Z Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej
Chrzcielnice średniowieczne w okolicach Głogowa
Chrzcielnica - zbiornik na wodę chrzcielną umieszczony w kościele lub specjalnej kaplicy. W VIII-XI w. przejęła funkcję basenu chrzcielnego. Chrzcielnice znajdowały się początkowo w kościołach biskupich, z czasem w parafiach i za zgodą biskupa w kościołach filialnych, zakonnych i kolegiackich. W wyborze miejsca na chrzcielnicę decydowała symbolika chrztu (światłość - ciemność). Umieszczona na ogół w oddzielnej kaplicy po północnej stronie kościoła (północ - symbol zła), w pobliżu głównego wejścia zlokalizowanego po stronie zachodniej (zachód - symbol nieznajomości Boga). Z braku kaplicy chrzcielnice stawiano po stronie północno - zachodniej lub w lewej nawie, a w kościołach jednonawowych przy bramie wejściowej. Nawiązując do symboliki chrztu jako śmierci i zmartwychwstania Chrystusa, chrzcielnice stawiano albo poniżej posadzki; zejście (zwykle 3 stopnie) wyrażało, że chrzest jest kresem życia w grzechu; albo na podwyższeniu, dla zobrazowania chrztu jako zmartwychwstania w jedności z Bogiem. W drugiej połowie XVIII w., pod wpływem protestantów, którzy chrzest i głoszenie Słowa Bożego uważali za kształtowanie wspólnoty Kościoła, zaczęto chrzcielnice umieszczać naprzeciw ambony. Poprzez wieki, typy i rodzaje chrzcielnic zmieniały się. Formy chrzcielnic były różne. Posiadały kształty: cylindryczne, niskie misy, misy na podporze, czworoboczne, kielichowe, kielichowe gotlandzkie itp.
Chrzcielnice średniowieczne w okolicach Głogowa:
1. Brzostów - kościół pw. św. Wawrzyńca. Piaskowiec – późnogotycka (1502) - typ kielichowy. Średnica 73 cm, wysokość 94 cm. Czasza i trzon ośmioboczne, podstawa czworoboczna. Między czaszą a trzonem półwałek. Czaszę przy krawędzi obiega płasko rzeźbiony pas minuskułowej inskrypcji: „Bem. +Jacobe+Horn+Yo+MCCCCIX”. Pod inskrypcją znak kamieniarski, w kształcie spirali, wykonawcy chrzcielnicy Horna. Na obrzeżu czaszy owalne wgłębienie.
2. Jaczów - kościół pw. św. św. Szymona i Tadeusza Apostołów. Piaskowiec – romańska (XII w.?) - kielichowa. Średnica 75 cm, wysokość 80 cm. Jajowata czasza ozdobiona płasko rzeźbionym fryzem arkadowym, trzon niski, stopa w kształcie odwróconego kapitelu kostkowego. Chrzcielnica obecnie pomalowana jest olejną farbą.
3. Kłoda - kościół pw. św. Bartłomieja. Piaskowiec - styl przejściowy (XIV w.). - kielichowa. Średnica 87 cm, wysokość 81 cm. Czasza ośmioboczna zwężona u dołu ostrym załamaniem. Dolna partia wmurowana w posadzkę. Na obrzeżu czaszy owalne wgłębienie. Chrzcielnica obecnie pomalowana jest olejną farbą.
4. Żukowice - kościół filialny p.w. św. Jadwigi. Piaskowiec – późnoromańska (XIII-XIV w.) - cylindryczna. Średnica 73 cm, wysokość 78 cm. Zwężająca się ku dołowi. Krawędź górna ścięta od przykrywy.
Literatura:
Encyklopedia Katolicka, tom 3, hasło: Chrzcielnice, Lublin 1985, s. 347:
J. Kuczyńska, Średniowieczne chrzcielnice kamienne w Polsce, Lublin 1984.
Andrzej Sadowski [EZG z. 40, 1996 – Chrzcielnice średniowieczne]
