Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Henryk I Brodaty a Głogów
Głogowski zjazd książąt i dostojników Kościoła w 1208 r. oraz inne związki księcia z Głogowem dokumentują prawie wyłącznie kroniki. Powstała w latach 1281-85 w Lubiążu Kronika Polsko-Śląska (Kronika Polska) opowiada m.in. o konflikcie między synami Brodatego, Konradem (Kędzierzawym) a Henrykiem (Pobożnym). Według Kroniki ojciec faworyzować miał młodszego o rok Henryka, dla niego szykując koronę Polski, Konradowi przeznaczając zaś zachodnie rubieże Śląska (z Głogowem i ziemią lubuską?). Nie chciał się z tym Konrad pogodzić. Między braćmi doszło w 1213 r. do zbrojnego starcia. Konrad, który „nienawidził Niemców”, zebrawszy „Polaków z różnych ziem” zamierzał wypędzić ze Śląska brata wraz z Niemcami - których ten faworyzował. Zmartwieni rodzice usunęli się w cień; Henryk Brodaty w Głogowie oczekiwał wyniku zmagań, Jadwiga zamknęła się w swojej celi w klasztorze trzebnickim. Pod Studnicą, między Legnicą a Złotoryją (obecnie Czerwony Kościół), doszło do bitwy, w której Konrad poniósł klęskę. Pociągnął stamtąd do Głogowa i pojednał się z ojcem. Wkrótce potem, podczas polowania w puszczy tarnowskiej młody książę spadł z konia i skręcił kark. Starsza siostra Gertruda, darzącą brata wielką miłością, kazała jego ciało odwieźć do Trzebnicy. Kościół klasztorny był jeszcze w budowie, ciało pochowano więc w kapitularzu. Po wybudowaniu krypty (1214 lub 1219) do niej przeniesiono grób księcia. Historycy powątpiewają w autentyczność tak przedstawionego zatargu, a bitwę pod Studnicą łączą z odnotowanym przez czeskiego kronikarza powstaniem w 1220 r. kopaczy złota ze Złotoryi, którzy w potyczce mieli rozbić jakiś oddział książęcy, wysłany dla stłumienia ich buntu. W historii zmagań między braćmi dostrzega się echo pierwszych konfliktów między kolonistami niemieckimi a miejscową ludnością, które nasiliły się następnie w końcu XIII wieku. Kronikarz Jakub Schickfuss, opierający się na wcześniejszych materiałach, wspomina o częstej bytności Henryka Brodatego z dworem w Głogowie. Należy przyjąć, że książę rezydował w takich razach jeszcze w starym grodzie. T. Kozaczewski zakłada możliwość, że zamek na lewym brzegu Odry mógł powstać jeszcze w ostatnich latach panowania księcia Henryka. Ten autor oraz głogowscy archeolodzy Z. Hendel i K. Czapla na podstawie badań architektoniczno-archeologicznych doszli do przekonania, że około 1230 r. doszło do zasadniczej zmiany w układzie przestrzennym Głogowa. Wydzielona została osobna dzielnica o regularnym układzie szachownicowym działek i ulic. Obszar tego miasta lokacyjnego został zasiedlony przez mieszkańców zlikwidowanej osady targowej i osadników sprowadzonych z Zachodu. Równocześnie dotychczasowy kościół parafialny św. Piotra miałby zostać już wówczas przekazany dominikanom, podczas gdy dla nowopowstałego osiedla wybudowano nowy kościół parafialny (późniejszy św. Mikołaja). Ustalona w zbadanych fragmentach późnoromańska bazylika uprawdopodabnia tę hipotezę. Podobnie – inne lokacje miejskie Henryka Brodatego w zachodniej części Śląska. Za bardzo prawdopodobny można też przyjąć mecenat księcia przy budowie późnoromańskiej kolegiaty na Ostrowie Tumskim. T. Kozaczewski uważa, że budowę kościoła zaczęto pod koniec XII w. i kontynuowano za rządów Henryka Brodatego. Zachowane późnoromańskie elementy wskazują na czas ich powstania w drugiej lub trzeciej dekadzie XIII w. i wykazują podobieństwa z kościołem trzebnickim, jak również innymi współczesnymi na Dolnym Śląsku. Nie ulega wątpliwości, ze tak ważny zespół osadniczy, obronny i kościelny (w 1219 r. utworzony został archiprezbiterat, a w 1228 r. archidiakonat głogowski) jak Głogów, stanowił dla Henryka Brodatego najważniejszy, oprócz Krosna, ośrodek władzy książęcej w zachodniej części Śląska.
Literatura:
J. Blaschke, Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes, Glogau 1913;
K. Czapla, Głogów średniowieczny. Zagospodarowanie przestrzenne miasta lokacyjnego [w:] Głogów 750 lecie nadania praw miejskich, Głogów 2003;
Z. Hendel, Głogów w zaraniu swoich dziejów [w:] ibidem;
T. Kozaczewski, Głogów średniowieczny do końca XIII wieku. Osadnictwo i architektura, Głogów 2006;
J. Mularczyk, Kronika polska i jej relacja o bitwie pod Studnicą, „Kwartalnik Historyczny” 95, 1988;
B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1997;
B. Zientara, Jak powstają legendy. Tragedia Konrada Kędzierzawego i jej losy pod piórem dziejopisów, „Mówią Wieki” 15, 1972, nr 8.
Antoni Bok [EZG z. 70, 2009 – Henryk I Brodaty a Głogów]
