z inskrypcją „Georg von Mutzschliz auf Hermsdorf”.
Podczas reformacji w połowie XVI w. miejscowy kościół przeszedł w ręce ewangelików. 7 I 1654 specjalnie powołana komisja cesarska, w ramach generalnej redukcji kościołów ewangelickich, zwróciła kościół katolikom. W czasie wojny trzydziestoletniej miejscowości ziemi głogowskiej zostały mocno zniszczone pożarami, wyludnione i splądrowane. Według raportów komisarzy Jerzmanowa po wojnie była całkowicie pusta. To było jedną z przyczyn wygaśnięcia tutaj parafii i przydzielenia miejscowego kościoła parafii w Jakubowie.
Właścicielem lennym wsi stał się w 1658 r. pułkownik Adam von Rothenburg (który był krótko komendantem twierdzy Głogów (listopad 1651-1652). Zmarł w 1660 r. Red.). W spisach dóbr księstwa głogowskiego z lat 1671-1727 figurują kolejno: 1671 i 1681 - Anna Juliana von Rothenburg z d. Rothkirch, 1718 – Wolf Adam von Latowsky, 1727 - baron Christoph Sigismund von Sack, katolik. W latach 1730-1746 nastąpiła przebudowa zespołu pałacowo–parkowego, z nadaniem pałacowi charakteru reprezentacyjnej budowli w stylu barokowym.
Po zajęciu Śląska przez Prusy, w 1746 r. baron Georg Heinrich von Sack otrzymał od króla Fryderyka II list alodialny na dobra lenne w Jerzmanowej.
Około 1765 r., jak wynika z tabel podatku gruntowego, wieś należała już do księcia von Schönaich–Carolath. W Jerzmanowej znajdowało się (rodziny): 2 kmieci, 15 zagrodników, 14 chałupników i komorników; spośród nich 4 zajmowało się rzemiosłem. Zimmermann (1791) wymienia inwentarz: oprócz siedziby pańskiej były to folwark, 2 wolne gospodarstwa („Freygüter”), kościół katolicki z plebanią, szkoła, 2 wiatraki, karczma; łącznie 45 budynków. Mieszkały tu 274 osoby. Podany jest ten sam właściciel.
W czasie kampanii napoleońskiej, w 1808 r. w Jerzmanowej kwaterował głównodowodzący wojsk francuskich stacjonujących koło Głogowa, generał Jean-Gabriel Marchand, a także marszałek Francji Édouard Mortier.
W 1870 właścicielem dóbr był Hermann Moderow (1894 - Hermann Otto Moderow, 1898 –żona generała [Generallieutnant] von Didtmanna, z d. Moderow). W majątku, liczącym 517 ha, znajdował się browar. Od 1900 r. majątek należał do hrabiego Stanislausa von Hoyos, po jego śmierci (1922) aż do końca II wojny św. do wdowy po nim, Carmen von Hoyos z d. Saurma-Jeltsch (Stanislaus Ernst von Hoyos (1876-1922) i Carmen Saurma von der Jeltsch (1875-1952) mieli dwoje dzieci: Marię-Rosario (1903 Jerzmanowa-1976) i Constanina (1907 Wrocław-1968). Ten ostatni w Jerzmanowej poślubił w 1943 r. Gabriele von Landsberg-Velen (http://genealogy.euweb.cz/austria/hoyos2.html). Red.).
W latach 1906-1907 Jerzmanowa została przyłączona do sieci elektrycznej. W 1925 r. wieś liczyła 335 mieszkańców, w tym 257 ewangelików i 78 katolików. Funkcjonowały przewozy pasażerskie (linia Głogów - Polkowice).
W styczniu 1945 r. ludność gminy ewakuowała się przed frontem w głąb Rzeszy. Po zakończeniu wojny nieliczni pozostali mieszkańcy przesiedleni zostali do Niemiec. Jerzmanowa nie doznała zasadniczo zniszczeń wojennych.
Literatura (chronologicznie):
F. A. Zimmermann, Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, t.X, Brieg 1791;
„Schlesisches Güter-Adressbuch“, Breslau 1870- 1937;
J. Blaschke, Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes, Glogau 1913;
Die Inventare der nichtstaatlichen Archive Schlesiens II. Kreis und Stadt Glogau [oprac. K. Wutke], „Codex diplomaticus Silesiae“, t. XXVIII, Breslau 1915;
Tabele podatku gruntowego i ludności wsi śląskich z około 1765 roku, oprac. Zbigniew Kwaśny i Jan Wosch, Wrocław-Warszawa Kraków-Gdańsk 1975;
Das war Glogau. Stadt und Land an der Oder 1913 – 1945, Hannover 1991;
Spisy dóbr księstwa głogowskiego z lat 1671-1727, oprac. J. Kuczer, W. Strzyżewski, Warszawa 2007.
Jerzy Dymytryszyn [EZG z. 9, 1993 – Jerzmanowa – historia], Red. 2008
