Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Osiedle „Nowe Jeruzalem” („Neu-Jerusalem”)
Określeniem „Neu–Jeruzalem” („Nowe Jeruzalem”) niemieccy mieszkańcy Głogowa nazywali potocznie osiedle wielorodzinnych bloków mieszkalnych zbudowane w latach 1928–1931 przy ulicach Eichendorffstrasse (obecnie: Chopina), Gutenbergerstrase (Połaniecka), Knötelstrasse (Długosza) i Herzog-Konrad-Strasse (Kościuszki).
Były to w Głogowie pierwsze bloki o płaskich dachach. Budynki były dwupiętrowe, pięcioklatkowe. Pierwsze i ostatnie klatki mieszkalne miały mieszkania z balkonami. W jednej klatce w każdym bloku były też mieszkania jednopokojowe. Pozostałe klatki liczyły po sześć mieszkań. Dodatkowo do szczytu dwóch bloków (z nr 24–14 i 1–9) były dobudowane jednoklatkowe, jednokondygnacyjne budynki w kształcie klocków. Na ulicy Długosza stały dwa bloki pięcioklatkowe, przy czym jeden z nich był połączony z blokiem przy ul. Połanieckiej. W bloku przy ulicy Chopina umieszczone były sklep spożywczy i pralnia. Do drugiego bloku z nieparzystymi numerami przy ul. Połanieckiej był dobudowany kolejny blok wzdłuż ul. Kościuszki, a na rogu ulic Kościuszki i Obrońców Pokoju (Rauschwitzerstrasse) wybudowano budynek narożny. Na podwórkach za blokami znajdowały się (i przetrwały działania wojenne) trzepaki do dywanów, piaskownice dla dzieci, maszty radiowe i urządzenia do suszenia bielizny.
Mieszkania posiadały osobną łazienkę z bojlerem „Prometheus” na ciepłą wodę, wc, oraz kuchnie wyposażone w piece węglowo-gazowe. W łazienkach i kuchniach były posadzki lastrykowe. Bloki na osiedlu „Nowe Jeruzalem” były w pierwotnym zamyśle przeznaczone dla weteranów i inwalidów wojennych. Jednak ceny czynszu za mieszkania z trzema pomieszczeniami kształtowały się na poziomie 51 marek, co na owe czasy było sumą dość pokaźną. Toteż wynajmowano je dla rodzin i osób z różnych grup społeczno-zawodowych.
W pierwotnym kształcie „Nowe Jeruzalem” dotrwało do początku 1945 roku. Walki o „Festung Glogau”, które doprowadziły do zniszczenia miasta, nie oszczędziły też osiedla. Bloki zostały spalone (drewniane dachy kryte papą, drewniane schody i podłogi w mieszkaniach). Najbardziej ucierpiały dwie jednoklatkowe dobudówki i bloki od ul. Kościuszki oraz budynek narożny na roku ulic Kościuszki i Obrońców Pokoju.
Po przejęciu władzy od komendantury radzieckiej przez polskich pionierów, przystąpiono do remontów i odbudowy miasta. Dawne „Neu Jeruzalem” odbudowywano sukcesywnie przez wiele lat, do 1958 roku. Najpierw odremontowano po jednym bloku przy ulicach Długosza i Połanieckiej; zamieszkali tam pierwsi osadnicy, którzy przywracali miasto do życia. Pod koniec 1951 r. oddano do użytku dwie kolejne klatki (24 i 22) bloku przy ul. Połanieckiej. Zasiedlono je rodzinami pracowników Głogowskiej Stoczni Rzecznej. Kolejno odbudowywano bloki przy ulicach Połanieckiej, Chopina i Długosza. Zasiedlano je osadnikami, którzy pracowali w głogowskich zakładach, instytucjach i szkołach oraz rodzinami funkcjonariuszy MO.
Osiedle odzyskało swój poprzedni kształt, ale w nieco skromniejszej formie. Bardziej zniszczone dobudówki i budynki przy ulicach Kościuszki i Obrońców Pokoju rozebrano do fundamentów, a pozyskaną cegłę wykorzystano do remontów innych domów i stawiania tymczasowych baraków dla potrzeb pracowników budowlanych. Ceglane budynki gospodarcze, które pozostawiono, zostały wykorzystane przez zapobiegliwych mieszkańców ul. Połanieckiej na chlewiki, obórki, czy kurniki. Wolny plac na tyłach bloku nr 24-14 mieszkańcy sprawiedliwie podzielili i utworzyli tam działki warzywne. Funkcjonowały one do czasu budowy szkoły i hotelu (na przedłużeniu ul. Długosza). Mieszkania w odbudowanych blokach miały przyzwoity metraż, łazienki z węglowymi kolumnami do podgrzewania wody, ubikacje, kuchnie z piecami węglowymi i pokoje ogrzewane piecami kaflowymi. Podłogi były drewniane, a później parkietowe. Jedynie dwa pierwsze odremontowane bloki (przy ulicach Długosza i Połanieckiej) mają drewniane schody, pozostałe budynki posiadają już bardziej trwałe – betonowe.
Przez lata użytkowania bloków były prowadzone prace remontowe, najczęściej konserwacja dachów krytych papą, rzadziej malowanie klatek, wymiana podłóg. W latach 80. i 90. wymieniano okna. W ostatnich kilkunastu latach doprowadzono gaz i zmieniono ogrzewanie mieszkań i wody na gazowe. Po zmianie prawa lokalowego wielu mieszkańców za niewielkie pieniądze wykupiło swoje mieszkania – liczył się okres zamieszkania.
W osiedlu coraz bardziej ubywa powojennych mieszkańców, a tym samym zanika właściwa mu dawniej atmosfera, którą cechowała wzajemna życzliwość mieszkańców. Na ich miejsce przychodzą spadkobiercy. Wiele rodzin wcześniej wyprowadziło się do innych, bardziej nowoczesnych mieszkań na nowych osiedlach.
Literatura:
Erinnerungen an „Neu-Jerusalem“ in Glogau, „Neuer Glogauer Anzeiger“ 2005, nr 5.
Powojenna historia opisana została na podstawie wspomnień autora i jego dawnych sąsiadów.
Michał Cimek [EZG z. 64/65, 2007 - Osiedle „Nowe Jeruzalem” („Neu-Jerusalem”)]
