Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Głogów – etymologia nazwy
Nazwa Głogów pojawia się po raz pierwszy w Kronice Thietmara, zapisana w 1010 r. w postaci Glogua. Później występują także inne warianty tej nazwy: Glogov (1155), Glogova (1157), Glogou (1208; falsyfikat dokumentu z XIV w.). Nawiązuje ona bez wątpienia do pnia podstawy glogh, która oznaczała cierń lub kolec. Początkowo głogiem nazywano wszystkie krzewy kłujące, aby z czasem zawęzić tę nazwę do jednej rośliny. Niemała w tym zasługa Jana Stanki, który w swoim traktacie Antibolomenum z 1472 r., w takim właśnie znaczeniu począł jej używać.
Większość toponomastów uważa zatem Głogów za nazwę topograficzną, chociaż nie jest to wcale opinia całkowicie jednoznaczna. Końcówka –ów sugerować bowiem może jej dzierżawczy charakter, od przydomka lub imienia Głog, który w staropolszczyźnie był jednak nader rzadki.
Nazwy tego typu są dość rozpowszechnione w Polsce, chociaż wszystkie mają metrykę znacznie późniejszą. Najstarszy jest Głogówek na Opolszczyźnie, zapisany w 1213 r. jako Glogov, który dla odróżnienia od Głogowa nadodrzańskiego już wkrótce zaczęto określać jako Parva Minor Glogova. Głogów koło Radomia zapisano dopiero w 1508 r. (Głogów), a koło Kłodawy w r. 1425 (Glogow).
W XIV i XV w. wystąpiła w Polsce tendencja do zmiany paradygmatu maskulinarnego -ów – -owo i stąd też powstawać poczęły nazwy typowo dzierżawcze typu Głogowo koło Konina (1461) czy też Głogowo koło Krośniewic (1391).
Temat głóg pojawia się także w nazwach rzecznych np. Głogówka - dopływ Prosny (1524), Głogówka - dopływ Lutymi (1471), Głogówka - dopływ Wkry (XVI w.), jeziornych np. Głogowiec - nieznane jezioro (XIII w.) i terenowych np. Głogówka – pastwisko na Powiślu (1624) i parcela w nowosądeckim (1847). Produktywność tych nazw musiała być stosunkowo duża, ponieważ drogą upodobnienia tematycznego utworzono np. Głogów koło Rzeszowa (zapisany w 1581 r. jako Głogów), który wywodził się od nazwiska sekretarza króla Zygmunta Augusta – Krzysztofa Głowy, założyciela tej miejscowości.
Literatura:
A. Bańkowski, Zmiany morfemiczne w toponimii polskiej, Wrocław 1982;
A. Brückner, Słownik etymologiczny, Warszawa 1985;
J. Jankowski, Słownik historyczno-geograficzny Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra 1966 (maszynopis);
J. Rieger, E. Wolnicz-Pawłowska, Nazwy rzeczne w dorzeczu Warty, Wrocław 1975;
P. Zwoliński,Hydronimia Wisły, Wrocław 1965.
Jerzy Jankowski [EZG z. 20, 1994 - Głogów – etymologia nazwy]
