Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Karsch Anna Louisa
Poetka oświeceniowa, jako samorodny talent zrobiła głośną karierę w Prusach („Niemiecka Safona”). Była pierwszą Niemką, która utrzymywała się z własnej twórczości literackiej. W Głogowie przebywała w latach 1755-1761.
Anna Louisa Karsch (znana też jako Karschin) urodziła się 1 XII 1722 prawdopodobnie w Przetocznicy (niem. Hammer) niedaleko Świebodzina, jako córka karczmarza Christiana Dürbacha. Jej dzieciństwo było bardzo trudne. Po śmierci ojca w 1728 r., matka oddała ją pod opiekę stryja, urzędnika sądowego w Trzcielu, który w sekrecie zajął się edukacją dziewczynki. Po pewnym czasie zabrała ją do domu, aby zajmowała się pasieniem krów, doglądaniem dzieci swoich przyrodnich sióstr oraz służbą w obcych domach.
Kiedy osiągnęła 15 lat, została wydana za sukiennika Michaela Hirsekorna ze Świebodzina. Urodziło im się 3 synów. Nie było to szczęśliwe małżeństwo, mąż był alkoholikiem i nie tolerował zamiłowania żony do poezji i książek, będącego odskocznią od jej marnej egzystencji. Kiedy w 1749 r. państwo pruskie wprowadziło ustawę o prawnej możliwości rozwiązywania związków małżeńskich, Anna Louisa stała się pierwszą rozwiedzioną kobietą w Prusach.
Zaraz po rozwodzie zawarła ślub z krawcem Danielem Karschem ze Wschowy. Niestety mężczyzna ów był również alkoholikiem. We Wschowie jej talent zauważył rektor miejscowej szkoły Ribov. Karschin zaczęła pisać coraz więcej okolicznościowych wierszy zyskując pewien rozgłos. Wspierały ją miejscowe prominentne osoby. Publikowała utwory na łamach gazet, a dzięki honorariom ratowała finanse rodzinne. Upamiętniła odwiedziny króla polskiego Augusta III we Wschowie w 1752 r. utworem An Seine Majestät den König von Polen. Chwaląc pokojową politykę władcy, zwróciła również uwagę na swoje bardzo trudne położenie, co jednak pozostało bez echa. Pomagały jej natomiast miejscowe rodziny protestanckie. W 1755 r. zorganizowano przeprowadzkę całej rodziny do Głogowa. Poetka wyraźnie tym poruszona napisała: „Wydaje mi się, że mój geniusz był jak ptak, który po raz pierwszy uświadomił sobie, że ma dar latania”. W Głogowie spotykała się przedstawicielami miejscowej elity. Szybko dała się poznać jako utalentowana autorka okolicznościowych wierszy oraz patriotycznych pieśni. Tutaj 13 V 1758 wraz z trójką swych dzieci przeżyła dramatyczny pożar miasta, co opisała w liczącym 300 wersów utworze Dwie ody na wielki pożar Głogowa.
Podczas pruskiej kampanii przeciw Austrii na Śląsku i w czasie wojny siedmioletniej, Karsch napisała wiele utworów sławiących zwycięstwa Fryderyka II. Stały się one niebawem znane w Berlinie. Ujawniające grozę wojen wiersze oraz poematy publikowane były także w śląskich almanachach i czasopismach. Ze względu na pogarszające się zdrowie, co powodowane było przez nasilający się alkoholizm męża, zatroskani przyjaciele skierowali ją w 1760 r. do Cieplic na dwumiesięczny wypoczynek. Po powrocie komendant głogowskiej twierdzy von Haack spowodował, iż 45-letniego D. Karscha skierowano do wojska.
W 1761 r., dzięki protekcji barona Rudolfa von Kottwitz z Bojadeł, poetka wyjechała do Berlina. Wkrótce stała się znana wśród wiodących myślicieli i artystów, takich jak: M. Mendelssohn, G.E. Lessing, J.G. Sulzer, K.W. Ratler. Zaproszono ją do Magdeburga i Halberstadt. W Magdeburgu pracowała z siostrą króla Amalią nad Passionskantate. Wszędzie podziwiano jej naturalną łatwość rymowania. Osiągnęła szczyt swojej kariery w momencie publikacji w 1764 r. wybranych wierszy, pt. Auserlesene Gedichte von Anna Luisa Karschin, z biografią i wstępem J. Sulzera, otrzymując ogromne honorarium 2000 talarów. Jej talent sprawił, że zyskała miano „Niemieckiej Safony”(w nawiązaniu do sławnej poetki antycznej). W późniejszym okresie jej rymy oceniane były surowiej, klasyfikowane jako poezja okolicznosciowa. Do osiągnięć literackich Karsch należy zaliczyć korespondencję – szczególnie jej listy do J. W. L. Gleima, w których szczegółowo oboje opisywali „literackie sceny” w Berlinie i Halberstadt (R. Nörtemann [wyd.], Mein Bruder in Apoll. Briefwechsel zwischen Anna Louisa Karsch und Johann Wilhelm Ludwig Gleim. T. 1-2, Göttingen 1996). Listy te stanowią odzwierciedlenie epoki późnego oświecenia w Prusach. Karsch prowadziła również korespondencję z J.W. Goethe (i spotkała się znim w 1781 r.).
Jeszcze w 1763 r. król Fryderyk II obiecał Karschin dom i roczną pensję. Słwa jednak nie dotrzymał. Dopiero w 1787 r. Fryderyk Wilhelm II zgodził się zbudować dla poetki dom. Ostatnie lata życia były dla niej najbardziej literacko owocne. Zmarła mając 69 lat 12 X 1791, podczas podróży do Frankfurtu n./Odrą. Pochowana została w Berlinie na cmentarzu obok kościoła św. Zofii (na ścianie koscioła zachowana tablica). W 1792 r. pośmiertnie ukazały się Gedichte z biografią autorstwa jej córki Caroline Luise von Klencke. Wnuczka Helmine von Cezy również przejęła zamiłowanie do poezji. A.L. Karsch była pierwszą Niemką, która utrzymywała się z własnej twórczości literackiej. Poetka pomimo ekonomicznych, edukacyjnych i ideologicznych granic, potrafiła osiągnąć sukces – stając się przykładem emancypacji w duchu oświecenia.
K. Becker K, O Glogau! Welch ein Tag war über dich beschlossen. Zum 200. Todestag der Anna Louisa Karschin (12. Oktober 1991), „Neuer Glogauer Anzeiger“, Hannover 1992, nr 6;
W. Bein, Glogau in der deutschen Literaturgesichte, [w:] Glogau im Wandel der Zeiten. Głogów poprzez wieki, Würzburg 1993;
A. Bok, Anna Luiza Karsch poniżenie i wywyższenie, „Wersja”, Legnica 1999, nr 4 (14);
G. de Bruyn, „Ein Traum, was sonst?“, „Spiegel Special Geschichte“, Hannover 2007, nr 3; Dworaczyk M.
E. Bach, Niederschlesien. Eichenblatt und Götterberg, Würzburg 2000;
A. Jaehn, Unsere Karschin, „Fraustädter Ländchen“, Gernsheim 1985, nr 1;
B. Kirschner, Aufstieg der Karschin zur berühmten Dichterin, „Fraustädter Ländchen“, Gernsheim 1985, nr 2/3;
A. Wilecki, Niemiecka Safona – Anna Luiza Karsch, „Elita”, Wschowa 1999, nr 7.
Agnieszka Łachowska [EZG z. 66/67, 2007 - Karsch Anna Louisa] Red. 2008
