Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Chronostychy
Wśród wielu inskrypcji, które spotkać można w miejscowościach ziemi głogowskiej, w niektórych mamy do czynienia z oryginalnym sposobem zapisu daty, zwanym chronostychem. Wyraz jest pochodzenia greckiego, gdzie chronos oznacza czas, a stichos – wiersz. Chronostych jest zdaniem, często cytatem z Pisma Świętego lub wierszem, w którym litery alfabetu łacińskiego spełniające równocześnie funkcje cyfr rzymskich (I, V, X, L, C, D, M), zsumowane dają zapis daty rocznej. Litery te zapisane są odmiennym modułem od pozostałych w celu łatwego ich odróżnienia. Dobry chronostych powinien posiadać owych liter tyle, ile ich potrzeba do zapisania daty. Najczęściej też obok chronostychu występuje data zapisana za pomocą cyfr arabskich. Przykładem jest inskrypcja z kościoła w Brzegu Głogowskim umieszczona na płycie nagrobnej, poświęconej wnukom pastora Joachima Spechta:
“Anno 1604: HIC CVBAT ANTIQVA PICORV EX STIRPE CREA [...] VRSVLA: AT ILLVS SPIRITVS ASTRA PETIT “
Inaczej jest w inskrypcji z kościoła w Szymocinie, umieszczonej nad wejściem południowym: „Haec domus Domini decorem induit co anno, qVo TVrCa CaesVs BcLgraDa CaroLo CaesarI Cedens reCessIt...”. Chronostych jest tu wyłącznym sposobem zapisu daty. Suma cyfr daje rok 1717. Treść informuje nas o wielkiej renowacji kościoła przeprowadzonej w roku, w którym Turcy ustąpili z Belgradu przed cesarzem Karolem VI. Informacja ta adresowana była do ludzi, którym znany był fakt zwycięstwa wojsk cesarza i łatwiej im było z nim kojarzyć renowację kościoła niż z konkretną datą. Mamy tutaj do czynienia także z propagandową i edukacyjną funkcją inskrypcji, a chronostychu w szczególności. Podobnym, chociaż informującym o wydarzeniu z życia kościoła katolickiego, jest chronostych umieszczony na cokole figury św. Jana Nepomucena w Jaczowie:
EX BEATIS IOANNES./ NEPOMVCeNVS DebITe / CANONISATVR / / EoDeM ANNO STATVA (...) haeC ereCta atqVe eXposIta est pIae VeneratIonI /
Suma daje 1729 r. – tj. rok kanonizacji św. Jana Nepomucena – w tym też roku wykonano tą rzeźbę i ustawiono celem oddawania czci, o czym skwapliwie informuje treść inskrypcji. Jak łatwo zauważyć w treści ukryte są dwie identyczne daty. Inskrypcje zawierające chronostych dość często występują na terenie ziemi głogowskiej i nie tylko na obiektach sakralnych, lecz także świeckich jak np. napis na fasadzie głównej pałacu w Krzydłowicach.
Literatura:
Encyklopedia wiedzy o książce, Wrocław – Warszawa – Kraków 1971, s. 406;
H. Hoffmann, Die katholischen Kirchen des Landkreises Glogau, Breslau 1937;
E. Rostworowski, Historia Powszechna. Wiek XVIII, Warszawa 1984, s. 365-369;
J. Szymański, Nauki pomocnicze historii, Warszawa 1983.
Andrzej Kurzak [EZG z. 24, 1995 – Chronostych]
