Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Hutnictwo w okolicach Głogowa w VI-VII wieku
W okolicach Głogowa produkcja żelaza w VI-VII w. opierała się przede wszystkim na lokalnych zasobach surowcowych, głównie na bazie rudy darniowej. Złoża ich występują na obszarze Pradoliny Głogowskiej i charakteryzują się podwyższoną zawartością fosforu. Tego typu złoża są charakterystyczne dla dolin i pradolin czwartorzędowych na całym Niżu Polskim. Jedynym, znanym do tej pory, miejscem gdzie zostały odkryte urządzenia związane z produkcją żelaza, są osady z Żukowic (stanowisko l, 5, 9), odkryte w latach 1967-1971 przez M. Kaczkowskiego (Zob. M. Świderska, Badania archeologiczne na terenie Huty Miedzi w Żukowicach pod Głogowem [w:] 25 Lat hutnictwa miedzi w Głogowie, Głogów 1996. Red.), datowane na najstarsze fazy wczesnego średniowiecza (VI-VII w.). Materiały archeologiczne uzyskane z tych stanowisk reprezentują: kilka kloców żużla, kilkadziesiąt pieców w postaci wklęsłych kotlinek wyłożonych silnie przepaloną gliną oraz wypełnionych węglem i drobnymi grudkami żużla, mielerz (magazyn węgla drzewnego), trzy piece do uszlachetniania żelaza i narzędzia kowalskie oraz dużą ilość odprysków po obróbce łupek tzw. zendry. Materiały związane z tą dziedziną wytwórczości osad żukowickich zostały już szeroko omówione w publikacjach. Wynika z nich, że odkryte zespoły piecowisk przedstawiały się w postaci owalnych lub okrągłych kotlinek o wymiarach 0,30 do 0,50 m, zagłębionych w calec do 0,30 m. Ścianki zewnętrzne oraz części spągowe wyłożone były przepaloną gliną. Oprócz dymarek, w których ścianki kotlinek wyłożone były glinianą futrówką, znajdowały się również kotlinki bez nich. Wypełnisko tych obiektów stanowił węgiel drzewny, duża ilość żużla oraz piasku. Żużel występował głównie w formie drobnych bryłek o średnicy ca 3 cm. Natomiast w najbliższym sąsiedztwie tych piecowisk znaleziono trzy klocki żużla żelaznego o średnicy około 30 cm oraz dużą ich ilość w postaci drobnych grudek. Odkryte pozostałości po dymarkach nie sposób jest określić jako piece hutnicze, służące do uzyskiwania żelaza bezpośrednio z rudy. Prawdopodobną wydaje się hipoteza, że obiekty te były piecami wygrzewczymi, służącymi do wtórnej obróbki cieplnej żelaza. Przemawia za tym duża ilość węgli drzewnych oraz drobnych grud żużla o dużej zawartości żelaza oraz brak w ich wnętrzu litych kloców żużla. Mimo, że nie stwierdzono pieców do wytopu żelaza z rudy, to jednak należy przyjąć, że prawdopodobnie wytopu dokonywano w bliskiej okolicy.
Literatura:
M. Kaczkowski, Charakterystyka osadnictwa wczesnośredniowiecznego w rejonie Głogowa od połowy V do połowy XI wieku w świetle badań archeologicznych, „Zielonogórskie Zeszyty Muzealne”, 1971, t. 2. s. 6-38;
M. Kaczkowski, Hutnictwo i kowalstwo - kuźnictwo na osadach wczesnośredniowiecznych z VI i VII wieku (Żukowice powiat Głogów), „Materiały Komisji Archeologicznej”, nr 4, Zielona Góra 1976, s. 305-328;
J. Lodowski, Dolny Śląsk na początku średniowiecza (VI-X w.), Wrocław 1980.
Krzysztof Czapla [EZG z. 36, 1996 – Hutnictwo z okolic Głogowa w VI – VII w.]
